Lũ tôi chỉ có thể tranh nhau ghi nhớ những câu đố trong sách giáo khoa, những sách báo sưu tầm được. Rồi chẳng biết từ khi nào, câu đố trở thành “món ăn tinh thần” không thể thiếu với chúng tôi, là hành trang kỷ niệm gắn bó đến lớn…
Cái hay của câu đố là kích thích khả năng tư duy, phán đoán của lũ nhỏ. Thằng An, con Ngọc, Hoa, Huệ, Quốc… cả đám dỏng tai nghe tôi đọc câu đố. Đứa giơ tay, đứa giành trả lời… nhao nhao như bầy chim vỡ tổ. Đứa nào cũng cực thích kiểu vừa học, vừa chơi. Câu đố dạy chúng tôi cách quan sát, phát hiện đặc điểm sự vật, khả năng phân tích tổng hợp, nói ngược, nói lái… Kỹ thuật cốt lõi của “đố” là vừa phải “giấu kín”, vừa phải “làm lộ”. Vì “giấu kín” quá nên dăm lần, cả bọn nghĩ mãi chẳng ra đáp án, rồi lại chí chóe cãi nhau, cho rằng mình đúng. Đặc biệt là lũ tôi đều thuộc làu những những câu đố sưu tầm được, nhất là những câu có nội dung gắn với sinh hoạt hằng ngày, gần gũi, sinh động:
Một đàn cò trắng phau phau
Ăn no tắm mát rủ nhau đi nằm.
(Cái bát)
Hoặc:
Sừng sững mà đứng góc nhà
Ai mà động đến oà oà khóc ngay.
(Cái cối xay)
Thuở đó, chúng tôi nào biết tác dụng của câu đố là gì, chỉ đơn giản xem như một trò chơi giúp lũ tôi “thi thố” kỹ năng tư duy, phán đoán. Tính giáo dục thẩm mỹ của câu đố, đến sau này chúng tôi mới nhận ra. Bởi câu đố thường sử dụng những hình ảnh nhân hóa, ẩn dụ, phép so sánh, liên tưởng… gắn với những sự vật, hiện tượng của thế giới tuổi thơ.
Chúng tôi lớn lên bằng nguồn sữa văn học dân gian, tắm mình trong câu đố. Rồi chẳng biết từ khi nào, niềm đam mê văn học dân gian cùng túi khôn của nhân loại hun đúc lũ tôi, để sau này, đứa theo học chuyên ngành Sư phạm Ngữ văn, đứa nghiên cứu văn hóa, làm báo… cống hiến cho sự phát triển văn học nghệ thuật nước nhà. Và có lẽ câu đố vẫn luôn bên chúng tôi, thì thầm, đắp bồi những xúc cảm thẩm mỹ đẹp nhất.
Anh Trang