Về tình hình nguồn nước, đến thời điểm hiện nay, dung tích trữ tại 23 hồ chứa trên địa bàn tỉnh còn hơn 302 triệu m3, đạt khoảng 72,5% so với dung tích thiết kế. Trong đó, có 7/23 hồ dung tích đạt dưới 50% dung tích thiết kế; 13/23 hồ dung tích đạt dưới 70% dung tích thiết kế và 10/23 hồ có dung tích lớn hơn 70% dung tích thiết kế. Riêng hồ Đơn Dương mực nước ở cao trình 1.040,22m, tương đương dung tích 146,06 triệu m3, đạt 89,9% so với dung tích thiết kế (cao hơn cùng kỳ năm năm 2024 là 6,9%).
Hồ Sông Cái tích nước phục vụ cho người dân huyện Bác Ái sản xuất nông nghiệp. Ảnh: Văn Nỷ
Mặc dù nguồn nước hồ Đơn Dương và một số hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh cơ bản bảo đảm phục vụ sinh hoạt cho nhân dân, nước uống cho gia súc, gia cầm trong vụ đông - xuân 2024-2025. Tuy nhiên, nguồn nước sản xuất vụ hè - thu năm 2025 được dự báo rất khó khăn, diễn biến tình hình thời tiết vẫn rất khó lường, cực đoan, không theo quy luật… Nhằm chủ động nắm bắt tình hình thời tiết để triển khai kịp thời các phương án ứng phó, bảo đảm nguồn nước, lương thực phục vụ dân sinh, không để đàn gia súc, gia cầm thiếu nước uống và phát sinh dịch bệnh, bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn; ngày 18/3/2025, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 1147/KH-UBND về ứng phó với biến đổi khí hậu năm 2025 trên địa bàn tỉnh.
Theo đó, ngoài các phương án ổn định dân sinh như: Hỗ trợ gạo cứu đói cho nhân dân; vệ sinh môi trường; phòng, chống dịch bệnh; phòng, chống hoang mạc hóa; ngăn ngừa xâm nhập mặn; UBND tỉnh còn xây dựng phương án giải quyết nước sinh hoạt cho nhân dân; đảm bảo sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ… Trong đó, về giải quyết nước sinh hoạt cho nhân dân, có 2 phương án thực hiện, cụ thể:
Phương án 1: Nếu thời tiết từ nay đến tháng 6/2025 không có mưa thì 5 khu vực sẽ thiếu nước sinh hoạt gồm các Nhà máy cấp nước: Cầu Gãy - Vĩnh Hy, huyện Ninh Hải; Tà Nôi, Hoà Sơn, huyện Ninh Sơn; Ma Lâm, Phước Bình, huyện Bác Ái; khi đó phương án sẽ được triển khai như sau:
Đối với Nhà máy Cầu Gãy - Vĩnh Hy, huyện Ninh Hải tập trung khơi thông dòng chảy suối Lồ Ồ, tích nước và ưu tiên cho sử dụng nguồn nước cho sinh hoạt đồng thời phối hợp cùng địa phương, bộ đội, công an, doanh nghiệp chở nước phục vụ cho 796 hộ/3.030 nhân khẩu của 2 thôn Cầu Gãy và Vĩnh Hy; nhu cầu cấp nước một ngày là 90 m3; vì vậy nhu cầu vận chuyển nước sinh hoạt khoảng 18 xe/ngày; nguồn nước sạch lấy từ Nhà máy Công ty Cổ phần cấp nước Ninh Thuận và khu xử lý nước tại thôn Thái An, xã Vĩnh Hải.
Đối với Nhà máy Tà Nôi, huyện Ninh Sơn: Khi suối Tà Nôi hết nước, sử dụng 5 giếng bơm tay tại thôn Tà Nôi (do Ban xây dựng năng lực và thực hiện các dự án ODA ngành nước thực hiện, công trình hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng cuối năm 2022) và sử dụng nước tại các giếng nước sinh hoạt Suối Tà Nôi. Nhà máy Hoà Sơn, huyện Ninh Sơn chuyển sang đắp đê bao, khơi thông dòng chảy lấy nước từ kênh nhánh N8-7 thuộc kênh Tây xuống suối Sông Dầu để Trạm bơm chống hạn bơm cấp cho nhà máy Hòa Sơn.
Đối với Nhà máy Ma Lâm, huyện Bác Ái: Khơi thông dòng chảy, tích nước và giảm lưu lượng cấp nước chỉ đủ cấp nước cho nhu cầu tối thiểu dùng cho ăn uống 1 ngày là 28m3 phục vụ cho 252 hộ/948 nhân khẩu thôn Ma Lâm. Nhà máy Phước Bình: Dùng bơm chống hạn bơm nước từ Sông Tương bơm lên khu xử lý nước đủ cấp nước nhu cầu ăn uống 1 ngày là 58m3 phục vụ nhân dân 3 thôn thuộc xã Phước Bình bị thiếu nước.
Phương án 2: Nếu thời tiết từ tháng 6 đến hết tháng 8 năm 2025 không có mưa thì ngoài 5 khu vực thiếu nước tại Phương án 1 thì có thêm 3 khu vực có khả năng thiếu nước gồm các Nhà máy: Ma Nới, Gia Hoa, huyện Ninh Sơn; Tập Lá, huyện Thuận Bắc; khi đó phương án được triển khai như sau:
Đối với Nhà máy Ma Nới, huyện Ninh Sơn: Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn phối hợp cùng địa phương, bộ đội, công an, doanh nghiệp chở nước phục vụ nhân dân 3 thôn với 766 hộ/2.739 nhân khẩu; nhu cầu cấp nước một ngày 30m3; vì vậy nhu cầu vận chuyển nước sinh hoạt khoảng 23 xe/ngày; nguồn nước sạch lấy từ nhà máy Hòa Sơn, Tân Mỹ.
Nhà máy Gia Hoa, huyện Ninh Sơn: Nếu đập Gia Hoa hết nước, Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn phối hợp cùng địa phương, bộ đội, công an, doanh nghiệp chở nước phục vụ nhân dân thôn Gia Hoa 106 hộ/591 nhân khẩu; nhu cầu cấp nước một ngày cho toàn thôn là 18m3; vì vậy nhu cầu vận chuyển nước sinh hoạt khoảng 2 xe/ngày; nguồn nước sạch lấy từ nhà máy Hòa Sơn, Tân Mỹ.
Nhà máy Tập Lá, huyện Thuận Bắc: Nếu suối Tập Lá hết nước sẽ cấp nước bổ sung từ nhà máy Ma Trai cấp cho khu vực nhà máy Tập Lá.
Đối với 34 hệ thống cấp nước còn lại sử dụng nguồn nước từ hồ Tân Giang, hồ nước Ngọt, hồ Bà Râu, hồ Sông Trâu, hồ Sông Sắt, kênh Nam và hệ thống nước thô kênh Bắc; hệ thống thủy Lợi Tân Mỹ nguồn nước ổn định bảo đảm cấp nước sinh hoạt nên không đề xuất phương án ứng phó.
Về sản xuất nông nghiệp vụ hè - thu năm 2025, sau khi kết thúc vụ đông - xuân 2024-2025, trên cơ sở nguồn nước được bổ sung tại các hồ chứa trên địa bàn tỉnh và căn cứ lưu lượng xả nước từ Nhà máy Thuỷ điện Đa Nhim và hồ Đơn Dương đến thời điểm hiện tại thì cơ bản nguồn nước bảo đảm phục vụ sinh hoạt cho Nhân dân, nước uống cho gia súc và các ngành kinh tế trọng điểm của tỉnh, nguồn nước cho cây trồng lâu năm. Nguồn nước còn lại sẽ phục vụ sản xuất nông nghiệp vụ hè - thu năm 2025 với 2 phương án cụ thể như sau:
Phương án 1: Trong trường hợp từ nay đến cuối tháng 5/2025 có mưa, dung tích các hồ chứa trên địa bàn tỉnh đạt trên 50% dung tích thiết kế thì sẽ điều tiết nước phục vụ sản xuất tại khu tưới của 23 hồ chứa, toàn bộ khu tưới của hệ thống Sông Pha, Nha Trinh - Lâm Cấm và một số vùng thuộc khu tưới hồ, đập nhỏ do huyện quản lý, với tổng diện tích là 28.847,1 ha (gồm: Lúa 13.748,3 ha; màu 15.098,8 ha); trong đó: Diện tích trong hệ thống do Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận quản lý là 21.867,3 ha (gồm: Lúa 13.346,8 ha; màu 8.520,5 ha), diện tích do địa phương quản lý 6.979,8 ha (gồm: Lúa 401,5 ha; màu 6.578,3 ha), cụ thể như sau: Tp. Phan Rang - Tháp Chàm 1.394,2 ha (Lúa 871,3 ha; màu 522,9 ha). Huyện Bác Ái 3.321,3 ha (Lúa 823 ha; màu 2.498,3 ha). Huyện Ninh Sơn 11.460,2 ha (Lúa 2.930,6 ha; màu 8.529,6 ha). Huyện Ninh Hải 2.542,2 ha (Lúa 2.146,8 ha; màu 395,4 ha). Huyện Ninh Phước 6.051,5 ha (Lúa 4.349,4 ha; màu 1.702,1 ha). Huyện Thuận Bắc 3.355,7 ha (Lúa 2.179,2 ha; màu 1.176,5 ha). Huyện Thuận Nam 722 ha (Lúa 448 ha; màu 274 ha).
Phương án 2: Trong trường hợp từ nay đến cuối tháng 5/2025 trên địa bàn tỉnh không có mưa, các hồ không có lượng nước đến bổ sung; hồ Đơn Dương dung tích dưới 100 triệu m3 thì sẽ điều tiết nước phục vụ sản xuất tại khu tưới của 19/23 hồ chứa (trừ hồ Ma Trai, Bà Râu, Bầu Zôn, Ông Kinh), toàn bộ khu tưới của hệ thống Sông Pha, Nha Trinh - Lâm Cấm và một số vùng thuộc khu tưới hồ, đập nhỏ do huyện quản lý, với tổng diện tích là 22.059,5 ha (gồm: Lúa 11.775,7 ha; màu 10.283,8 ha); trong đó: Diện tích trong hệ thống do Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận là 19.524,9 ha (gồm: Lúa 11.380,2 ha; màu 8.144,7 ha), diện tích do địa phương quản lý 2.534,6 ha (gồm: Lúa 395,5 ha; màu 2.139,1 ha), cụ thể như sau: Tp. Phan Rang - Tháp Chàm 1.394 ha (Lúa 871,3 ha; màu 522,7 ha). Huyện Bác Ái 2.426,3 ha (Lúa 823 ha; màu 1.603,3 ha). Huyện Ninh Sơn 7.968,2 ha (Lúa 2.930,6 ha; màu 5.037,6 ha). Huyện Ninh Hải 2.482,2 ha (Lúa 2.146,8 ha; màu 335,4 ha). Huyện Ninh Phước 6.013,5 ha (Lúa 4.311,4 ha; màu 1.702,1 ha). Huyện Thuận Bắc 1.501,3 ha (Lúa 692,6 ha; màu 808,7 ha). Huyện Thuận Nam 274 ha (Lúa 0 ha; màu 274 ha).
Để thực hiện tốt, có hiệu quả các phương án đề ra, UBND tỉnh yêu cầu các sở, ngành, địa phương tổ chức tuyên truyền, phổ biến các chính sách hỗ trợ của nhà nước cho người dân biết, tiếp cận; chủ động đăng ký thực hiện chuyển đổi cây trồng vụ hè - thu năm 2025 phù hợp với điều kiện tại địa phương. Đồng thời, kêu gọi các công ty, doanh nghiệp, đại lý thu mua nông sản trên địa bàn phối hợp, hỗ trợ bà con nông dân trong việc cung ứng vật tư và tiêu thụ nông sản. Phối hợp chặt chẽ với Sở Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn, khuyến cáo nhân dân tổ chức xuống giống tập trung, đồng loạt, dứt điểm từng khu vực, xứ đồng theo lịch thời vụ. UBND các xã, phường, thị trấn hướng dẫn nông dân thực hiện nghiêm túc lịch thời vụ và cơ cấu giống vụ hè - thu năm 2025 theo khuyến cáo của ngành Nông nghiệp và Môi trường. Phối hợp với Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận tổ chức rà soát, có giải pháp phù hợp duy trì hoạt động các tổ PIM để tổ chức quản lý, điều tiết nước tại từng cánh đồng, vùng sản xuất, tránh tình trạng các vùng sản xuất đầu nguồn thì lãng phí nguồn nước, dẫn đến nước không đủ phục vụ các vùng sản xuất cuối nguồn...
TS
