Nicotine trong thuốc lá
Lệ thuộc vào nicotine là nghiện các sản phẩm thuốc lá có chứa chất nicotine. Khi lệ thuộc vào nicotine, con người trở nên nghiện thuốc lá và không thể ngừng sử dụng mặc dù biết được những nguy cơ gây hại của các hóa chất và nicotine trong thuốc lá. Việc cai thuốc lá sẽ gây ra các triệu chứng khó chịu và lo lắng.
Tuy nhiên nicotine trong thuốc lá chỉ đóng vai trò là chất gây nghiện, những nguy cơ độc hại của thuốc lá thực sự bắt nguồn từ một số loại chất khác cũng có trong thuốc lá. Những người hút thuốc có tỷ lệ mắc bệnh tim, đột quỵ và ung thư cao hơn nhiều so với người không hút thuốc
Cai thuốc lá có thể cải thiện sức khỏe của cả người mới hoặc đã hút thuốc từ lâu. Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị lệ thuộc nicotine hiệu quả, giúp người bệnh kiểm soát việc cai thuốc lá. Vì vậy người nghiện thuốc lá và lệ thuộc nicotine trong thuốc lá nên tìm đến các trung tâm y tế để được trợ giúp.
Dấu hiệu bị lệ thuộc vào nicotine trong thuốc lá
Đối với một số người, dù chỉ mới hút một vài điếu thuốc cũng nhanh chóng dẫn đến bị lệ thuộc nicotine trong thuốc lá. Các dấu hiệu của tình trạng này bao gồm:
- Không thể ngừng hút thuốc, đã từng cố gắng cai thuốc lá một hoặc nhiều lần nhưng không thành công;
- Nếu nhịn hút thuốc sẽ gặp các triệu chứng liên quan đến thể chất và tâm trạng, ví dụ như thèm thuốc, lo lắng, khó chịu, bồn chồn, khó tập trung, tâm trạng chán nản, thất vọng, tức giận, tăng cảm giác đói, mất ngủ, táo bón hoặc tiêu chảy;
- Vẫn cứ hút thuốc và không thể dừng lại mặc dù cơ thể đang gặp các vấn đề về sức khỏe liên quan đến phổi hoặc tim;
- Chọn hút thuốc thay vì các hoạt động xã hội hoặc giải trí, ví dụ không đến những địa điểm cấm hút thuốc hoặc không giao tiếp với người thân và bạn bè vì họ không ủng hộ việc hút thuốc.
Hầu hết những người nghiện thuốc lá đều phải nỗ lực rất nhiều mới có thể cai nghiện lâu dài và ổn định. Do đó, bệnh nhân nên nhờ đội ngũ y tế trị liệu tư vấn và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp.
Cơ chế nicotine gây nghiện thuốc lá
Nicotine là hóa chất có trong thuốc lá khiến người dùng không thể ngừng hút thuốc. Sau khi hít khói thuốc lá vào phổi, chất gây nghiện nicotine nhanh chóng giải phóng vào máu và sau đó đi đến não chỉ trong vòng vài giây. Nicotine ở trong não làm tăng các chất dẫn truyền thần kinh, giúp điều chỉnh tâm trạng và hành vi.
Một trong những chất dẫn truyền thần kinh là Dopamine - được phát hành trong “hệ thần kinh tưởng thưởng” của não, có chức năng cải thiện tâm trạng và tăng khoái cảm. Trải nghiệm những cảm giác thoải mái này từ nicotine khiến người dùng trở nên nghiện thuốc lá.
Sự lệ thuộc vào nicotine trong thuốc lá có liên quan đến hành vi (bao gồm lối sống, thói quen và cảm giác) cũng như các yếu tố thể chất. Mối liên hệ này có thể đóng vai trò là tác nhân, tạo ra những tình huống hoặc cảm giác kích thích cơn thèm thuốc lá, ngay cả khi đã dừng hút thuốc trong một thời gian. Cụ thể, một người sẽ quen với việc hút một điếu thuốc khi:
+Vừa mới thức dậy vào buổi sáng;
+ Đang uống cà phê buổi sáng hoặc trong giờ nghỉ trưa tại nơi làm việc;
+ Sau bữa ăn;
+ Đang uống rượu;
+ Ở một số địa điểm hoặc cùng với những người bạn nhất định;
+ Đang nói chuyện điện thoại;
+ Căng thẳng hoặc cảm thấy thất vọng;
+ Nhìn hoặc ngửi thấy mùi thuốc lá;
+ Đang lái xe.
Để vượt qua sự lệ thuộc vào nicotine trong thuốc lá, người dùng cần nhận thức được các yếu tố làm kích thích cơn thèm thuốc của bản thân, từ đó lên một kế hoạch để đối phó với các hành vi và thói quen có liên quan đến việc hút thuốc.
Những rủi ro do lệ thuộc nicotine
Bất cứ ai hút thuốc lá hoặc sử dụng các dạng thuốc hút khác đều có nguy cơ bị lệ thuộc nicotine. Các yếu tố nguy cơ cao gây lệ thuộc nicotine ở người dùng thuốc lá bao gồm:
- Di truyền: Một số yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến cách các thụ thể trên bề mặt tế bào thần kinh của não phản ứng với liều cao nicotine trong thuốc lá;
- Gia đình, bạn bè và xã hội: Trẻ em sống trong căn nhà có người thân hút thuốc hoặc chơi với những người bạn hút thuốc có nhiều khả năng dùng thử thuốc lá. Ngoài ra, những hình ảnh hút thuốc trong phim ảnh và trên Internet cũng có thể khiến những người trẻ tuổi thử hút thuốc;
- Tuổi tác: Hầu hết mọi người bắt đầu hút thuốc ở tuổi thiếu niên. Độ tuổi bắt đầu hút thuốc càng trẻ thì càng dễ bị nghiện thuốc lá nặng hơn khi
trưởng thành;
- Trầm cảm hoặc bệnh tâm lý khác: Nhiều nghiên cứu cho thấy những người bị trầm cảm, tâm thần phân liệt, rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) hoặc một số bệnh lý tâm thần khác thường là người hút thuốc;
- Sử dụng chất kích thích: Những người lạm dụng rượu và sử dụng ma túy nhiều khả năng cũng nghiện thuốc lá.
Bs. Trần Xuân Phương