Nan giải nợ đọng
Theo BHXH tỉnh, trong 7 tháng năm 2016, có 308 đơn vị, DN trên địa bàn tỉnh có số nợ tiền BHXH lớn, kéo dài từ 3 tháng trở lên là 23,91 tỷ đồng, đồng nghĩa với ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của 2.242 NLĐ. Một số DN nợ BHXH dài hạn như: Công ty Cổ phần Tư vấn-Thiết kế Xây dựng Ninh Thuận, nợ 1,55 tỷ đồng (24 tháng); Công ty Cổ phần Phát triển Kinh doanh nhà Ninh Thuận, nợ 624 triệu đồng (24 tháng); Trung tâm Kỹ thuật tài nguyên môi trường Ninh Thuận, nợ 995,6 triệu đồng (19 tháng); Công ty TNHH Bao bì nhựa Vĩnh An, nợ 444,29 triệu đồng (54 tháng)…
Từ ngày 1-6-2016, chức năng Thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHYT, BHTN của cơ quan BHXH theo Nghị định số 21/2016/NĐ-CP ngày 31-3-2016 của Chính phủ có hiệu lực. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng giúp ngành BHXH thực hiện tốt công tác thu, giảm nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN. Trong trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm về đóng BHXH, cơ quan BHXH sẽ kịp thời tổ chức thực hiện thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm theo quy định.
Bên cạnh lý do gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh nên ngừng hoạt động hoặc chỉ hoạt động cầm chừng; nhiều đơn vị, DN sử dụng lao động chưa thực hiện đầy đủ các quy định về trích nộp BHXH, BHYT, BHTN hàng tháng theo quy định. Nhiều đơn vị, DN cố tình, chây ỳ không đóng bảo hiểm, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của NLĐ. Đáng chú ý, có một số DN ngừng hoạt động không giao dịch, có hiện tượng chủ DN bỏ trốn không thực hiện đối chiếu với cơ quan BHXH. Vẫn còn tình trạng nhiều DN sử dụng nhiều lao động nhưng chỉ tham gia BHXH cho một số ít lao động để né sự kiểm tra. Một số DN còn sử dụng hình thức tham gia BHXH cho NLĐ với mức lương tối thiểu hoặc thấp hơn mức lương trả cho NLĐ; không thực hiện nâng bậc lương thường xuyên cho NLĐ theo quy định, mà tăng các khoản chi trả khác ngoài lương để giảm chi phí đóng BHXH. Các đơn vị này vẫn thu phần trăm tiền lương hàng tháng của NLĐ để nộp BHXH, nhưng lại chiếm dụng để sử dụng vào sản xuất, kinh doanh.
Lâu nay khởi kiện được xem là biện pháp mạnh nhất và hữu hiệu nhất để xử lý các DN nợ BHXH, có tác dụng răn đe rất lớn. Nhiều DN lo sợ bị khởi kiện sẽ cân nhắc việc vi phạm quy định đóng BHXH hoặc tự nguyện truy nộp vì không muốn ảnh hưởng đến hình ảnh của đơn vị. Tuy nhiên, theo Luật BHXH bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1-1-2016, cơ quan BHXH không còn chức năng khởi kiện các DN nợ BHXH, việc này được chuyển sang cho tổ chức công đoàn. Vì vậy, việc tòa án không thụ lý đơn kiện của cơ quan BHXH thì các đơn vị sử dụng lao động có khả năng sẽ chây ỳ không chịu đóng BHXH, bởi cơ quan BHXH không có biện pháp xử lý đủ mạnh để răn đe. Ông Nguyễn Hữu Hòa, Trưởng Ban Công tác cơ sở-LĐLĐ tỉnh, cho biết: “Đến nay, Tổng LĐLĐ Việt Nam vẫn chưa có văn bản hướng dẫn thi hành cụ thể và vì vậy, tính đến thời điểm này, LĐLĐ tỉnh vẫn chưa tiến hành khởi kiện trường hợp nào mà DN nợ BHXH”.
Cần những chế tài đủ mạnh, răn đe
Việc DN nợ BHXH khiến NLĐ chịu nhiều thiệt thòi. Khi không được DN đóng BHXH, NLĐ không được hưởng các chế độ cũng như những quyền lợi về BHXH, BHYT, BHTN. Còn đối với cơ quan BHXH thì ảnh hưởng tới kế hoạch thu của năm và những hệ lụy trong thâm hụt quỹ BHXH để chi trả các chế độ cho NLĐ.
Ông Nguyễn Hữu Thọ, Trưởng phòng Khai thác và thu nợ-BHXH tỉnh, cho biết: Nhằm hạn chế nợ đọng BHXH và đảm bảo quyền lợi cho NLĐ, trong thời gian đến, ngoài việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền về chính sách BHXH cho DN, NLĐ; ngành BHXH đã thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành, làm việc với các đơn vị còn nợ, đôn đốc thu hồi nợ BHXH, BHYT, BHTN; kiểm tra việc thực hiện đóng BHXH, BHYT, BHTN và việc chấp hành pháp luật lao động tại các đơn vị sử dụng lao động hoạt động trên địa bàn tỉnh. Ngành chủ động tổ chức các buổi tập huấn, phổ biến Luật BHXH sửa đổi, gắn với đối thoại giữa cơ quan BHXH với các đơn vị sử dụng lao động về những vướng mắc trong quá trình triển khai luật…Đồng thời, để giúp tổ chức công đoàn từng bước chủ động trong việc khởi kiện nợ BHXH, BHXH tỉnh sẽ phối hợp chặc chẽ với LĐLĐ tỉnh nhằm mục đích thu hồi nợ BHXH, BHYT, BHTN để giải quyết kịp thời quyền lợi chính đáng của NLĐ.
Tình trạng nợ đọng, dây dưa kéo dài việc đóng BHXH được các DN bào chữa bằng nhiều lý do, nhưng rõ ràng quyền lợi chính đáng của NLĐ đã và đang bị xâm phạm một cách nghiêm trọng. Hơn bao giờ hết, rất cần những chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe đối với hành vi chậm đóng hoặc cố tình chây ỳ, không đóng BHXH.
Xuân Bính