Một ngày cuối tháng tư năm nay, chúng tôi gặp anh Trần Khai 55 tuổi ở thôn Nhị Hà 1 thuộc xã Nhị Hà (huyện Thuận Nam) đang tất bật thu hoạch gương sen. Những gương sen già to bằng bàn tay xòe được anh thu hái chất vô rổ nhựa. Thấy có khách tới thăm, anh Khai ngừng hái sen. Anh vô nhà pha ấm trà ngon thơm ngát hương sen mời khách. Có lẽ đây là lần đầu tiên chúng tôi được thưởng thức trà ướp hương sen “chính hiệu” trên đồng đất xã Nhị Hà. Chúng tôi lấy làm bất ngờ khi được trao đổi với Trần Khai về chuyện cây sen. Anh am hiểu tường tận kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch, sơ chế, bảo quản hạt sen...
Anh Trần Khai sơ chế hạt sen trước khi cân bán cho thương lái
Anh Khai gốc gát ở phường Kinh Dinh theo cha mẹ lên Nhị Hà lập nghiệp từ năm 1976. Hình tượng hoa sen hồng tươi đẹp đã ngấm vào tình cảm của anh từ thời niên thiếu. Đến năm 2011, khi cuộc sống gia đình ổn định, anh quyết tâm đào hai vạt đất quanh nhà có diện tích gần 500 mét vuông thành ao trồng sen. Anh đi xin củ sen hồng về cấy trên nền bùn non với mật độ gốc cách gốc 2x2,5 mét. Sau khoảng 4 tháng chăm sóc chu đáo, sen bắt đầu trổ bông và cho thu hoạch những gương sen đầu tiên. Mỗi gương sen có 10- 12 hạt, khoảng 40 gương cho 1 kg hạt sen tươi. Sau khi tách hạt lấy tâm sen sử dụng cho gia đình, anh Khai bán hạt sen qua sơ chế cho thương lái thu mua tại nhà với giá 150- 170 ngàn đồng/kg. Mỗi vụ sen 3 tháng, anh Khai thu hoạch 20 kg hạt sen bán trên 3 triệu đồng. Mỗi năm, anh thu hoạch hạt sen liên tục từ tháng 4 đến tháng 12; từ tháng 1 tới tháng 3 do thời tiết lạnh nên sen không ra hoa.
"Bà con thôn xóm bị chứng “nóng trong người”, lở miệng ăn uống khó khăn, tui cho lá sen xắt nhỏ sao vàng nấu nước uống vài ngày là khỏi bệnh. Những người mắc chứng “trằn trọc”, tui cho tâm sen uống thay trà, an thần dễ ngủ. Sen là loài cây dễ trồng được dùng làm thuốc từ gốc tới ngọn, hoa đẹp, hương thơm, cho thu nhập ổn định nên tui giữ giống trồng lâu dài vừa đẹp nhà vừa rủng rỉnh có tiền tiêu xài”, anh Khai nói.
Ao sen vào mùa thu hoạch của bà Nại Thị Thiết ở làng Chăm Phú Nhuận.
Một nông hộ khác là bà Nại Thị Thiết 73 tuổi ở làng Chăm Phú Nhuận thuộc xã Phước Thuận (huyện Ninh Phước) sở hữu ao sen rộng 1.000 mét vuông. Chỉ tay vô ao sen đang mùa nở hoa, bà Thiết cho biết ao sen này trước đây là ruộng trủng ở giữa làng bốn mùa ngập nước. Bà gieo lúa bị gà vịt quanh xóm ra “rỉa” hết, thu hoạch không đáng kể. Năm 2004, bà Thiết xuống Tuấn Tú xin gốc sen về trồng sinh sôi nẩy nở tới bây giờ. Mỗi tuần có mối quen tới thu hoạch gương sen một lần. Người mua lội xuống ao hái gương già lên cân trả tiền liền với giá 10- 12 ngàn đồng/kg. “Con cái học hành thành đạt có việc làm ra ở riêng hết rồi. Nhờ có ao sen mỗi lứa bán được vài trăm ngàn đồng đủ cho tui dưỡng già”, bà Thiết chia sẻ.
Sơn Ngọc