Bún mắm
Bún mắm được phát triển từ món mắm kho, là một trong những món ăn đặc trưng lâu đời của người dân vùng sông nước Nam Bộ. Về sau, để tăng hương vị và độ phong phú cho món ăn, nguời ta cho thêm miếng cá, tôm, mực, heo quay... Tuy mỗi quán, mỗi địa phương có cách chế biến khác nhau nhưng hầu như nước dùng của món ăn này thường được nấu từ mắm cá linh hay mắm cá sặc, ăn cùng bún cọng lớn và các loại rau đặc trưng sông nước như cọng bông súng, rau đắng, bắp chuối, kèo nèo, rau nhút, giá và rau diếp cá (dấp cá).
Dù có tạo hình khác nhau nhưng bún mắm và bún cá đều có nước dùng
được nấu từ mắm cá linh hay mắm cá sặc.
Ngoài bún mắm, còn có loại bún khác có nước dùng được nấu từ hai loại mắm là bún cá Châu Đốc, bún cá Trà Vinh, bún cá Kiên Giang. Cùng công thức, gia vị nên cách nhận biết sự khác nhau của 3 loại bún này dựa trên nguyên liệu đi kèm. Ví như tô bún cá Long Xuyên có kèm thêm vài miếng chả cá thác lác chiên vừa dai vừa béo, tô bún cá Kiên Giang được tăng cường thêm tôm và gạch tôm. Hay bún cá Châu Ðốc được ăn kèm thêm với một món đặc sản nữa của Châu Ðốc - thịt heo quay.
Song dù là gia giảm nguyên liệu đi kèm, thì với mùi thơm đặc trưng của hai loại mắm trên, bún mắm và bún cá đều nằm trong danh sách của những món ăn kén thực khách.
Bún mắm thịt quay
Nhắc đến bún mắm thịt quay, người ta thường nhắc đến Đà Nẵng, Hội An. Bún mắm thịt quay không có nước dùng như bún bò Huế hay nhiều rau như bún mắm mà thuộc dòng bún khô. Nghĩa là tất cả nguyên liệu như rau, bún, thịt đều cho hẳn vào một tô, khi dùng chan nước mắm nêm vào, trộn đều.
Bún mắm thịt quay chính gốc Việt lại có điểm nhấn là chén mắm nêm thơm phức, đậm đà.
Ngoài hương thơm khó cưỡng của chén nước mắm nêm thơm phức, bún mắm thịt quay hút thực khách ở miếng da heo giòn tan, cá ngọt thanh của các loại rau, cái ngọt bùi của mít non luộc, cái thơm giòn của đậu phộng. Có hai cách thưởng thức món bún này là trộn đều tất cả các gia vị rồi thưởng thức, hay ăn đến đâu trộn đến.
Bún bò Huế
Hương thơm của sả, vị cay của ớt khiến ít người nhận ra sự hiện diện
của mắm ruốc trong món bún bò Huế.
Xuất xứ từ vùng đất kinh đô nhưng món bún này từ lâu đã trở nên quen thuộc với thực khách suốt mảnh đất hình chữ S. Quen thuộc, dễ ăn nhưng không phải ai cũng biết món bún này không thể trọn vị nếu thiếu loại mắm ruốc có độ mịn và màu sắc khá đầm của Huế. Hầu hết thực khách đều cho rằng nguyên nhân họ không nhận ra sự hiện diện của loại mắm nặng mùi này trong bún bò Huế là do hương thơm của sả cùng vị cay nồng của ớt, nhưng nếu xét thật kỹ thì chỉ với hai hương thơm ấy không mang đến một tô bún Huế đúng chất.
Bún riêu, bún ốc, canh bún
Không thuộc họ bún nước nhưng bún đậu mắm tôm cũng hút thực khách
với vị đậm đà khó cưỡng của loại mắm này.
Khi thưởng thức các món như bún riêu, bún ốc, canh bún… thực khách thường nêm thêm một ít mắm tôm để sẵn trong lọ nhỏ trên bàn để tô bún thêm đậm đà và đậm vị mà không nhận ra rằng cái vị đậm rất riêng của loại mắm này đã hiện diện không ít trong nước dùng hay không nhận ra rằng, nếu chỉ dựa vào riêu cua, hương thơm của các món bún này sẽ không thể nào đánh thức vị giác của thực khách đến thế.
Nguồn www.giadinh.net.vn