Ngày xuân vang tiếng Paranưng

Gặp Nghệ nhân Ưu tú Phú Văn Lương tại các hội thảo khoa học về bảo tồn và phát triển âm nhạc truyền thống đồng bào Chăm cũng như các mùa Lễ hội Katê, chúng tôi như bị hút hồn bởi kỹ năng biểu diễn bộ gõ Paranưng điêu luyện của ông tái hiện lễ hội đón mừng năm mới của đồng bào Chăm, Lễ hội Rija Nagar. Đặc biệt trong các mùa Lễ hội Katê, ông là “nhạc trưởng” chỉ huy đội ngũ nhạc công thực hiện chương trình nhạc lễ tại làng Chăm Hữu Đức, Hậu Sanh (Ninh Phước). Gặp lại người quen cũ, Nghệ nhân Ưu tú Phú Văn Lương phấn khởi chia sẻ niềm vui về hoạt động của ông cùng các học trò trong năm Canh Tý 2020 vừa qua và đề ra mục tiêu đó là hoàn thành trong năm mới Tân Sửu 2021 đó là thành lập câu lạc bộ nhạc cụ truyền thống dân tộc Chăm xã Phước Thái để truyền dạy bài bản và phương pháp biểu diễn miễn phí cho thanh - thiếu niên. Là chức sắc Maduen (Thầy vỗ) của cộng đồng dân tộc Chăm địa phương, ông tích cực tham gia thực hiện tốt các nghi lễ truyền thống hàng năm như đón mừng Lễ hội Katê, Cabur tưởng nhớ nữ thần Pô Inư Nưgar, Rija Nagar cầu mưa thuận, gió hòa.

Nghệ nhân Ưu tú Phú Văn Lương cho biết, Rija Nagar diễn ra vào những ngày đầu tháng Giêng Chăm lịch hàng năm là lễ hội quan trọng nhất do các chức sắc Maduen với trang phục áo trắng và Kaing trong trang phục màu đỏ thực hiện. Khi nhịp trống Paranưng rộn ràng vang lên kết hợp hát ca ngợi công lao của các vị thần linh do ông Maduen thể hiện cũng là lúc ông Kaing tay cầm roi mây bắt đầu nhảy múa. Ông Kaing chân trần đạp tắt ngọn lửa đang cháy mang ý nghĩa xua tan nắng hạn, đem không khí mát mẻ, mưa thuận gió hòa về cho dân làng cày cấy, mùa màng bội thu; đồng thời tẩy trừ những điều không may mắn của năm cũ để đón lấy những điều may mắn trong năm mới. Tiếng trống Paranưng hòa nhịp cùng trống Ghinăng, kèn Saranai, lục lạc tạo nên âm thanh rộn ràng trong dịp lễ đón mừng năm mới.

Theo hướng dẫn của Nghệ nhân Ưu tú Phú Văn Lương, chúng tôi về thôn Tân Đức thuộc xã Phước Hữu tìm gặp Nghệ nhân Hán Quân. Ông được tôn vinh là “báu vật” của đồng bào Chăm ở huyện Ninh Phước về chế tác các nhạc cụ truyền thống.

Nghệ nhân Hán Quân cho biết thời trai trẻ, ông cùng cố Nghệ nhân Ưu tú Thiên Sanh Thềm được Nghệ nhân Quảng Nhiều ở làng Hữu Đức tận tâm truyền dạy chế tác nhạc cụ và biểu diễn trống Paranưng, Ghinăng phục vụ hoạt động tín ngưỡng cộng đồng dân tộc Chăm địa phương. Hơn nửa thế kỷ gắn bó với chế tác nhạc cụ, ông đã cung cấp cho bà con trong và ngoài tỉnh hàng trăm bộ trống Ghinăng và Paranưng. Ông cố gắng truyền nghề làm trống cho con trai là Hán Văn Giảng để gìn giữ nhạc cụ truyền thống của cha ông.

Trong hơn nửa thế kỷ qua, Nghệ nhân Hán Quân đã truyền dạy kỹ thuật biểu diễn trống cho 12 thanh niên trở thành nhạc công đảm nhận các chương trình lễ hội và văn nghệ phục vụ đời sống dân cư. Hiện nay, ông tiếp tục truyền dạy kỹ thuật biểu diễn trống Paranưng và Ghinăng cho các học trò Đàng Phi Long Khánh, Thạch Quốc Việt. Anh Khánh phấn khởi: Bản thân tôi rất tự hào được làm học trò của Nghệ nhân Hán Quân. Ông yêu thương và tận tâm truyền dạy bài bản cách vỗ trống Paranưng, Ghinăng cho học trò. Sau nhiều năm theo thầy rèn nghề học vỗ trống, đến nay tôi có thể cùng với các bạn đảm nhận vai trò nhạc công thực hiện hoạt động tín ngưỡng tâm linh và chương trình văn nghệ phục vụ bà con thôn xóm.

Chia tay làng chăm Hữu Đức, chúng tôi nhớ hình ảnh Nghệ nhân Hán Quân cùng các học trò trong trang phục truyền thống biểu diễn nhạc cụ Paranưng và Ghinăng với các làn điệu Kacaik, Wah gaiy, Jalitai, Java… rộn ràng vui tươi mừng đón mùa xuân mới Tân Sửu 2021. Đồng thời nhớ như in lời chia sẻ thân tình của Nghệ nhân Hán Quân: Đồng bào Chăm chúng tôi có di sản âm nhạc độc đáo với nhiều hình thức diễn xướng mang tính nghệ thuật cao, gắn liền nghi lễ truyền thống của gia đình, tộc họ, làng xóm. Với vai trò Maduen, tôi tích cực tham gia bảo vệ di sản âm nhạc dân gian Chăm được Nhà nước quan tâm đầu tư bảo tồn, nâng cao đời sống đồng bào Chăm và góp phần phát triển đời sống kinh tế - xã hội địa phương.

Phượng Vĩ