Chúng tôi trở lại thôn Liên Sơn 2 (xã Phước Vinh, Ninh Phước), nơi hơn 3 năm trước, chỉ trong vòng 1 tuần, liên tiếp xảy ra các vụ ngộ độc rượu làm 9 người chết. Tuy nhiên, bài học này xem ra vẫn chưa thức tỉnh ý thức sử dụng, kinh doanh rượu của người dân nơi đây. Bà Mang Thị Ranh, một phụ nữ trong thôn, chia sẻ: Đàn ông, thanh niên ở đây có thói quen uống rượu vào buổi chiều sau khi đi rẫy, đi làm về. Lúc địa phương xảy ra chết người do ngộ độc rượu, người dân ở đây sợ lắm, nhưng uống rượu đã trở thành thói quen, vui cũng uống, buồn cũng uống, không uống lại thèm…
Thôn Liên Sơn 2 có hơn 350 hộ, với hơn 2.000 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào dân tộc Raglai. Tuy nhiên, theo quan sát của chúng tôi, cứ đi một đoạn đường ngắn chừng chục hộ lại có một hàng tạp hóa nhỏ có bán rượu gạo. Chị Mang Thị Quyên, một chủ quán, cho biết: Trung bình mỗi ngày quán bán được 5 lít rượu, giá 12.000 đồng/lít. Toàn bộ rượu ở đây đều do các chủ lò từ nơi khác đến bỏ mối.
Một cơ sở sản xuất rượu gạo truyền thống ở thôn Phước An 1, xã Phước Vinh (Ninh Phước).
Trong khi ý thức sử dụng, kinh doanh rượu của người dân còn hạn chế, thì công tác quản lý sản xuất rượu thủ công lại hết sức khó khăn và còn nhiều bất cập. Theo Nghị định số 94/2012/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2013 về sản xuất, kinh doanh rượu, các tổ chức, cá nhân sản xuất rượu thủ công nhằm mục đích kinh doanh phải có giấy phép do Phòng Công Thương hoặc Phòng Kinh tế thuộc UBND quận, huyện nơi đặt cơ sở sản xuất cấp. Tuy nhiên, hầu hết các hộ sản xuất rượu trên địa bàn tỉnh hiện vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu này.
Thôn Phước An 1 (xã Phước Vinh, Ninh Phước) có khoảng 10 hộ sản xuất rượu thủ công, lớn, nhỏ, trung bình mỗi ngày cung cấp trên 500 lít rượu cho người dân địa phương và một số vùng lân cận. Chúng tôi tìm đến một hộ sản xuất rượu gạo thủ công, chị P.T.N.L. cho biết, gia đình làm nghề nấu rượu hơn 20 năm. Trước đây mỗi ngày sản xuất gần 100 lít rượu nhưng vài năm trở lại đây, chị thu hẹp sản xuất, mỗi ngày khoảng 30-50 lít. Cơ sở của chị không hề có giấy phép sản xuất. Rượu được sản xuất do đó không có nhãn mác, cũng chẳng ai kiểm tra chất lượng…
Theo thống kê của Sở Công Thương, hiện toàn tỉnh có trên 1.150 cơ sở sản xuất rượu thủ công, trong đó trên 90% cơ sở sản xuất rượu gạo, còn lại là rượu vang nho. Từ năm 2013 đến nay, toàn tỉnh cũng chỉ cấp giấy phép sản xuất cho 26 cơ sở sản xuất rượu vang nho; không có cơ sở sản xuất rượu gạo nào được cấp giấy phép hoạt động. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do quy trình thủ tục cấp giấy phép khá phức tạp. Trong khi đó, phần lớn các cơ sở sản xuất đều là hộ gia đình, sản xuất nhỏ, lẻ, tập trung ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa…
Ông Nguyễn Bá Đoán, Trưởng phòng Kỹ thuật an toàn-môi trường, Sở Công Thương, cho biết: Để nâng cao kiến thức, ý thức của người dân về sản xuất, kinh doanh rượu, từ năm 2015 đến nay, Sở Công Thương đã nhiều lần gửi công văn đến UBND các huyện yêu cầu phối hợp mở các lớp tập huấn kiến thức an toàn vệ sinh thực phẩm cho các chủ cơ sở, hộ sản xuất rượu, tuy nhiên chỉ có 2 huyện: Thuận Bắc và Ninh Sơn phối hợp tổ chức được 2 lớp, với tổng số 130 người. Do lực lượng làm công tác quản lý mỏng, số cơ sở sản xuất lại quá nhiều nên ngành chức năng, các địa phương không kiểm soát hết được tình hình sản xuất, kinh doanh rượu; công tác thanh tra, kiểm tra, xử phạt do đó cũng gặp nhiều khó khăn. Từ năm 2015 đến nay, Sở Công Thương chỉ tiến hành thanh tra, kiểm tra 4 cơ sở, phát hiện 1 cơ sở vi phạm, xử phạt 500.000 đồng. Tuy nhiên, các cơ sở được kiểm tra đều là cơ sở sản xuất rượu vang nho, ngành chức năng chưa kiểm tra cơ sở sản xuất rượu gạo thủ công nào.
Để làm tốt công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực sản xuất, kinh doanh rượu thủ công, ngành chức năng, chính quyền địa phương cần thường xuyên theo dõi, nắm được tình hình sản xuất, kinh doanh rượu, trên cơ sở đó tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử phạt nghiêm đối với các trường hợp vi phạm. Ngoài ra, cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao ý thức trách nhiệm cho người sản xuất, kinh doanh rượu bảo đảm an toàn, nhằm bảo vệ sức khỏe người dân, không để xảy ra các vụ ngộ độc rượu đáng tiếc như đã từng xảy ra thời gian qua.
Uyên Thu