VQG Núi Chúa là một cấu trúc của các cảnh quan thiên nhiên được phân bố trên phức hệ núi nằm sát bờ biển tạo nên nhiều thắng cảnh đẹp vùng Duyên hải Nam Trung bộ. Là mẫu chuẩn duy nhất về hệ sinh thái rừng khô hạn đặc trưng và độc đáo của Việt Nam và Đông Nam Á. Ngoài kiểu hệ sinh thái bán khô hạn, VQG Núi Chúa còn có các kiểu hệ sinh thái khác như hệ sinh thái rừng thường xanh, hệ sinh thái trảng cỏ với hệ thực vật và thành phần loài đa dạng. VQG Núi Chúa có tổng diện tích trên 31.257 ha, là nơi hội tụ cả 3 không gian rừng, biển, sa mạc. Theo thống kê, tại đây có 1.504 loài thực vật, trong đó có 54 loài quý hiếm thuộc Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ thế giới; hệ động vật có 345 loài, trong đó có 46 loài quý hiếm thuộc Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ thế giới.
Du khách tham quan du lịch tại Vườn Quốc gia Núi Chúa.
Bên cạnh đó, hệ động, thực vật biển cũng rất có giá trị với quần thể san hô rộng lớn dạng riềm điển hình với trên 350 loài, trong đó có 46 phân loài mới. Ngoài ra, còn có 147 loài cá, 115 loài thân mềm, 80 loài giáp xác, rong biển. Đặc biệt, VQG Núi Chúa là nơi hiếm hoi trên đất liền hiện còn rùa biển lên đẻ trứng cũng như nơi sinh sống của loài Chà Vá chân đen, một trong những loài linh trưởng quý hiếm có tên trong sách đỏ đang được bảo tồn và phát triển. Bên cạnh đó, với những bãi biển rất đặc sắc và còn mang tính hoang sơ như: Bình Tiên, Vĩnh Hy, bãi Bà Điên, bãi Chà Là, bãi Hỏm, bãi Thịt… hay các thắng cảnh rừng như hồ Treo, núi Đá Vách, suối Lồ Ồ, Hang Rái, suối Kiền Kiền, rất có tiềm năng để phát triển các loại hình DL sinh thái.
Ông Trần Văn Tiếp, Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG Núi Chúa cho biết: Trong năm 2018, VQG Núi Chúa đón khoảng 200.000 lượt khách. Xác định tài nguyên đa dạng sinh học và cảnh quan VQG Núi Chúa có nhiều tiềm năng, thế mạnh để khai thác và phát triển DL sinh thái, hiện nay ngoài những sản phẩm DL ngắm cảnh, VQG Núi Chúa đang xây dựng các tour, tuyến mới trong rừng và trên biển như tour Thác 5 tầng - đồi Gió; tour tham quan bãi rùa đẻ; tour ngắm mặt trời lặn; xem chim về trong khu rừng ngập mặn ở Đầm Nại; liên kết 3 điểm Công viên đá - Hang Rái - vịnh Vĩnh Hy thành 1 tour khép kín trong ngày; tour “Du lịch thưởng thức văn hóa bản địa”...
Tiềm năng phát triển DL sinh thái của VQG Núi Chúa là rất lớn, tuy nhiên hiện nay mới chỉ bắt đầu đi vào khai thác, tập trung chủ yếu ở những địa điểm dễ đi lại vùng ven biển có cảnh quan đẹp như vịnh Vĩnh Hy, bãi Bình Tiên. Các công ty DL như: Saigon Tourist, Công ty Cổ phần DL Ninh Thuận và Công ty Hoàn Cầu là những nhà cung cấp chính các dịch vụ tham quan vùng ven biển VQG. Ngoài ra, vào các dịp lễ, cuối tuần, người dân địa phương cũng tự tổ chức dã ngoại đến các khu vực có cảnh đẹp, mát mẻ, như suối Lồ Ồ, suối Nước ngọt, suối Tiên,... VQG Núi Chúa hiện mới chỉ tổ chức các chuyến tham quan học tập, nghiên cứu vào bên trong vườn quốc gia.
Hiện nay du khách đi theo tour do các công ty DL tổ chức thường đến Núi Chúa vào mùa hè, chủ yếu là khách nội địa đến từ TP. Hồ Chí Minh, trên đường tham quan ghé thăm dải ven biển của Núi Chúa. Các tour DL hiện nay bao gồm hoạt động xem san hô trên tàu đáy kính, dạo chơi trên bãi biển. Các tiềm năng DL khác chưa được khai thác nhiều như hoạt động đi bộ, leo núi, thăm rừng, bơi, lặn biển và thăm bãi rùa đẻ. Xác định việc kết hợp giữa bảo tồn đa dạng sinh học gắn phát triển sinh kế cho người dân sống trong vùng đệm sẽ là biện pháp quản lý hữu hiệu, góp phần giảm thiểu các tác động tiêu cực ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên, trong năm 2019, VQG Núi Chúa tiếp tục triển khai các chương trình giao khoán bảo vệ rừng, hỗ trợ người dân vay vốn ưu đãi để phát triển sinh kế, hỗ trợ người dân chuyển đổi một số loài cây trồng năng suất cao có giá trị kinh tế; phát triển tổ thủ công mỹ nghệ làm đồ trang sức từ hạt cây rừng, tổ múa Mã la truyền thống đồng bào Raglai giúp người dân từng bước có thu nhập ổn định.
“Cùng với đó, VQG Núi Chúa tập trung nâng cao chất lượng phục vụ du khách, đầu tư nâng cấp hạ tầng, phương tiện, thiết bị phục vụ DL như nâng cấp nhà ăn, nhà nghỉ, mua xe điện, nội thất; liên kết với các tổ chức, công ty lữ hành trong và ngoài tỉnh; đồng thời tăng cường các hoạt động quảng bá DL, giới thiệu hình ảnh của VQG Núi Chúa tới các địa phương trong và ngoài nước” - ông Trần Văn Tiếp chia sẻ.
Thế Quang