Làng Bàu Trúc, tiếng Chăm gọi là Palay Hamuk, thuộc thị trấn Phước Dân, (huyện Ninh Phước), cách thành phố Phan Rang- Tháp Chàm khoảng 10km về hướng Nam. Toàn làng hiện có 980 hộ với 5.800 nhân khẩu dân tộc Chăm gắn bó với nghề gốm truyền thống mẹ truyền con nối. Các cô gái đến tuổi plú mơ thun (tuổi trăng tròn) đều phải học nghề gốm. Theo lưu truyền của cư dân địa phương, ông Poklong Chanh và vợ là bà Nai Lank Mưh dạy cho phụ nữ làm gốm từ ngàn xưa được gìn giữ đến ngày nay.
Nghi thức mặc trang phục cho vợ chồng tổ nghề gốm Pôklong Chanh
Thầy Kò ke, bà bóng, thủ đền làm lễ cúng chúc thịnh vượng do cư dân làng nghề
Nguyên liệu làm gốm là đất sét lấy từ cánh đồng Bàu Trúc đưa về đập nhỏ, đào hố ủ qua một đêm với lượng nước vừa phải. Phụ nữ Chăm nặn gốm hoàn toàn bằng tay, không dùng bàn xoay như những nơi khác. Họ đi vòng quanh bệ gốm để chế tác sản phẩm đất nung độc đáo. Các nghệ nhân làng gốm Bàu Trúc có thể làm hàng trăm loại sản phẩm gốm theo nhu cầu thị trường và theo “đơn đặt hàng” của khách hàng. Từ gốm mỹ nghệ như tượng nữ thần Apsara, phù điêu trang trí nội thất, bình nước phong thủy đến các vật dụng gốm cần thiết cho đời sống thường ngày của cư dân phương Nam như ấm đất, khuôn đổ bánh căn, bánh xèo, lu đựng nước, nồi đất, lò đun than củi…
Trước đây, nhân dân địa phương xây cất đền thờ vợ chồng Pôklong Chanh trên vùng đất Xóm Cũ, cách làng Bàu Trúc ngày nay khoảng 2 cây số về hướng Tây- Bắc. Ngôi đền cũ đã hư hỏng, Nhà nước và nhân dân địa phương đóng góp trên 1 tỉ đồng chung tay xây dựng đền thờ mới khang trang đưa vào sử dụng trong dịp giỗ tổ năm nay. Từ sáng sớm, phụ nữ trang phục xinh đẹp nô nức đưa vật phẩm ra đền giỗ tổ. Phong tục cúng tổ gốm do ông thầy kò ke, bà bóng, ông thủ đền đảm nhận trước sự chứng kiến của các vị chức sắc Bàlamôn. Bà bóng và ông thủ đền lo việc tắm tượng, mặc y phục cho tượng thờ. Thầy kò ke vừa đàn kanhi vừa hát ngợi ca công đức tổ nghề và cầu mong ông phù hộ cho dân làng một năm mới bình an, may mắn, thịnh vượng. Dân làng bày vật phẩm cúng tổ cầu mong nghề gốm phát triển thành đạt.
Đồng bào làng Bàu Trúc bày lễ vật cúng tổ nghề gốm
“Năm nay, bà con làng Bàu Trúc giỗ tổ nghề gốm rất phấn khởi vì đền thờ được xây dựng mới khang trang và sản phẩm gốm được thị trường tiêu thụ mạnh. Ban phong tục làng Bàu Trúc động viên bà con đoàn kết thi đua làm nhiều sản phẩm đẹp, bền phục vụ tốt nhu cầu người tiêu dùng. Phát triển làng nghề thịnh vượng góp phần xây dựng nông thôn mới giàu đẹp”, Phó cả sư Quảng Đủ phấn khởi nói.
Sơn Ngọc