Cách mạng Tháng Tám thành công đã khai sinh ra nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Dân tộc ta bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập, tự do gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Bảo vệ và phát triển thành quả của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, giữ vững lời thề trong “Tuyên ngôn độc lập”: Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
Những thắng lợi giành được trong các cuộc kháng chiến oanh liệt để giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, đánh thắng chủ nghĩa thực dân cũ và mới, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện thống nhất Tổ quốc, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, góp phần quan trọng vào cuộc đấu tranh của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội chính là những minh chứng hùng hồn về sức mạnh của một dân tộc đoàn kết lại chiến đấu cho khát vọng, cho chân lý “Không có gì quý hơn độc lập tự do”.
Gần bảy thập niên trôi qua kể từ thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, đặc biệt là gần 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, vượt qua bao sóng gió, thác ghềnh, dân tộc Việt Nam tạo nên vóc dáng tự hào, ngời lên những phẩm chất, tinh hoa của dân tộc ngàn năm văn hiến, của Đảng chân chính cách mạng – Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện. Từ một đất nước bị nước ngoài xâm chiếm, từ một dân tộc nô lệ, dân tộc Việt Nam đã “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”, trở thành một quốc gia độc lập, thống nhất, ngày càng có vị thế xứng đáng trên trường quốc tế.
Cách mạng Tháng Tám để lại những bài học vô giá, những giá trị trường tồn và nguồn động lực tinh thần lớn lao để dân tộc ta trụ vững, vững bước đi lên trước bao biến thiên của lịch sử.
Bài học về giữ vững, phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong tiến trình cách mạng
Tính đến ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, Đảng ta mới 15 tuổi. Giai đoạn 1930 – 1945, trong hoàn cảnh lịch sử ngặt nghèo, bị kẻ thù tìm trăm phương ngàn kế tiêu diệt, Đảng phải vừa củng cố, xây dựng và trưởng thành qua thực tiễn lãnh đạo cách mạng. Đường lối cách mạng được xây dựng, kiện toàn dần dần, đặc biệt có những điều chỉnh rất đúng đắn trong chủ trương chuyển hướng chiến lược kể từ sau Hội nghị Trung ương 6 (tháng 11-1939). Đội ngũ đảng viên phát triển có chất lượng, giàu bản lĩnh chính trị, nhiệt tình cách mạng, trung kiên, đạo đức, lăn lộn với thực tiễn, nên dù không đồng lòng nhưng vẫn quy tụ được nhân dân trong mục tiêu giành chính quyền về tay nhân dân. Đội ngũ cán bộ chủ chốt, đặc biệt là ban lãnh đạo tối cao của Đảng luôn được kiện toàn trước những tổn thất, đào thải của tiến trình cách mạng. Một đặc điểm rất nổi bật trong tổ chức cán bộ của Đảng thời kỳ này là có không ít trường hợp người cán bộ cách mạng vì đại cuộc mà chủ động, tự nguyện để vị trí công tác cho người xứng đáng hơn, phù hợp hơn thay thế. Và đặc biệt, tuy có sự đấu tranh để hoàn thiện đường lối chiến lược cách mạng, nhưng không vì thế mà xảy ra hiện tượng mất đoàn kết.
Trong lãnh đạo tổng khởi nghĩa, Đảng đã phân tích những chuyển biến nhanh chóng của tình hình và kịp thời đề ra những chủ trương đúng đắn, thể hiện tính linh hoạt của Đảng. Đường lối cách mạng của Đảng, nhất là từ sau Hội nghị Trung ương 8 (tháng 5-1941), được xây dựng bám sát thực tiễn, sát tính cấp thiết của mỗi yêu cầu cách mạng đặt ra theo nguyên tắc ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, để mỗi người dân yêu nước có thể hiểu và thực hành cách mạng. Chỉ thị Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta, chủ trương “Phá kho thóc giải quyết nạn đói”, việc chọn thời điểm tổng khởi nghĩa trên cả nước và ở các địa phương cho thấy rõ điều đó.
Ngày nay, lịch sử đặt Đảng ta trước những nhiệm vụ mới, thách thức mới. Đảng phải không ngừng bồi dưỡng lực lượng, rèn luyện bản lĩnh, kiên định giữ vững vai trò lãnh đạo, năng động, sáng tạo, phân tích thấu đáo thực tiễn để kịp thời đề ra đường lối đúng đắn, đưa cách mạng tiếp tục tiến bước trên kỷ nguyên mới. Trong tiến trình lãnh đạo cách mạng, có những giai đoạn lịch sử, khi có sai lầm, khuyết điểm, Đảng ta thẳng thắn thừa nhận và kiên quyết sửa chữa, vì lợi ích của nhân dân. Chính điều đó giúp cho Đảng nhanh chóng lấy lại niềm tin và sự ủng hộ của nhân dân. Bởi vì “Đảng cũng ở trong xã hội. Đảng là do nhiều người cách mạng hợp lại, cho nên dù với sự rèn luyện theo chủ nghĩa Mác – Lê-nin, Đảng có nhiều ưu điểm, nhưng cũng không tránh khỏi khuyết điểm. Khi có khuyết điểm, Đảng hoan nghênh phê bình, thật thà tự phê bình và kiên quyết sửa chữa. Vì vậy, Đảng ngày càng tiến bộ, càng mạnh mẽ”. Nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật để biết trân trọng, phát huy những giá trị mà Đảng ta đã cùng nhân dân ta đạt được bằng bản lĩnh, trí tuệ và sức mạnh Việt Nam để bình tĩnh, tỉnh táo đánh giá, xử lý những yếu kém, khuyết điểm; đồng thời phải tránh hiện tượng phủ nhận sạch trơn, chỉ thấy khuyết điểm, sai lầm mà không thấy những thành tựu quan trọng hay ngược lại, tuyệt đối hóa thành tựu mà không thấy những khó khăn, khuyết tật đều là không biện chứng và không đúng với thực tế lịch sử. Hiện nay, toàn Đảng đang đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI). Đó chính là cuộc đấu tranh để phòng chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, vượt lên và chiến thắng sức ỳ và những tật bệnh từ trong Đảng, để Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, “là đạo đức, là văn minh”, tiêu biểu cho trí tuệ, danh dự, lương tâm của dân tộc, của thời đại.
Bài học về đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh vĩ đại của quần chúng nhân dân để thực hiện cuộc cách mạng giải phóng và phát triển
Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 nhanh chóng giành thắng lợi là kết quả của sức mạnh khối đoàn kết toàn dân được Đảng phát huy cao độ trong Mặt trận dân tộc thống nhất. Đảng đã xuất phát từ chính lợi ích, nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân để tổ chức, tập hợp, đưa nhân dân ra trận tuyến đấu tranh. Chủ trương “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” đáp ứng nguyện vọng cấp bách nhất của quần chúng, tạo nên một cao trào cách mạng mạnh mẽ chưa từng thấy, không chỉ có ý nghĩa kinh tế trước mắt mà còn mang nội dung chính trị sâu sắc. Đó là hình thức thích hợp nhất lúc bấy giờ để tập hợp, phát động, động viên đông đảo quần chúng, tiến lên mặt trận cách mạng. Mặt khác, nhìn vào thành phần lực lượng quần chúng tham gia Cách mạng Tháng Tám, dễ thấy chẳng những có công nhân, nông dân mà còn có đại địa chủ, quan lại của triều đình, đại diện các tôn giáo, đồng bào các dân tộc thiểu số...
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, nhân dân là nền tảng lực lượng của Đảng. Đảng tồn tại, trưởng thành và phát triển trong phong trào cách mạng của quần chúng. Đó là nguyên tắc trong xây dựng Đảng, là quy luật tồn tại và phát triển của bản thân Đảng và phong trào cách mạng của dân tộc. Liên hệ mật thiết với nhân dân đã trở thành một truyền thống tốt đẹp của Đảng và cũng là cội nguồn sức mạnh của Đảng trong suốt 83 năm qua. Sức mạnh Cách mạng Tháng Tám là sức mạnh của toàn dân Việt Nam có tổ chức, có lãnh đạo bởi Đảng Cộng sản, trong mọi nhận thức và hành động luôn quán triệt sâu sắc quan điểm “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, chứ không phải là sự nghiệp của cá nhân anh hùng nào. Thành công của Đảng ta là ở nơi Đảng đã tổ chức và phát huy lực lượng cách mạng vô tận của nhân dân”, lấy dân làm gốc, đem sức dân, lực dân, tài dân vì mục tiêu cao nhất là giải phóng dân tộc, giành chính quyền về tay nhân dân. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là thắng lợi của sức mạnh chính trị, tinh thần của nhân dân. Đó là kết tinh tinh thần, khí thế cách mạng ở trình độ cao hơn các giá trị văn hóa tinh thần của dân tộc, biến thành sức mạnh vật chất khổng lồ của hàng triệu quần chúng nhân dân, vì mục tiêu giải phóng và phát triển.
Sự nghiệp đổi mới đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế đặt ra cho toàn Đảng và dân tộc ta nhiều vận hội mới, thời cơ mới, nhưng cũng đan xen nhiều thử thách, khó khăn; là cuộc vân động có tính cách mạng. Hơn lúc nào hết, Đảng phải phát huy được sức mạnh vô tận của khối đại đoàn kết toàn dân, động viên mọi tầng lớp xã hội vào cuộc chiến đấu xóa bỏ nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Thành công của sự nghiệp đổi mới phụ thuộc vào chính nhân dân – người chủ – vào khối đại đoàn kết vững chắc hơn, mạnh mẽ hơn, rộng rãi hơn, bao gồm cả trong nước và ngoài nước, bè bạn khắp nơi trên thế giới. Những bài học đổi mới do các Đại hội của Đảng nêu lên đến nay vẫn còn có giá trị, trong đó có bài học “đổi mới phải dựa vào nhân dân, vì lợi ích của nhân dân, phù hợp với thực tiễn, luôn luôn sáng tạo... Đổi mới là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Để công cuộc đổi mới thành công phải động viên được mọi tầng lớp nhân dân và các thành phần kinh tế tham gia”.
Theo Tạp chí Cộng sản