Thành quả đáng kể nhất của nghề trồng nho là đã xây dựng được quy hoạch phát triển vùng sản xuất. Theo Đề án Cơ cấu lại ngành Nông nghiệp gắn với ứng phó biến đổi khí hậu, định hướng quy hoạch sản xuất đối với cây nho từ 1.300 ha hiện nay tăng lên 2.000 ha vào năm 2020, sản lượng tăng từ 30.000 tấn lên 50.000 tấn/năm.
Nông dân trong tỉnh chú trọng sử dụng các loại giống nho mới có năng suất và chất lượng cao.
Đáng nói là, quy hoạch đã phân vùng trồng nho tập trung ứng dụng công nghệ cao, xây dựng quy trình trồng nho an toàn theo hướng hữu cơ sinh học cho 2 giống nho xanh, nho đỏ và 3 vùng sản xuất nho chất lượng cao, theo tiêu chuẩn VietGAP, với diện tích hơn 100ha. Ở từng địa phương, áp dụng các mô hình sản xuất phù hợp, góp phần làm đa dạng sản phẩm nho. Cụ thể, huyện Ninh Phước chú trọng sản xuất nho ăn tươi, huyện Ninh Hải xây dựng thành công mô hình trồng nho kết hợp du lịch miệt vườn, tạo chuỗi giá trị gia tăng; trong khi đó, Ninh Sơn lại dồn sức cho vùng nho nguyên liệu rượu vang ở xã Mỹ Sơn.
Song đó, công tác nghiên cứu, lai tạo, chuyển giao giống mới có năng suất và chất lượng cao cũng được coi trọng. Hiện nay, ngoài 3 giống nho phổ biến là nho xanh (NH01-48), nho đỏ truyền thống (Red-Cardinal), nho NH01-152, nông dân còn đưa vào trồng thử nghiệm giống nho đen (Black Queen) nho rượu Syrah. Tất cả những giống nho trên đều tạo được danh tiếng nhờ có vị ngọt dịu, mọng nước, màu sắc bắt mắt. Những cơ sở sản xuất nho theo tiêu chuẩn VietGAP như Cơ sở sản xuất nho Ba Mọi, xã Phước Thuận (Ninh Phước), Hợp tác xã Nho VietGAP, xã Xuân Hải (Ninh Hải), Hợp tác xã Nho Evergreen, phường Văn Hải (Tp. Phan Rang-Tháp Chàm) đã triển khai áp dụng tem truy xuất nguồn gốc sản xuất đã tạo được niềm tin của người tiêu dùng an tâm sử dụng sản phẩm chất lượng cao.
Du khách mua sản phẩm nho tại Cơ sở sản xuất nho Ba Mọi, xã Phước Thuận (Ninh Phước). Ảnh: Văn Nỷ
Nghề trồng nho đang ngày càng phát triển nhờ có sự vào cuộc của ngành chức năng trong việc hỗ trợ nông dân chuyển giao khoa học-kỹ thuật vào sản xuất, tạo đột phá mới. Trong đó, đáng kể là hỗ trợ ứng dụng công nghệ tưới nước phun mưa, nhỏ giọt, tiết kiệm được lượng nước tưới đáng kể, đảm bảo duy trì hoạt động sản xuất kể cả trong mùa nắng hạn. Đáng nói hơn, công nghệ này đang không ngừng được cải tiến cho phù hợp với đặc điểm sinh trưởng của cây nho. Hiện nay, một số hộ sản xuất áp dụng kỹ thuật tưới nhỏ giọt rải dây theo hàng song song, áp dụng cho những vườn trồng mật độ cao, địa hình dốc đều; tưới nhỏ giọt quấn gốc, áp dụng cho những vườn có địa hình phức tạp, mật độ trồng theo tiêu chuẩn hàng cách hàng 2,5m, cây cách cây từ 1,5-2m; tưới phun mưa tầm thấp, áp dụng phù hợp với mật độ trồng khác nhau. Sử dụng hệ thống tưới tiên tiến tiết kiệm nước dẫn chất dinh dưỡng từ nguồn nước thông qua máy bơm và cụm điều khiển trung tâm tới các khu tưới để phân phối nước và phân bón cho cây trồng một cách hiệu quả và tiết kiệm.
Với quyết tâm tạo ra chuỗi giá trị mới từ sản phẩm nho, thời gian qua, tỉnh đã ban hành các chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp chế biến nho. Hiện nay, trên địa tỉnh có 3 đơn vị lớn chuyên chế biến rượu nho, đó là Công ty Vang nho Thăng Long, Công ty Thực phẩm Lâm Đồng, Trung tâm Tư vấn Phát triển công nghệ Nha Hố cho ra những dòng sản phẩm chất lượng đạt chuẩn quốc tế. Ngoài ra, có khoảng 200 cơ sở sản xuất hộ gia đình và doanh nghiệp tư nhân cũng tham gia chế biến các sản phẩm từ nho. Tiêu biểu là Cơ sở Sản xuất và Kinh doanh Thiên Thảo đã bứt phá từ việc chú trọng chất lượng, đa dạng sản phẩm, đảm bảo uy tín thương hiệu, mở rộng thị trường trong nước và hướng đến xuất khẩu. Từ năm 2015 đến nay, mức độ tăng trưởng bình quân của Vang nho Thiên Thảo là 20%/năm. Riêng năm 2018, mức tăng trưởng đạt trên 40%, với 5 dòng sản phẩm chính: Rượu vang nho, rượu Cognac, rượu Brandy, si-rô nho, nho khô.
Hướng tới Lễ hội Nho và Vang Ninh Thuận 2019, những hộ trồng nho, cơ sở chế biến các sản phẩm từ nho trên toàn tỉnh đang chuẩn bị tốt mọi điều kiện để phục vụ du khách, quảng bá tiềm năng thế mạnh, tôn vinh giá trị kinh tế cây nho, nâng cao thương hiệu sản phẩm đặc thù của tỉnh.
Anh Tùng