Ba loài thực vật mới, gồm: Sầm cuống dài (tên khoa học là Memecylon longipedunculatum Tagane, V.S.Dang & Nuraliev), Diệp hạ châu Núi Chúa (Nymphanthus adenophorus Tk.Yamam., Tagane & V.S.Dang) và Lòng mức Núi Chúa (Wrightia nuichuaensis Tagane & V.S.Dang).
Sầm cuống dài, thuộc họ Mua (Melastomataceae)
Trong đó, loài Sầm cuống dài thuộc họ Mua, là loài cây gỗ nhỏ, cao đến 5m. Lá mọc đối, phiến lá nhỏ, dày, hơi mọng, đỉnh tù hoặc đôi khi có khía lõm, gân giữa hơi nổi ở mặt dưới. Hoa nhỏ, màu tím xanh, mọc thành cụm chùm xim ở đầu cành hoặc nách lá; đài hình chuông, cánh hoa hình tam giác rộng, đầu nhọn. Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu tím đen.
Loài Diệp hạ châu Núi Chúa thuộc họ Diệp hạ châu là loài cây bụi thấp, mọc bò, đơn tính cùng gốc; cành có màu nâu đỏ. Lá mọc so le, phiến lá hình trứng ngược đến hình elip rộng, đôi khi gần tròn, có màu đỏ xám khi còn non, chuyển sang xanh khi trưởng thành. Hoa mọc ở nách lá, đơn tính; hoa đực mọc đơn lẻ hoặc theo bó, màu hồng đến đỏ tía; hoa cái mọc đơn lẻ, có màu đỏ tía. Quả nang, gần hình cầu, màu đỏ tía, nhẵn.
Diệp hạ châu Núi Chúa, thuộc họ Diệp hạ châu (Phyllanthaceae).
Loài Lòng mức Núi Chúa thuộc họ Trúc đào là cây bụi cao khoảng 3m, thân nhẵn có nhựa mủ màu trắng; cành non nâu vàng đến nâu đỏ, bóng, cành già chuyển xám với đốm sần nhỏ. Lá mọc đối, hình elip thon dài hoặc elip ngược, mặt trên xanh vàng sẫm, mặt dưới nâu vàng xỉn, cả 2 mặt nhẵn bóng. Cụm hoa mọc đầu cành, dạng xim, mang từ 3-13 hoa, cuống hoa rủ khi nở; đài hoa màu xanh, 5 thùy thuôn nhọn, mép có lông tơ ngắn; tràng hoa cam, đỏ; thùy hình trứng rộng, mép hơi uốn cong và ngược khi nở hoàn toàn, mặt ngoài có lớp hạt nhỏ đặc trưng.
Ba loài thực vật mới được phát hiện đều có phạm vi phân bố hẹp, chủ yếu giới hạn trong khu vực VQG Núi Chúa, một trong những vùng sinh thái quan trọng của Việt Nam. Riêng loài Sầm cuống dài còn được tìm thấy ở đảo Hòn Tre, tỉnh Khánh Hòa, nơi có hệ sinh thái ven biển đặc trưng. Loài này thường mọc ở độ cao dưới 200m, trong rừng thưa ven biển trên nền đất pha cát hoặc đá ong nghèo dinh dưỡng, chịu ảnh hưởng bởi điều kiện khô hạn và môi trường biển. Loài Diệp hạ châu Núi Chúa và Lòng mức Núi Chúa hiện chỉ được ghi nhận tại VQG Núi Chúa. Cả 2 loài này đều được đề xuất đưa vào danh mục cần bảo tồn theo tiêu chí của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN).
Tính đến nay, VQG Núi Chúa đã ghi nhận 1.514 loài thuộc 596 chi của 147 họ thực vật có mạch, 54 loài thực vật được xếp hạng bị đe dọa trong Danh lục đỏ của IUCN. Trong số đó, có nhiều loài mới đã được các nhà thực vật học trong nước và quốc tế mô tả từ sau năm 2000.
Lòng mức Núi Chúa, thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae).
Việc phát hiện 3 loài thực vật mới không chỉ mở rộng danh mục thực vật quốc gia mà còn cho thấy tiềm năng lớn trong việc khám phá và công bố thêm nhiều loài chưa từng được ghi nhận tại khu vực và các vùng lân cận. Do phạm vi phân bố hẹp, các loài mới này đang đối mặt với nguy cơ bị đe dọa nghiêm trọng. Vì vậy, việc nghiên cứu sâu hơn về sinh thái, phân bố và xây dựng các biện pháp bảo tồn kịp thời là cấp thiết, nhằm bảo vệ không chỉ các loài mới mà còn cả những loài thực vật quý hiếm hiện có trước tác động của môi trường và con người.
Bảo Huân
