Gặp nhau tay bắt mặt mừng, ông Thành Văn Lũy tiếp chuyện chúng tôi trên chiếc chiếu hoa trải trước hiên nhà. Tròn sáu mươi tuổi đời, ông có bốn mươi năm dày công theo đuổi học nghề kéo đàn ka-nhi (đàn nhị mai rùa) và hát khoản đãi thần linh ở đền tháp, làng xóm, gia đình theo truyền thống tín ngưỡng của đồng bào Chăm. Hiện ông Lũy là thầy Kadhar (chức sắc Bàlamôn) giữ vai trò chủ lễ trong nghi thức tế lễ, hát ngợi ca công đức các vị thần linh ở đền tháp, làng xóm… Chúng tôi có nhiều dịp nghe ông vừa đàn ka-nhi vừa hát những bản ngợi ca công lao của các bậc tiền nhân trong công cuộc khẩn hoang lập ấp, dạy dân làng cày cấy, đắp đập dẫn thủy nhập điền, dệt vải, làm gốm, xây dựng đền tháp… Giọng ông trầm ấm tha thiết hòa quyện cùng tiếng đàn ka-nhi phảng phất hương trầm lễ cúng gợi cho người nghe cảm giác thiêng liêng nhớ về công ơn tổ tiên đối với cuộc sống no ấm của con cháu ngày nay.
Trao đổi với nghệ nhân ưu tú tiêu biểu của làng Bỉnh Nghĩa vào dịp thôn xóm nô nức đón mừng Lễ hội Katê 2019, chúng tôi được biết 15 tuổi ông theo học chữ Chăm do người bác họ là ông Hứa Trí nhiệt tâm truyền dạy. Qua 5 năm kiên trì học chữ, ông đọc thông viết thạo các văn bản do ông bà xưa truyền lại. Nhờ có vốn liếng chữ Chăm, bước vào tuổi 20, ông Thành Văn Lũy được ông Thành Phú ở làng Bỉnh Nghĩa thu nhận làm môn đệ. Suốt 20 năm ròng rã, ông khăn gói theo thầy học nghi thức cúng kính với hàng ngàn câu hát viết bằng chữ Chăm phải học thuộc lòng. Đồng thời được thầy truyền dạy cách chế tác và biểu diễn đàn ka-nhi gồm 30 bài bản đàn ca ngợi công lao thần linh. Cuối năm 2010, ông Thành Văn Lũy cùng các nghệ nhân dân tộc Chăm tỉnh Ninh Thuận được lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mời ra Hà Nội biểu diễn chào mừng khánh thành Làng văn hóa các dân tộc Việt Nam ở Đồng Mô. Ông biểu diễn đàn ka-nhi tái hiện nghi thức lễ cúng mở cửa tháp Chăm tại Đồng Mô. Trong chuyến đi này, ông thực hiện được ước mơ của người con dân tộc Chăm từ làng Bỉnh Nghĩa ra Thủ đô Hà Nội vào lăng viếng Bác Hồ kính yêu. Ông cũng đã tham gia Liên hoan dân ca Việt Nam tổ chức tại tỉnh Phú Yên năm 2011 với tiết mục “Hát lễ khoản đãi vua Po Klong Garai” được Ban tổ chức trao tặng giải A.
“Gia đình và bà con thôn xóm rất vui mừng khi nhìn thấy bản thân tôi là người dân đầu tiên ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa được tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Đây là phần thưởng cao quý và niềm tự hào lớn lao của bản thân tôi tiếp tục nghiên cứu gìn giữ và phát huy truyền thống nhạc lễ phục vụ tốt nhu cầu tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng dân cư. Tôi tham gia cùng các vị chức sắc Chăm Bàlamôn, tích cực động viên bà con đoàn kết chung tay xây nông thôn mới ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa”, ông Thành Văn Lũy chia sẻ niềm vui.
Sơn Ngọc