Trước Tết Nguyên đán Giáp Ngọ, chúng tôi về thôn Hộ Diêm tìm gặp anh. Thấy tôi có vẻ ngại ngần nhìn đôi chân rắn chắc của con ngựa hồng bên máng cỏ non xanh, anh cười: “Không sao đâu, cứ đứng lại gần nó đi. Ngó bộ gió mạnh mẽ vậy chớ bụng dạ nó hiền khô hà”. Được người "xà ích" khuyến khích, tôi mạnh dạn đưa tay khẻ vuốt bờm con hồng. Có lẽ đây là lần đầu tiên tôi được vuốt bờm ngựa trong cảm giác lâng lâng. Vừa chăm sóc con hồng trong tình cảm thân quý, anh Hưng vừa trò chuyện với khách. Anh kể con hồng này tròn bốn tuổi, cha nó là giống ngựa đua trường Phú Thọ ở thành phố Hồ Chí Minh được thương lái đưa ra Phan Rang bán với giá 25 triệu đồng. Con hồng cao hơn 1,5 mét, nặng khoảng 200 kg. Nó có dáng vóc cao lớn, sắc lông hồng tuyền nên được giới xe ngựa ưa thích.
Xà ích Trần Đăng Hưng chăm sóc con hồng.
Trần Đăng Hưng bước vào nghề cầm cương ngựa do cha truyền con nối. Năm 1980, thời điểm nghề xe ngựa thịnh hành, thân sinh anh Hưng là ông Trần Đăng Mỹ sắm xe ngựa làm phương tiện mưu sinh cho gia đình. Khi đó, anh theo phụ cha chất hàng lên xe và cắt cỏ cho ngựa ăn. Sau ba năm phụ nghề, anh được người cha giao cầm cương tuyến Hộ Hải- Phan Rang suốt 30 năm qua. Xe ngựa là phương tiện cơ động trong việc đón khách và vận chuyển hàng hóa. Hàng ngày, xe ngựa chở người dân địa phương vô Phan Rang mua sắm hàng tiêu dùng, khám bệnh, đi học, thăm hỏi bà con... Đến khi kinh tế đất nước phát triển, mọi gia đình làm ăn khấm khá mua sắm xe máy làm phương tiện đi lại, cũng là lúc hình ảnh chiếc xe ngựa rơi vào quá vãng. Trước đây, làng Hộ Diêm có hơn 20 người hành nghề xe ngựa đến nay chỉ còn một mình anh Hưng bám trụ lâu bền với nghề xà ích.
Khoảng bảy giờ sáng, bạn hàng tới nhà anh gởi “toa” vô nhận hàng ở các đại lý tại chợ Phan Rang. Anh khởi hành cho ngựa chạy “nước heo” tà tà khoảng 30 phút vô Phan Rang. Sau khi ăn điểm tâm, anh bắt đầu nhận hàng chở về giao cho các chủ hiệu. Trung bình mỗi chuyến xe chở khoảng một tấn hàng. Nhiều hôm hàng nhiều, con hồng kéo hơn 1,2 tấn phi “nước lăng ba” chạy phăng phăng trên đường. Thực đơn hàng ngày của con hồng gồm 30 kg cỏ, 4 kg cám, 3 kg mật đường. Mỗi ngày đánh một cuốc xe chở hàng, anh có thu nhập trên 250 ngàn đồng. Anh dành dụm vốn liếng nuôi hai cô con gái đang học lớp 10 và lớp 12 tại Trường THPT Tôn Đức Thắng.
Anh Trần Đăng Hưng trên đường chở hàng từ Phan Rang về xã Hộ Hải.
Niềm vui bất ngờ đến với người xà ích Trần Đăng Hưng và con hồng là giữa tháng 10- 2013, anh được đạo diễn Đinh Thái Thụy tìm tới nhà. Đạo diễn mời anh đưa con hồng tham gia bộ phim truyền hình nhiều tập “Dấu chân du mục” quay tại đồi cát Sơn Hải và vùng rừng núi xã Nhị Hà. Ngày 21-10, đoàn làm phim đưa xe tải tới “rước” con hồng chở vô huyện Thuận Nam đóng phim. Anh Hưng đi theo con hồng và hướng dẫn diễn viên kỹ thuật cưỡi ngựa phi nước đại giữa vùng sa mạc. Sau gần một tháng theo chân đoàn làm phim, anh Hưng và con hồng được trả “cát-xê” 12 triệu đồng.
“Do nghề xe ngựa ngày càng vắng bóng nên khi hư hỏng là tui tự sửa chữa. Bà xã mấy lần xui tui bán xe, bán ngựa chuyển qua mua xe Hoa Lâm vận chuyển hàng hóa cho khách nhưng tui hổng chịu. Trọn một đời người gắn bó, thân thương với con ngựa, quen nghe tiếng hí hào phóng của nó rồi nên khó bỏ lắm”- chỉ tay vô chiếc xe ngựa cấu trúc cổ xưa dựng bên hiên nhà, anh Hưng bộc bạch giữa mùa xuân mới Giáp Ngọ.
Sơn Ngọc