Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước: Không thể trì hoãn

Một lần nữa Chính phủ khẳng định, việc thoái vốn đầu tư ra ngoài lĩnh vực kinh doanh chính của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước là một nội dung quan trọng của quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước.

Từ nay đến 2015, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước phải hoàn thành việc thoái vốn đầu tư không thuộc ngành nghề kinh doanh chính theo nguyên tắc thị trường, bảo đảm công khai, minh bạch, bảo toàn ở mức cao nhất phần vốn và tài sản của nhà nước.

Ý kiến của một số chuyên gia nhận định, việc thực hiện một chủ trương lớn, đúng đắn của Chính phủ dường như đang gặp thách thức, khi các tập đoàn, tổng công ty nhà nước tìm cách trì hoãn, thậm chí né tránh việc thoái vốn đã đầu tư vào các lĩnh vực ngoài ngành nghề chính.

Trong Đề án tái cấu trúc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam vừa trình Chính phủ, đơn vị này xin được bổ sung ngành đầu tư khu công nghiệp là lĩnh vực kinh doanh chính, trong khi đây là lĩnh vực đầu tư ngoài ngành nghề chính mà Tập đoàn phải hoàn tất thoái vốn trước năm 2015 theo chỉ đạo của Chính phủ.

Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (Petrovietnam), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) vẫn đề xuất xin được giữ lại phần vốn tại lĩnh vực bảo hiểm và tài chính.

Theo lý giải của Chủ tịch Hội đồng thành viên PetroVietnam Phùng Đình Thực, Tổng công ty cổ phần Tài chính Dầu khí (PVFC) được hình thành từ năm 2000, không như các đơn vị tài chính khác thành lập theo phong trào, mục đích của việc thành lập công ty này nhằm thu xếp vốn cho Petrovietnam, đó là nhiệm vụ cần thiết, do vậy Petrovietnam kiến nghị phương án thoái vốn xuống 20%.

Tương tự với Tổng công ty cổ phần Bảo hiểm Dầu khí (PVI) Petrovietnam cũng đề nghị đến năm 2015 thoái vốn xuống còn 18%, đây là doanh nghiệp bảo hiểm chuyên ngành được hình thành từ năm 1986 thực hiện trách nhiệm tham gia quản lý rủi ro các tài sản công trình dầu khí.

Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam lại có lý lẽ khác hơn, Petrolimex dùng các định chế tài chính để sử dụng các dịch vụ thuần tuý, chứ không cân đối nguồn vốn.

Khác với việc đi đầu tư ngoài ngành, Petrolimex thành lập công ty bảo hiểm Pijico cách đây 17 năm và đây gần như cũng là công ty bảo hiểm đầu tiên ở Việt Nam hoạt động có hiệu quả, việc thoái vốn Tập đoàn phải tính làm sao để đảm bảo hài hoà bởi ở đây còn có cả quyền lợi của cổ đông.

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước mới công bố tuần qua cho thấy: Tính đến cuối năm 2010 tổng vốn đầu tư tài chính ngoài ngành của các đơn vị được kiểm toán là hơn 37.700 tỷ đồng, cá biệt có đơn vị đầu tư ra ngoài ngành tới 12% vốn điều lệ.

Mặc dù tỷ lệ đầu tư ngoài ngành so với tổng tài sản, vốn điều lệ của các tập đoàn, tổng công ty không lớn nhưng theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước điều này đã ảnh hưởng nhiều tới hoạt động kinh doanh chính và thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao.

Kiểm toán Nhà nước cũng kiến nghị cần đẩy nhanh thoái vốn với những khoản đầu tư không hiệu quả cũng như giám sát chặt quá trình thoái vốn này.

Còn theo Tổng Kiểm toán Nhà nước Đinh Tiến Dũng, một trong những ưu tiên trong quá trình thực hiện kế hoạch kiểm toán hàng năm đối với các tập đoàn, tổng công ty nhà nước tới đây đó là sẽ kiểm toán việc thực hiện thoái vốn của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước có đúng với phương án được các cấp thẩm quyền phê duyệt và việc thoái vốn có bảo đảm các quy định pháp luật hay không.

Theo Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung: Khi chốt thời điểm các tập đoàn, tổng công ty phải hoàn tất thoái vốn đầu tư ngoài ngành nghề chính trước năm 2015, Chính phủ đã cân nhắc kỹ lưỡng. Hơn nữa, từ nay đến năm 2015, thời gian còn khá nhiều, trong khi việc tổ chức triển khai thoái vốn mới chỉ ở giai đoạn đầu, do vậy không thể vội vàng đưa ra kiến nghị giãn thời gian thực hiện. “Mới chỉ bắt đầu vào việc mà đã ngại khó, ngại khổ, thì một chính sách dù ưu việt đến mấy cũng khó phát huy hiệu quả như mong muốn của người làm chính sách”, ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Bộ Công Thương, một bộ quản lý đa ngành và “nắm giữ” nhiều tập đoàn, tổng công ty cho biết: Bộ cũng đã dự thảo xong đề án Đẩy mạnh cơ cấu, sắp xếp doanh nghiệp Nhà nước thuộc Bộ.

Tính đến ngày 1/7/2012 , Bộ Công Thương có 18 đơn vị nắm giữ 100% vốn nhà nước (bao gồm 5 tập đoàn, 2 tổng công ty 91; 3 tổng công ty 90 và 8 công ty TNHH một thành viên). Ngoài ra có 13 đơn vị, doanh nghiệp đã cổ phần, Bộ Công Thương đại diện chủ sở hữu phần vốn Nhà nước.

Bộ Công Thương cho biết Bộ sẽ phối hợp với các bộ, ngành để xây dựng chính sách tổng thể và tạo cơ chế cho các tập đoàn, tổng công ty linh hoạt trong việc thay đổi cơ cấu vốn tại các doanh nghiệp.

Việc tái cơ cấu các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước tập trung xác định rõ vai trò, chức năng của từng tập đoàn, tổng công ty nhà nước hoạt động sản xuất kinh doanh sản phẩm chủ yếu nhà nước cần giữ vai trò chủ đạo, điều tiết kinh tế vĩ mô vì sự ổn định phát triển quốc gia.

Về giải pháp cụ thể: Đối với tập đoàn, tổng công ty thuộc nhóm 100% vốn nhà nước, Bộ sẽ tiến hành sắp xếp lại chiến lược mô hình tổ chức và tái cấu trúc lại nhân sự nhằm nâng cao vai trò quản trị cho các tập đoàn.

Đối với tập đoàn, tổng công ty thuộc nhóm Nhà nước nắm giữ trên 85% vốn và nhóm nhà nước chi phối 65-75% vốn, Bộ sẽ tiến hành các giải pháp tái cấu trúc trước khi cổ phần hoá hoặc cổ phần hoá từng phần nhằm tiếp tục nâng cao năng lực quản trị của các tập đoàn, tổng công ty.

Đối với các đơn vị còn lại, Bộ sẽ đẩy nhanh tiến độ CPH, thoái vốn nhà nước đối với công ty không cần nắm giữ cổ phần chi phối như các công ty thuộc khối thương mại, thực hiện CPH đồng thời cả doanh nghiệp là thành viên các tập đoàn, tổng công ty.