Sau 5 năm phối hợp với các tổ chức liên quan triển khai các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu về sinh thái loài và giám sát quần thể nhằm thu thập thêm các thông tin chính xác, khoa học để bảo tồn loài hiệu quả, đến nay, Ban quản lý VQG Núi Chúa chuẩn bị tổ chức Hội thảo quốc tế “Thúc đẩy công tác bảo tồn Cheo cheo lưng bạc và hệ sinh thái rừng khô hạn ven biển của Việt Nam”- Loài thú biểu tượng của hệ sinh thái rừng khô hạn ven biển ở Việt Nam.
Cheo cheo lưng bạc được phát hiện trong Vườn quốc gia Núi Chúa.
Ông Trần Văn Tiếp, Giám đốc Ban quản lý VQG Núi Chúa, cho biết: Bằng chứng về sự tồn tại của Cheo cheo lưng bạc trong các cánh rừng tự nhiên ở VQG Núi Chúa là kết quả hợp tác giữa Viện Sinh thái học miền Nam, Ban quản lý VQG Núi Chúa, Viện Nghiên cứu Vườn thú và Động vật hoang dã Leibniz (Đức) và Tổ chức phi chính phủ Re:wild (Hoa Kỳ) - đây là một trong những phát hiện quan trọng về đa dạng sinh học của Việt Nam và thế giới trong năm 2018. Trước đó, loài thú móng guốc nhỏ bé đặc hữu Việt Nam này chỉ được biết đến qua các mẫu vật do các nhà tự nhiên học nước ngoài thu thập ở Khánh Hòa (năm 1906 và 1910) và Gia Lai (năm 1990). Những thước phim đầu tiên về loài ngoài tự nhiên ở VQG Núi Chúa đã thu hút sự quan tâm nhiều hơn của công chúng đến công tác nghiên cứu và bảo tồn loài. Từ 2019 đến 2022, Ban quản lý vườn đã tiếp tục phối hợp với Viện Sinh thái học miền Nam, Viện Nghiên cứu Vườn thú và Động vật hoang dã Leibniz và Tổ chức phi chính phủ Re:wild tiếp tục triển khai các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu về sinh thái loài và giám sát quần thể nhằm thu thập thêm các thông tin chính xác, khoa học để bảo tồn loài hiệu quả. Ngoài ra, những chuyến khảo sát sau đó ở miền Nam Việt Nam đã phát hiện được thêm bốn quần thể khác đều ở các sinh cảnh rừng khô hạn thuộc vùng sinh thái rừng khô đất thấp miền Nam Việt Nam, gợi ý các cánh rừng khô hạn là môi trường sống phù hợp của loài.
Toàn vùng sinh thái rừng khô đất thấp miền Nam Việt Nam có tổng diện tích 35.114 km2 trải dài từ Đà Nẵng đến Bình Thuận; nhưng chỉ có 5,8% diện tích được bảo vệ và 1,8% diện tích rừng đặc dụng đảm bảo kết nối thành các hành lang đa dạng sinh học. Mức độ phân mảnh cực kỳ cao đe dọa trực tiếp đến sự sống còn và phát triển ổn định của các loài động, thực vật nguy cấp, quý, hiếm trong vùng nói chung và Cheo cheo lưng bạc nói riêng. Bất chấp nhiều nỗ lực trong công tác bảo vệ, bảo tồn, việc săn bắt, bắn và bẫy động vật hoang dã và suy giảm chất lượng sinh cảnh sống hiện nay đã trở thành mối đe dọa lớn đối với loài Cheo cheo lưng bạc. Nếu các quần thể động vật tiếp tục suy giảm, tình trạng mất cân bằng sinh thái sẽ ngày càng trầm trọng, và các giá trị dịch vụ hệ sinh thái con người đang thụ hưởng sẽ biến mất. Nhận thấy tầm quan trọng của công tác bảo tồn hiệu quả loài Cheo cheo lưng bạc, nhiều đơn vị nghiên cứu và tổ chức bảo tồn thiên nhiên trong và ngoài nước đã hỗ trợ Ban quản lý VQG Núi Chúa triển khai các nghiên cứu thực địa nhằm thu thập dữ liệu khoa học, chính xác để bảo tồn loài.
Ông Trần Văn Tiếp, cho biết thêm: Được sự đồng ý của UBND tỉnh, VQG Núi Chúa phối hợp với Viện Sinh thái học miền Nam, Viện Nghiên cứu Vườn thú và Động vật hoang dã Leibniz và Tổ chức phi chính phủ Re:wild sẽ tổ chức Hội thảo quốc tế “Thúc đẩy công tác bảo tồn Cheo cheo lưng bạc và hệ sinh thái rừng khô hạn ven biển của Việt Nam” tại VQG Núi Chúa, nơi đầu tiên ghi nhận hình ảnh loài Cheo cheo lưng bạc và cũng là nơi quần thể loài ổn định nhất. Đây là hội thảo đầu tiên về bảo tồn loài Cheo cheo lưng bạc và các sinh cảnh rừng khô hạn được tổ chức ở Việt Nam. Qua hội thảo nhằm mục đích thu hút các bên liên quan quan tâm hơn về giá trị đa dạng sinh học đặc biệt và dịch vụ hệ sinh thái của các sinh cảnh rừng khô hạn; nhận diện các thách thức ảnh hưởng đến công tác bảo tồn loài Cheo cheo lưng bạc và sinh cảnh sống của loài; từ đó đề xuất các cơ hội hợp tác sâu rộng giữa các bên liên quan nhằm đảm bảo kho báu đa dạng sinh học quý giá trong vùng, cùng cộng đồng địa phương trên địa bàn tỉnh nhằm bảo tồn Cheo cheo lưng bạc, một loài biểu tượng của hệ sinh thái rừng khô hạn ven biển ở Việt Nam.
Được biết, VQG Núi Chúa là vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa, có tổng diện tích tự nhiên là 29.865ha, VQG Núi Chúa có nhiệm vụ bảo vệ các sinh cảnh trên cạn và vùng biển ven bờ. Với diện tích trên đất liền hơn 22.000ha, lâm phần VQG đa dạng với hai kiểu hệ sinh thái rừng chính: Rừng khô hạn ven biển và nhiệt đới ẩm thường xanh. Đây là nơi trú quán của hơn 1.500 loài thực vật và hơn 750 loài động vật trên cạn, bao gồm nhiều loài nguy cấp, quý, hiếm. Sự độc đáo của VQG thể hiện rõ nhất qua các sinh cảnh rừng khô hạn ven biển đặc trưng còn hiếm hoi sót lại ở Việt Nam và Đông Nam Á. Một số loài nguy cấp, quý, hiếm khác chỉ được ghi nhận ở Đông Dương thích nghi để sinh tồn với điều kiện rừng khô hạn ở VQG như: Gà tiền mặt đỏ Polyplectron germaini, Chà vá chân đen Pygathrix nigripes... Rộng ra toàn vùng sinh thái rừng khô đất thấp miền Nam Việt Nam, có thể kể thêm các loài có nguy cơ tuyệt chủng cao khác chỉ được ghi nhận ở khu vực này như Sao lá tim Hopea cordata, Chai lá cong Shorea falcata, Thiên tuế Cycas pachypoda. So sánh với các kiểu rừng mưa nhiệt đới ở Việt Nam, mức độ đa dạng và đặc hữu ở các cánh rừng khô hạn là không thể tương đồng, nhưng nguy cơ biến mất của phần lớn các loài động, thực vật đặc trưng ở đây thì không hề kém nghiêm trọng hơn, thậm chí còn phần nguy cấp hơn, do phạm vi phân bố hẹp, phân mảnh và mức độ tác động cao của con người.
Xuân Bính