Phát triển bền vững ngành mía đường

Trong thời gian qua, tình trạng tranh chấp nguyên liệu vẫn xẩy ra ở nhiều nơi gây ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình sản xuất chung của ngành mía đường cũng như lợi ích của người trồng mía. Trước bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp đã rút kinh nghiệm, đặt lợi ích của người trồng mía song song với lợi ích của doanh nghiệp mía đường... Đây là yếu tố chính để phát triển bền vững cho ngành mía đường trong nước.

Hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp đều rất quan tâm đến việc phân chia địa giới hành chính cho từng nhà máy để không làm mất tính thị trường của mía hàng hóa (loại nguyên liệu dùng chung của các nhà máy), không dẫn đến độc quyền thu mua gây thiệt hại đến người trồng mía. Việc xác định vùng nguyên liệu của nhà máy đồng thời gắn trách nhiệm của nhà máy đối với việc tiêu thụ mía của người dân trong phạm vi, địa bàn đó. Từng nhà máy có kế hoạch và giải pháp đầu tư, hỗ trợ người trồng mía trong vùng nguyên liệu của mình theo điều kiện của doanh nghiệp.

Việc đảm bảo thu nhập của người trồng mía không thấp hơn so với một số cây trồng khác trong vùng cũng đang được quan tâm đúng mức, Hiệp hội mía đường đang xây dựng mức giá sàn thu mua mía nguyên liệu cho người nông dân trong niên vụ tới. Theo đó, giá mía nguyên liệu sẽ không thấp hơn 900 đồng/kg. Đây là mức giá tối thiểu để người trồng mía đạt mức lợi nhuận ngang bằng với một số cây trồng khác trong vùng.

Theo ông Võ Thành Đàng, Tổng giám đốc Công ty cổ phần mía đường Quảng Ngãi, việc áp giá sàn thu mua mía nguyên liệu sẽ giúp cho nông dân không bị ép giá, đồng thời việc thu mua của các doanh nghiệp cũng sẽ minh bạch hơn.

Có thể nói, chính nhờ những giải pháp cụ thể nên niên vụ mía đường 2010-2011 đã có những kết quả khá tích cực. Sau nhiều năm dẫm chân tại chỗ, năm nay năng suất mía tăng từ 51,6 tấn/ha (niên vụ trước) lên 60,5 tấn/ha. Giá mía ở mức khá cao (bình quân 1 triệu đồng/tấn) nên bà con nông dân đều phấn khởi, các nhà máy đường đều có lãi.

Đây chính là cơ sở để ngành mía đường có thể phát triển bền vững. Cũng về vấn đề này, theo ông Nguyễn Văn Lộc Tổng, Giám đốc Công ty cổ phần Đường Biên Hòa cho biết, mỗi quốc gia có ngành mía đường phát triển bền vững, đều có bộ giống riêng, như Philippines có 18 giống phù hợp từng vùng sinh thái, trong khi chúng ta chưa có được bộ giống thực sự. Vì vậy, năng suất dù được cải thiện so với giống cũ nhưng vẫn thấp hơn so với thế giới. Để có bộ giống riêng cần phải nghiên cứu ít nhất 8 năm. Vì vậy, ngay từ bây giờ, dù là quá chậm, cần phải bắt tay vào mới hy vọng có được bộ giống cho ngành mía đường trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Văn Lộc cũng kiến nghị, trước hết cần có khung cơ chế phát triển điện và nhiên liệu để ngành mía đường phát huy hết năng lực và đặt ra mục tiêu tăng dần lượng đường chế biến trên 1ha lên 6 - 7 - 8 tấn đường so với hiện nay. Nếu không trồng tập trung cây mía sẽ không thể triển khai các biện pháp sinh học và kỹ thuật (thủy lợi…) trên đồng mía.

Ngoài quy hoạch tập trung cần xem xét cự ly vận chuyển, rút ngắn thời gian đưa mía từ đồng ruộng đến nhà máy. Đây là tiền đề quan trọng để nâng lượng đường chế biến trên 1ha mía bởi mía thu hoạch sau 24 giờ chưa đưa vào nhà máy, chữ đường trong mía sẽ giảm đáng kể. Hiện nay tổn thất sau thu hoạch cây mía từ 10% đến 20%-30%. Ở Thái Lan, Philippines, nhà nước ưu tiên việc chuyển nông sản nói chung, nhất là cây mía về nhà máy càng sớm càng tốt để hạn chế thất thoát, lãng phí nguồn lực xã hội.

Ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam cũng cho rằng, cần thực hiện một số giải pháp để bảo đảm nguồn cung cho nhu cầu tiêu thụ đường trong tương lai. Đó là Bộ Công thương kìm lại các quota đã cấp, giãn thời điểm thông quan đối với các hợp đồng nhập khẩu đã ký hoặc cho tái xuất, giảm bớt hạn ngạch cân đối thừa để điều chỉnh cung vừa đủ cầu, kiểm soát chặt chẽ gian lận thương mại hoặc lợi dụng hạn ngạch để nhập vượt hạn ngạch. Chấp nhận giá đường cao, bởi giá mía phải thật sự ổn định và hấp dẫn đối với nông dân, đây là điều kiện đầu tiên và quan trọng hàng đầu để người dân phát triển mía. Nhưng điều kiện để các nhà máy đường mua mía giá tốt cho dân là giá đường cũng phải ở mức cho phép nhà máy đường bảo đảm giá mía cho nông dân. Chính phủ và người tiêu dùng sẽ là người bảo đảm giá đường tối thiểu cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các công ty, nhà máy đường phải hoàn thiện và nghiêm túc trong thu mua mía đồng thời tích cực làm tốt công tác khuyến nông, giúp nông dân nâng cao trình độ canh tác kể cả giống mía để thông qua năng suất chất lượng cao, người dân tăng thêm thu nhập trên cây trồng mía ở trình độ cao hơn.

Hiện, Hiệp hội Mía đường Việt Nam đang vận động để các nhà máy đường góp vốn thành lập công ty cổ phần thương mại để góp phần điều tiết cung cầu đường trong nước, tháo gỡ một phần khó khăn cho Hội viên. Trong tương lai, việc cân đối mía đường sản xuất trong nước và cấp phép nhập khẩu thêm cần xem xét vào cuối vụ ép mía đường hàng năm. Trong trường hợp thiếu đường thì phải nhập, nhưng không phải là nhập lậu và cũng không lập lại sai lầm như trường hợp nhập khẩu đường năm 2011.

Một giải pháp nữa, đó là các ngành chức năng, nhất là ở khu vực biên giới, cần quan tâm kiểm soát chặt chẽ việc nhập lậu đường theo đường tiểu ngạch. Bởi nhiều nhà máy đang bán đường với giá 17.000 đồng/kg, cộng thêm thuế VAT đang làm các nhà máy đường nội địa thua ngay trên sân nhà, bởi đường nhập lậu Thái Lan cũng được bán đồng giá nhưng không phải chịu một khoản thuế nào. Bên cạnh đó, các nhà máy cần được nhà nước hỗ trợ về vốn sản xuất và dự trữ, ông Trịnh Minh Châu, Giám đốc Nhà máy đường Sóc Trăng cho biết: Theo quy hoạch phát triển ngành mía đường đến năm 2020 diện tích trồng mía cả nước là 300.000 ha và sản lượng đường trong nước sản xuất đạt 2 triệu tấn, cơ bản đáp ứng yêu cầu trong nước và bắt đầu có xuất khẩu. Nhưng định hướng này có hiện thực hay không vẫn tùy thuộc rất lớn vào sự hấp hẫn của ngành mía đường đối với người trồng mía. Cụ thể làm thế nào đảm bảo thu nhập tối thiểu cho nông dân trồng mía, từ 30 triệu đồng/hộ/năm, có cạnh tranh so với các cây trồng khác. Bình ổn ngành mía đường, cần giải quyết hài hoà lợi ích cho cả nông dân lẫn doanh nghiệp. Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã chỉ đạo Tây Ninh triển khai mô hình điểm cả nước về cánh đồng mẫu trồng mía để tạo điều kiện cho việc đưa cơ giới hóa vào sản xuất và thu hoạch mía nhằm nâng cao năng suất và chất lượng mía, nhằm nâng cao trữ đường, làm tiền đề để phát triển ngành mía đường trong nước.

Nguồn Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam