Khởi động thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm

Ông Đặng Huy Cường, Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, hình thành và phát triển thị trường điện cạnh tranh là chiến lược phát triển dài hạn của ngành điện Việt Nam đã được quy định trong Luật Điện lực năm 2004 và được cụ thể hóa trong Quyết định 26/2006/QĐ-TTg ngày 26/1/2006 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo đó, thị trường điện Việt Nam sẽ hình thành và phát triển theo 3 cấp độ: Thị trường phát điện cạnh tranh (2005-2014); thị trường bán buôn cạnh tranh (2015-2022); thị trường bán lẻ cạnh tranh (sau năm 2022).

Thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh là bước đầu tiên trong lộ trình phát triển thị trường điện tại Việt Nam, hướng đến mục tiêu cạnh tranh trong khâu phát điện, tạo động lực cho các nhà máy điện nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, đảm bảo sự minh bạch, công bằng trong hoạt động vận hành và định giá của khâu phát điện, đồng thời tạo tín hiệu thu hút đầu tư phát triển các nguồn điện mới.

Việc chuyển đổi từ cơ chế hiện tại sang thị trường phát điện cạnh tranh cũng phải đáp ứng một loạt các điều kiện tiên quyết, trong đó ưu tiên hàng đầu là phải đảm bảo cung cấp điện liên tục, chất lượng với mức giá hợp lý cho khách hàng sử dụng điện.

Thị trường vận hành như thế nào?

Thị trường phát điện cạnh tranh sẽ vận hành theo mô hình thị trường điện tập trung, chào giá theo chi phí (CBP).

Các đơn vị phát điện sẽ được quyền chủ động chào bán điện trên thị trường, việc điều độ các nhà máy điện sẽ hoàn toàn căn cứ theo bản chào giá của nhà máy theo nguyên tắc huy động các mức công suất của các nhà máy có giá chào từ thấp đến cao đến khi đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ điện của cả hệ thống.

Thanh toán tiền mua điện cho các nhà máy điện sẽ được thực hiện theo 2 cơ chế: 95% sản lượng điện năng được thanh toán theo hợp đồng mua bán điện giữa các nhà máy điện với công ty mua bán điện, 5% sản lượng còn lại sẽ thanh toán theo giá thị trường từng giờ.

Tỷ lệ sản lượng điện năng thanh toán theo hợp đồng sẽ được xem xét, điều chỉnh hàng năm trên cơ sở đánh giá hiệu quả vận hành của thị trường và nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường phát điện.

Khoảng 50 nhà máy tham gia thị trường

Khi bắt đầu thực hiện vận hành thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm, trong tổng số 73 nhà máy điện có công suất đặt lớn hơn 30MW, sẽ có 48 nhà máy điện trực tiếp chào giá trên thị trường (dự kiến đến cuối năm 2011 sẽ có 55 nhà máy điện trực tiếp chào giá).

Tổng công suất đặt của các nhà máy trực tiếp chào giá trên thị trường chiếm khoảng 61% công suất đặt toàn hệ thống điện. Các nhà máy BOT (Phú Mỹ 3 và Phú Mỹ 2.2) sẽ do công ty mua bán điện chào giá thay.

Các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu (Sơn La, Hòa Bình, Yaly…) không tham gia chào giá trên thị trường và được vận hành trên cơ sở phối hợp tối ưu giữa chức năng phát điện với các nhiệm vụ xã hội (chống lũ, tưới tiêu…).

Trong thị trường phát điện cạnh tranh, giá thị trường được xác định theo các bản chào giá của các đơn vị phát điện, đưa ra tín hiệu phản ánh đúng cân bằng “cung - cầu” của hệ thống điện trong từng thời điểm trong ngày, trong mùa.

Mức giá thị trường được áp dụng trong thị trường giao ngay của khâu phát điện, còn biểu giá bán lẻ điện cho các khách hàng vẫn tiếp tục do Nhà nước quản lý nhằm đảm bảo các mục tiêu kinh tế cũng như an sinh xã hội.

Lợi ích cho người tiêu dùng

Mục tiêu cuối cùng của thị trường phát điện cạnh tranh là góp phần đảm bảo cho khách hàng được sử dụng điện với chất lượng cao nhất và giá cả phù hợp nhất.

Hiện nay, trong giai đoạn thí điểm, do giá điện vẫn do nhà nước quản lý nên dù giá cả giao dịch giữa các cơ sở phát điện với công ty mua bán điện như thế nào đi nữa thì người tiêu dùng vẫn chỉ phải trả tiền điện theo biểu giá Nhà nước quy định.

Về mặt cơ cấu tổ chức, việc vận hành thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm sẽ không ảnh hưởng đến cơ chế quản lý, điều hành các nhà máy điện hiện nay.

Nhà nước sẽ tiếp tục nắm giữ các nhà máy điện lớn, có ý nghĩa quan trọng về kinh tế, xã hội và an ninh quốc phòng.

Các nhà máy điện còn lại thuộc sở hữu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam sẽ được tổ chức lại thành các tổng công ty phát điện độc lập nhằm tăng quyền chủ động, nâng cao khả năng cạnh tranh của các đơn vị này khi tham gia vào thị trường, đồng thời đảm bảo tính công bằng, minh bạch trên thị trường phát điện cạnh tranh.

Trước mắt, các tổng công ty phát điện này sẽ tiếp tục trực thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Về lâu dài, khi thị trường điện được phát triển lên các cấp độ cao hơn, các khách hàng tiêu thụ điện sẽ có cơ hội được lựa chọn nhà cung cấp điện, cũng như được hưởng các lợi ích khác từ thị trường điện cạnh tranh.