Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật

Thảo luận về quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Theo đại biểu Giàng Thị Bình (tỉnh Lào Cai) đây là quy định mới, tiến bộ nhằm đảm bảo các vụ tranh chấp nội bộ trong nhân dân được giải quyết nhanh gọn, kịp thời. Tuy nhiên, đây là nội dung mới nên để bảo đảm tính khả thi, đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu kỹ, cụ thể quy trình, thủ tục khi chưa có điều luật để áp dụng. Khi Tòa án thụ lý giải quyết vụ việc phải có cơ sở, căn cứ bảo đảm đúng pháp luật.

Cũng đồng tình quan điểm này, tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Bá Thuyền (tỉnh Lâm Đồng) đề nghị cân nhắc trước yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Thực tế phải ra Tòa án xét xử mới biết là quyền và lợi ích có hợp pháp hay không? Nếu không sửa thì Tòa án sẽ viện dẫn rằng đây là quyền và lợi ích không hợp pháp, nên có thể sẽ từ chối giải quyết. Đại biểu đề nghị sửa lại “Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích của người dân” thì hợp lý hơn. Vì nếu không nhiều người sẽ bỏ qua quyền này.

Đại biểu Giàng Thị Bình (tỉnh Lào Cai); đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (TP Cần Thơ) và một số đại biểu khác đồng tình Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) là cơ quan tham gia tố tụng. Các đại biểu lập luận, theo quy định của Hiến pháp năm 2013, thì VKSND thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND; nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND khi kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật được quy định tại Điều 4 và Điều 27 của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014. Vì vậy, các đại biểu đề nghị tiếp tục xác định VKSND là cơ quan tiến hành tố tụng dân sự như quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành.

Bàn về bảo đảm nguyên tắc tranh tụng trong tố tụng dân sự, đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (TP Cần Thơ) cho rằng đây là vấn đề rất quan trọng. Tòa án có trách nhiệm bảo đảm cho đương sự, người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự thực hiện quyền tranh tụng, tranh luận trong xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm. Đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự có quyền thu thập, giao nộp, cung cấp tài liệu, chứng cứ kể từ khi Tòa án thụ lý vụ án dân sự.

Đại biểu đề nghị, mọi tài liệu chứng cứ phải được xem xét đầy đủ, khách quan, toàn diện, công khai; đồng thời mọi tài liệu chứng cứ đó phải là bản gốc. Qua thực tiễn, đại biểu thấy rằng chứng cứ bản phô tô khi mang ra Tòa án vì bản gốc mất thì sẽ khó khăn trong xét xử.

Ngoài ra, đại biểu cho rằng, các đương sự được trình bày, đối đáp, phát biểu quan điểm, lập luận về đánh giá chứng cứ và pháp luật áp dụng để bảo vệ yêu cầu, quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc bác bỏ yêu cầu của người khác theo quy định của pháp luật. Đây là vấn đề quan trọng cần phải được áp dụng tại Tòa án điều hành, tranh tụng những vấn đề chưa rõ, căn cứ vào hồ sơ, chứng cứ, kết quả tranh tụng để ra được bản án. Vì chỉ dựa vào kết quả tranh tụng để ra bản án là chưa thuyết phục.

Ngoài ra, đa số ý kiến tán thành có quy định thủ tục rút gọn trong tố tụng dân sự. Tuy nhiên, đề nghị Ban soạn thảo cần chỉnh lý theo hướng quy định những vụ án được lựa chọn để giải quyết theo thủ tục rút gọn phải bảo đảm được điều kiện là: vụ án có tình tiết đơn giản, quan hệ pháp luật rõ ràng, đương sự đã thừa nhận nghĩa vụ; tài liệu, chứng cứ đầy đủ, rõ ràng, đủ cơ sở giải quyết, Tòa án không phải thu thập tài liệu, chứng cứ; các đương sự đều có địa chỉ nơi cư trú, trụ sở rõ ràng; không có đương sự cư trú ở nước ngoài, tài sản tranh chấp ở nước ngoài.

Nhiều ý kiến đại biểu cũng đề nghị không quy định về án lệ trong dự thảo Bộ luật này. Trình tự, thủ tục ban hành án lệ, giá trị áp dụng của án lệ… sẽ được quy định trong một văn bản khác để áp dụng chung trong tố tụng hình sự, tố tụng dân sự và tố tụng hành chính là phù hợp. Vì việc áp dụng án lệ trong xét xử đã được quy định trong Luật tổ chức Tòa án nhân dân; đồng thời hiện giờ chưa có tổng kết, phát triển án lệ và công bố án lệ để các Toà án áp dụng trong xét xử các loại vụ án./.