Theo Financial Times của Anh, khi Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đến thăm Việt Nam lần đầu tiên trên cương vị Thủ tướng vào tháng 10/2013, chuyến thăm của ông được cho là một nỗ lực của Trung Quốc nhằm củng cố mối quan hệ với các nước Đông Nam Á trong khi căng thẳng đang gia tăng trên Biển Đông.
Phát biểu tại Hà Nội vào thời điểm đó, ông Lý Khắc Cường khẳng định Trung Quốc và Việt Nam sẽ thảo luận về việc phát triển hàng hải chung.
Tàu Trung Quốc phun vòi rồng công suất lớn vào tàu thực thi pháp luật của Việt Nam.
Ông Wu Shicun, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Đông Nam Á của Trung Quốc, cho biết cả hai nước đã “đạt được sự nhất trí trong việc kiểm soát khủng hoảng trên biển Đông” và sẽ “hạ nhiệt những căng thẳng trên biển”.
Nhưng chỉ 6 tháng sau, mối quan hệ giữa hai nước đã lâm vào sóng gió bởi quyết định sai trái của Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương-981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần đảo Trường Sa-một hành động mà Mỹ cho là “cố tình khiêu khích”.
Trong khi Trung Quốc cũng đang có những tranh chấp lãnh thổ với nhiều quốc gia láng giềng, các chuyên gia rất khó giải thích tại sao Trung Quốc lại có một hành động đi ngược lại với những nỗ lực thúc đẩy quan hệ với Việt Nam.
Giáo sư Carl Thayer tại Học viện Quốc phòng Australia cho biết việc đưa giàn khoan Hải Dương - 981 vào đặc quyền kinh tế của Việt Nam là “một hành động hoàn toàn gây bất ngờ”.
“Tôi không thấy Việt Nam có một hành động khiêu khích nào với Trung Quốc. Hành động của Trung Quốc đã làm tổn thương quan hệ đang trên đà phát triển giữa hai nước”, ông Thayer nói.
Một vài chuyên gia Trung Quốc như ông Robert Ross từ trường Boston College tin rằng Bắc Kinh đang phản ứng lại trước những lời tuyên bố cứng rắn của Mỹ nhằm vào Trung Quốc, bao gồm cả việc yêu cầu Trung Quốc giải thích rõ ràng về yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc vốn bao trùm gần hết khu vực biển Đông.
Ông Ross nói rằng Trung Quốc có thể không hài lòng về việc Việt Nam vào tháng 12 đã đề nghị Thủ tướng Nhật Bản cung cấp các tàu tuần tra cho mình, một việc mà cho đến nay Bộ Ngoại giao Nhật Bản tuyên bố Chính phủ Nhật Bản vẫn còn đang xem xét.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia không chắc chắn về điều này. Họ cho rằng, trong khi Tổng thống Mỹ Barack Obama đề nghị hỗ trợ cho các nước phải đối mặt với tham vọng mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc trong chuyến công du châu Á tháng 4 vừa qua của mình, tất cả những hành động và lời nói mạnh mẽ nhất của ông đều hướng về Nhật Bản và Philippines chứ không phải Việt Nam.
Dù toan tính của Trung Quốc là như thế nào, hành động này của họ đã châm ngòi cho những phản ứng mạnh mẽ của quốc tế.
Trong khi ông Paul Haenle, Giám đốc Trung tâm Carnegie-Tsinghua tại Bắc Kinh, vào năm 2013 cho rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang muốn giành được sự tôn trọng từ các nước Đông Nam Á thì những hành động gần đây của họ bao gồm việc đơn phương tuyên bố thiết lập Khu vực nhận diện phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông đã cho thấy sự bất nhất trong hành động và lời nói.
“Việc đưa giàn khoan và việc bất ngờ tuyên bố ADIZ của Trung Quốc dường như đi ngược lại hoàn toàn các biện pháp tăng cường ảnh hưởng ngoại giao của nước này trong khu vực”, ông Haenle nói.
Nguồn vov.vn