Xây dựng mô hình Hợp tác xã kiểu mới trong nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới

Đỗ Văn Minh Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh

Trong thư Bác viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc… nông dân giàu thì nước ta giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”, “nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có HTX”, “HTX là họp vốn, họp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh thì khó nhọc ít mà lợi ích nhiều”, “HTX nông nghiệp là một tổ chức có lợi to cho nhà nông. Nó là cách tranh đấu kinh tế có hiệu quả nhất để giúp vào việc xây dựng nước nhà. HTX nông nghiệp là một cách làm cho nhà nông đoàn kết, làm cho nhà nông thịnh vượng. HTX nông nghiệp giúp cho nhà nông đạt đến mục đích, đã ích quốc lại lợi dân”.

70 năm qua dưới sự lãnh đạo của Đảng, trải qua các thời kỳ phát triển khác nhau, phong trào HTX ở Việt Nam đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng trong mỗi giai đoạn lịch sử của đất nước; đặc biệt là những đóng góp cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Cùng với sự phát triển của cả nước, từ sau ngày tái lập tỉnh (tháng 4-1992) đến nay, thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả gắn với thực hiện Đề án Tái cơ cấu nông nghiệp đạt kết quả bước đầu, nhiều mô hình sản xuất có hiệu quả được nhân rộng, đã thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển trên cả ba mặt: Diện tích, năng suất và giá trị sản xuất, bước đầu hình thành một số vùng chuyên canh cây công nghiệp (mía, mì), vùng sản xuất cây ăn quả đặc thù (nho, táo), vùng sản xuất tập trung cây lúa hai vụ .

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn những tồn tại kéo dài, đó là: Hiện tượng được mùa, mất giá; hộ nông dân thiếu vốn sản xuất; thu nhập của nông dân thấp hơn đáng kể so với lao động trong các ngành công nghiệp và dịch vụ; xuất khẩu nông sản không ổn định về giá cả và lượng, bị động về tiêu thụ...

Từ khi Luật HTX đầu tiên được Quốc hội ban hành vào cuối năm 1996, có hiệu lực thi hành từ 1-1-1997 đến Luật HTX 2003 và giai đoạn trước Luật HTX 2012 đã tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho khu vực kinh tế hợp tác, HTX phát triển. Tuy nhiên, theo Luật HTX 2003, thực chất HTX được hiểu như một doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn nhiều thành viên, mà xã viên là công dân từ 18 tuổi trở lên hoặc cán bộ, công chức nhà nước hay hộ gia đình và các pháp nhân tán thành điều lệ HTX, góp vốn, góp sức, tự nguyện gia nhập HTX; xã viên thực chất là người làm công cho HTX, được trả công và chia lãi theo vốn góp. HTX điều hành toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh của HTX. Đây là điều không phù hợp với quy luật ra đời và phát triển của HTX.

Trong quá trình tái cơ cấu nông nghiệp hướng tới sản xuất quy mô lớn với các sản phẩm chủ lực, sử dụng các giống chất lượng và năng suất cao, quy trình canh tác hiện đại gắn với chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu sản phẩm, thì chủ thể quan trọng nhất của quá trình tái cơ cấu nông nghiệp phải là các HTX. Chỉ có thông qua các mô hình HTX kiểu mới mới có điều kiện để tiếp nhận các chính sách của Nhà nước về quản lý sử dụng đất, về vốn, về đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật; để thực hiện chuyển từ sản xuất hộ cá thể sang sản xuất liên kết qua HTX, liên kết với doanh nghiệp qua HTX; để thực hiện liên kết nông dân với doanh nghiệp và các nhà khoa học; để có điều kiện cơ khí hóa sản xuất, hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp một cách hiệu quả cao.

Trong những năm qua, thực tế thành lập và vận hành các HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012 trên địa bàn tỉnh như: HTX DVNN Phước An, HTX DVNN Hữu Đức, HTX KDTH Gò Đền, HTX DVNN Như Bình, HTX DVNN Phú Quý... đã thực sự giúp các thành viên sản xuất, kinh doanh hiệu quả hơn, đặc biệt là quy hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân. Đến cuối năm 2015, toàn tỉnh có 75 HTX, trong đó có 35 HTX DVNN, chiếm tỷ lệ trên 46%, các HTX đã được từng bước chuyển đổi và đăng ký lại, quá trình chuyển đổi đã tạo điều kiện củng cố lại tổ chức, đổi mới quan hệ sản xuất và tăng cường lực lượng sản xuất trong các HTX; vai trò tự chủ của HTX được đề cao, thành viên tham gia HTX một cách tự nguyện, nhiều HTX đã xây dựng được phương án hoạt động phù hợp, huy động được sự tham gia đóng góp của thành viên; nhiều mô hình HTX hoạt động có hiệu quả được hình thành và khẳng định. Với Luật HTX năm 2012, việc vận động thành lập mới HTX, củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX theo Luật HTX năm 2012 là yếu tố nền tảng quan trọng nhất, là động lực để tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh và thu nhập cho nông dân.

Phát huy truyền thống 70 năm, năm 2016, khu vực kinh tế tập thể mà nòng cốt là các HTX trong tỉnh tiếp tục đẩy mạnh quá trình củng cố, đổi mới, phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh, tận dụng những cơ hội, vượt qua khó khăn, thách thức để hoạt động hiệu quả và phát triển bền vững trong bối cảnh Việt Nam hội nhập quốc tế, đóng góp ngày càng nhiều vào phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh. Liên minh HTX tỉnh tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, quán triệt chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế tập thể. Tập trung vào tổ chức triển khai kế hoạch cuộc thi tìm hiểu Luật HTX năm 2012 và tìm hiểu các loại mô hình HTX kiểu mới. Tích cực chủ động nghiên cứu đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, đẩy mạnh công tác tư vấn, hỗ trợ, hướng dẫn chuyển đổi, tổ chức đăng ký lại HTX theo quy định của Luật HTX năm 2012. Tổng hợp nhu cầu, xây dựng đề án, chương trình, kế hoạch, dự án hỗ trợ phát triển HTX theo Quyết định 2261/QĐ-TTg và Chỉ thị số 19/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Cùng với các đơn vị liên quan tham gia tích cực vào việc xây dựng mô hình HTX kiểu mới gắn với chuỗi giá trị sản phẩm; xây dựng và triển khai, nhân rộng mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới gắn với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Củng cố, kiện toàn, nâng cao vai trò, trách nhiệm, vị thế, chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên minh HTX tỉnh, lập thành tích thiết thực chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc Liên minh HTX Việt Nam lần thứ V, nhiệm kỳ 2016-2020; Đại hội thành viên Liên minh HTX Ninh Thuận lần thứ V, nhiệm kỳ 2016-2020, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIII đã đề ra.

Đỗ Văn Minh
Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh