'Phái đẹp' trong dòng chảy công nghệ số

Google Doodle ngày 8/3/2023 là hình ảnh những người phụ nữ trong mọi vai trò, từ những lãnh đạo chính trị, các nhà thiên văn học, những người bác sĩ chăm sóc bệnh nhân, những y tá chăm sóc người già cho đến những người mẹ chăm con. Thế giới ngày càng phải công nhận vai trò to lớn của người phụ nữ, nhưng vẫn còn chặng đường dài phải vượt qua để tiến tới mục tiêu bình đẳng giới. Trong bối cảnh quá trình số hóa đang diễn ra nhanh chóng, phụ nữ đối mặt thêm rủi ro bị tụt lại phía sau, thậm chí bị lãng quên trong dòng chảy công nghệ ngày càng dồn dập.

Ngày nay, cuộc sống của mọi người dân trên thế giới đang ngày càng phụ thuộc chặt chẽ vào công nghệ, cụ thể là khả năng hội nhập về công nghệ. Những tiến bộ trong lĩnh vực công nghệ kỹ thuật số cũng mang đến vô số cơ hội để tháo gỡ những thách thức về phát triển và nhân đạo, đặc biệt trong quá trình thực hiện Các mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030. Đáng tiếc là bên cạnh cơ hội thì cách mạng công nghệ cũng dẫn tới nguy cơ làm trầm trọng thêm các vấn đề bất bình đẳng giới hiện nay. Ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy tình trạng bất bình đẳng giới gia tăng trong lĩnh vực này, từ những kỹ năng số hóa và cơ hội tiếp cận các công nghệ, phụ nữ đều đang bị bỏ lại. Trong thông điệp nhân Ngày quốc tế phụ nữ, Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres cũng chỉ ra công nghệ có thể mở rộng con đường tiếp cận giáo dục và các cơ hội cho phụ nữ và trẻ em gái, nhưng cũng chính công nghệ lại cũng có nguy cơ bị sử dụng với mục đích xấu, làm gia tăng tình trạng lạm dụng và kỳ thị giới. Trước thực tế không thể phủ nhận là khoảng cách giới đã hình thành và ngày càng rõ rệt trong lĩnh vực này, LHQ chọn chủ đề “Kỹ thuật số cho tất cả mọi người: Đổi mới và công nghệ vì bình đẳng giới” làm định hướng hoạt động cho cả năm 2023.

Theo thống kê của LHQ, có đến 37% phụ nữ trên thế giới hiện không sử dụng Internet trong khi đây là mạng lưới kết nối mọi công nghệ và các cộng đồng. Số phụ nữ tiếp cận Internet thấp hơn 259 triệu người so với nam giới dù phụ nữ thực sự “là một nửa thế giới” tính về tỷ lệ dân số.

Các vấn đề như bạo lực mạng mà phụ nữ là nạn nhân chủ yếu cũng đang hình thành những rào cản tâm lý đáng kể. Theo nghiên cứu thực hiện với 51 quốc gia, có khoảng 38% người tham gia trả lời cho biết họ từng trải qua tình trạng bị ức hiếp trên mạng. Việc không thể tiếp cận Internet hay không cảm thấy an toàn khi “hòa mạng” đã, đang và sẽ cản trở năng lực phát triển các kỹ năng kỹ thuật số của người phụ nữ, cản trở tiếp cận những không gian trực tuyến đầy tiềm năng và ngày càng mở rộng, đồng nghĩa với việc phụ nữ bị tước đi rất nhiều cơ hội theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Trong khi đó, tính đến năm 2050, 75% việc làm trên toàn thế giới đều liên quan các lĩnh vực STEM. Mặc dù công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng nổi lên là một xu hướng của tương lai, song hiện mới chỉ có 22% các việc làm trong lĩnh vực AI do phụ nữ đảm nhận.

Một thực tế đã được chứng minh là việc thu hút phụ nữ tham gia các lĩnh vực kinh tế, công nghệ giúp mang lại những giải pháp sáng tạo và tiềm năng đột phá to lớn hơn, đặc biệt là lĩnh vực liên quan tới nhu cầu của phụ nữ và thúc đẩy bình đẳng giới. Đơn cử như lĩnh vực FemTech, chuyên về công nghệ chăm sóc sức khỏe phụ nữ, được hình thành từ một ý tưởng của người phụ nữ về một cộng đồng quy tụ các ứng dụng công nghệ tháo gỡ những vấn đề sức khỏe chỉ hoặc chủ yếu ảnh hưởng tới nữ giới. Lĩnh vực này hiện được ước tính sẽ đạt giá trị 1.000 tỷ USD vào năm 2027.

Thực tế cũng chứng minh việc “bỏ quên” vai trò của phụ nữ cuối cùng mang lại những hậu quả nặng nề. Một nghiên cứu mới đây của hãng phân tích Moody’s cho thấy khoảng cách tiền lương giữa nam và nữ trong lực lượng lao động đang khiến kinh tế thế giới "trả giá" khoảng 7.000 tỷ USD. Trong khi đó, theo báo cáo về bình đẳng giới của LHQ năm 2022, việc nữ giới bị loại khỏi thế giới số đã làm mất đi cơ hội tạo thêm được 1.000 tỷ USD cho GDP của các nước thu nhập thấp và trung bình trong thập niên qua. Đến năm 2025, nếu thế giới không có hành động cụ thể và người phụ nữ vẫn bị để lại bên lề dòng chảy công nghệ thì con số thiệt hại sẽ tăng lên 1.500 tỷ USD.

Định hướng hoạt động cả năm theo chủ đề bình đẳng giới trong lĩnh vực công nghệ số, LHQ kêu gọi các chính phủ, các tổ chức và viện nghiên cứu trên toàn cầu cùng quan tâm và thúc đẩy tìm hiểu về ảnh hưởng của khoảng cách giới trong lĩnh vực số hóa đối với phát triển kinh tế và thu hẹp bất bình đẳng xã hội. Bên cạnh đó, các chương trình hành động của LHQ cũng tập trung nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ các quyền của phụ nữ và trẻ em gái trong không gian kỹ thuật số và tìm cách ngăn chặn tình trạng bạo lực giới trên mạng. Trên tinh thần đó, Kỳ họp lần thứ 67 của Ủy ban Địa vị phụ nữ LHQ (CSW-67) cũng lựa chọn chủ đề ưu tiên “Sáng tạo và đột phá công nghệ, và giáo dục trong thời đại kỹ thuật số để đạt mục tiêu bình đẳng giới và trao quyền cho mọi phụ nữ và trẻ em gái”.

Có thể thấy, việc hướng tới một thế giới công nghệ toàn diện, đổi mới và giáo dục số bình đẳng là nhu cầu cấp thiết vì một tương lai bền vững. Trong khi đó, một cách tiếp cận có tính đến yếu tố bình đẳng giới trong các lĩnh vực sáng tạo, công nghệ và giáo dục kỹ thuật số cũng là điều cần thiết để có thể giúp tăng nhận thức của phụ nữ và trẻ em gái liên quan quyền của chính mình. Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres nhấn mạnh khi phụ nữ ít được tham gia vào việc phát triển công nghệ mới thì tình trạng phân biệt đối xử có thể trở lại như ban đầu và đó là lý do thế giới phải thu hẹp khoảng cách về kỹ thuật số và tăng cường sự hiện diện của "phái đẹp" trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.