Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Jen Psaki (Gien Pxa-ki) cho biết Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (Giôn Ke-ri) trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị (Wang Yi) đã đưa ra chỉ trích trên và nhấn mạnh Mỹ "vô cùng quan ngại" về những diễn biến gần đây trên Biển Đông. Ông John Kerry cũng hối thúc hai bên giảm căng thẳng, đảm bảo an toàn cho các tàu hoạt động trên biển và giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế.
Bình luận về việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, Giáo sư Carl Thayer (Can Thay-ơ) từ Học viện Quốc phòng Australia nhận định hành động này của Trung Quốc là bất ngờ, khiêu khích và bất hợp pháp. Tờ "The Diplomat" ngày 12-5 đăng bài phân tích của Giáo sư Carl Thayer nêu rõ sự việc này đánh dấu lần đầu tiên Trung Quốc đặt một giàn khoan dầu trong Vùng đặc quyền kinh tế của nước khác mà không có sự cho phép. Đây là một động thái bất ngờ vì mối quan hệ Trung Quốc-Việt Nam đã ở trên một quỹ đạo đi lên kể từ chuyến thăm Hà Nội của Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường (Li Keqiang) vào tháng 10-2013. Vào thời điểm đó, cả hai bên cho biết đã đạt được thỏa thuận để tiếp tục thảo luận các vấn đề hàng hải. Động thái của Trung Quốc cũng bất ngờ vì Việt Nam đã không có bất kỳ khiêu khích nào để có thể dẫn đến hành động chưa từng có của Trung Quốc.
Giáo sư Carl Thayer nhấn mạnh việc Trung Quốc triển khai giàn khoan Hải Dương 981 là hành động khiêu khích, vì kèm theo giàn khoan là 80 tàu, bao gồm 7 tàu chiến của Hải quân Trung Quốc. Khi Việt Nam cử tàu Cảnh sát biển để bảo vệ chủ quyền tài phán của mình, Trung Quốc đã ra lệnh cho đội tàu sử dụng vòi rồng và cố ý đâm tàu Việt Nam. Những hành động này không chỉ rất nguy hiểm, mà còn gây thương tích cho thủy thủ đoàn Việt Nam. Giáo sư Carl Thayer khẳng định hành động của Trung Quốc là vi phạm luật pháp quốc tế.
Tờ New York Times của Mỹ ngày 12-5 dẫn nhận định của ông David Zweig (Đa-vít Duây-gơ), Giám đốc Trung tâm quan hệ xuyên quốc gia của Trung Quốc (Center on China''s Transnational Relations) tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, cho rằng quan điểm cứng rắn của Trung Quốc đối với Việt nam có thể khiến các mục tiêu ngoại giao của Bắc Kinh tại khu vực bị đẩy vào tình trạng nguy hiểm. Quan điểm của Trung Quốc có thể sẽ phản tác dụng nếu nó khiến các nước Đông Nam Á đi theo bước chuyển chiến lược của Mỹ tại châu Á.
Cũng trong số ra ngày 12-5, tờ Financial Times (Anh) nhận định việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan nước sâu Hải Dương 981 ở Biển Đông đã châm ngòi cho những phản ứng rất mạnh mẽ từ phía Việt nam. Với những hành động mà giới chức Mỹ gọi là "khiêu khích" như vậy, Trung Quốc đang đi ngược dòng chủ lưu trong quan hệ với Việt Nam.
Theo TTXVN