Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý phát biểu tại phiên họp thứ 37 của UBTVQH.
(Ảnh: TTXVN)
Theo tờ trình do Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình trình bày, dự thảo Bộ Luật tố tụng hình sự (BLTTHS) gồm 483 điều, được bố cục thành 9 phần, 38 chương. So với BLTTHS năm 2003, dự thảo Bộ luật tăng thêm 137 điều. Trong đó, bổ sung 166 điều mới, sửa đổi 290 điều, giữ nguyên 27 điều, bãi bỏ 19 điều.
Với mục tiêu xây dựng BLTTHS (sửa đổi) thực sự khoa học, tiến bộ, có tính khả thi cao là công cụ pháp lý sắc bén để đấu tranh hữu hiệu với mọi loại tội phạm; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tố tụng trong việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền công dân; BLTTHS lần này được xác định là sửa đổi căn bản, toàn diện. Đồng thời, Bộ luật đáp ứng yêu cầu của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Thống nhất với nhiều nội dung được đưa ra trong dự thảo Bộ Luật, tuy nhiên, nhiều ý kiến cũng cho rằng một số vấn đề quan trọng được sửa đổi trong dự thảo Bộ Luật chưa chặt chẽ; nhiều điều luật sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ chưa rõ nêu rõ lý do, cụ thể: Về quyền của bị can đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án; về căn cứ và thời hạn tạm giam; về bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can; về việc cấp giấy chứng nhận người bào chữa…
Về quyền của bị can đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án, dự thảo Bộ Luật quy định, việc đọc, ghi chép tài liệu liên quan đến việc buộc tội bị can trong hồ sơ vụ án đã được số hóa sau khi kết thúc điều tra theo quy định của Bộ Luật này được thực hiện trong trường hợp không mời người bào chữa.
Về vấn đề này, đa số ý kiến đề nghị: Để thực hiện quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, trong trường hợp bị can không có người bào chữa thì phải được quyền đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc buộc tội họ.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện, theo quy định hiện hành suốt quá trình khởi tố, điều tra, bị can đã được biết lý do khởi tố, được giải thích quyền và nghĩa vụ; có quyền trình bày lời khai, được đọc lại trước khi ký bản cung; được nhận tất cả các quyết định tố tụng liên quan đến việc buộc tội, kể cả bản kết luận điều tra tổng hợp đầy đủ các chứng cứ vụ án…Việc quy định bị can có quyền đọc, sao chép các tài liệu hồ sơ là khó khả thi trong điều kiện Việt Nam hiện nay.
Tuy nhiên, để bị can thực hiện tốt hơn quyền tự bào chữa trong trường hợp không có người bào chữa và khi bị can có yêu cầu thì việc quy định cho bị can có đọc, ghi chép một số bản sao tài liệu quan trọng trực tiếp liên quan đến việc buộc tội họ là cần thiết và khả thi.
Theo đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đề nghị cần quy định theo hướng sau khi kết thúc điều tra, nếu bị can không có người bào chữa và khi bị can yêu cầu thì bị can có quyền đọc, ghi chép một số bản sao tài liệu quan trọng trực tiếp buộc tội đối với họ.
Về bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can, dự thảo Bộ Luật quy định bắt buộc phải lập biên bản khi tiến hành hỏi cung, trường hợp xét thấy cần thiết có thể ghi âm hoặc ghi hình hoạt động này.
Tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng, để chống bức cung, nhục hình, mớm cung, bảo đảm tính minh bạch, tăng khả năng kiểm soát đối với hoạt động tố tụng hình sự, cần quy định bắt buộc phải ghi âm hoặc ghi hình hoạt động hỏi cung bị can.
Cho rằng quy định này là cần thiết, theo Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Doãn Khánh, việc ghi âm, ghi hình không những lưu chứng cứ mà còn là giám sát khách quan, vì thực tế tình trạng mớm cung, bức cung, nhục hình thường xảy ra ở giai đoạn này.
Về trường hợp bắt buộc phải mời người bào chữa, theo dự thảo Bộ Luật việc chỉ định người bào chữa được thực hiện trong những trường hợp bị can, bị cáo về tội theo khung hình phạt có hình phạt chung thân hoặc tử hình; bị can, bị cáo về tội theo khung hình phạt có mức cao nhất là 15 năm tù trở lên; bị can, bị cáo về tội theo khung hình phạt có mức cao nhất là 12 năm tù trở lên…
Về vấn đề này đa số ý kiến cho rằng, để thể chế hóa chính sách nhân đạo của Đảng, Nhà nước và phù hợp với điều kiện cụ thể nước ta, cần mở rộng trường hợp bắt buộc mời người bào chữa cho bị can, bị cáo về tội theo khung hình phạt có mức cao nhất là tù chung thân thay cho mức cao nhất là tử hình như hiện nay. Với phương án này, dự kiến cần tăng gấp 2 lần số lượng người bào chữa bắt buộc.
Tán thành với các ý kiến trên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho rằng, đây là dự án Luật rất quan trọng cụ thể hóa các Luật về tổ chức để đảm bảo quyền con người, quyền công dân. Bởi vậy Ban soạn thảo cần rà soát lại những quy định trong Hiến pháp để dự thảo Bộ Luật đảm bảo các thủ tục tố tụng, xét xử công khai minh bạch, dân chủ.
Nguồn Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam