Văn Miếu - Quốc Tử Giám, biểu tượng trường tồn tinh hoa văn hóa, giáo dục Việt Nam

Tham dự buổi lễ có Ủy Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân, lãnh đạo các Bộ, ngành, Trưởng văn phòng Đại diện UNESCO tại Việt Nam Katherine Muller Marine, cùng một số đại sứ, tham tán các nước, đại diện các tổ chức quốc tế và nhiều nhà khoa học, nghiên cứu lịch sử...

Văn Miếu – Quốc Tử Giám là một trong hơn 4.000 di tích lịch sử của Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn phát triển kể từ khi thành lập kinh đô Thăng Long dưới triều Lý. Đây là quần thể di tích đặc biệt của Thủ đô, nơi hội tụ của giá trị di sản văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể, lịch sử và nghệ thuật, khoa học và giáo dục, thông tin tư liệu ký ức, niềm tự hào của người dân Thủ đô và dân tộc Việt Nam trong truyền thống ngàn năm văn hiến của Việt Nam.

Quá trình hình thành và phát triển của Văn Miếu –Quốc Tử Giám gắn liền với sự nghiệp của nhiều danh nhân nổi tiếng trong đó có 3 vị vua.

Năm 1070, vua Lý Thánh Tông cho dựng Văn Miếu để thờ đức Khổng Tử và làm nơi học hành cho Hoàng gia. Năm 1370, vua Trần Nghệ Tông cho Chu Văn An trước đó giữ chức Tư nghiệp Quốc Tử Giám được thờ vào Văn Miếu sau khi ông qua đời. Năm 1484, vua Lê Thánh Tông với mục đích đề cao sự “Học” và tôn vinh các bậc trí thức Nho học đỗ đại khoa đã cho dựng 82 bia Tiến sỹ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, lưu danh 1.306 vị đỗ Tiến sỹ trong 82 kỳ thi trải gần 300 năm (từ 1442 -1779), ghi lại lịch sử các khoa thi và triết lý của triều đại về nền giáo dục và đào tạo, về việc sử dụng nhân tài.

Do đó, Văn Miếu – Quốc Tử Giám có tác động to lớn với xã hội đương thời và hậu thế. Trong tấm bia đầu tiên tại khoa thi năm 1442 do Đông các Đại học sỹ Thân Nhân Trung viết: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí vững thì thế nước mạnh và thịnh, nguyên khí kém thì thế nước yếu và suy, cho nên các bậc thánh đế minh vương không ai không chăm lo xây dựng nhân tài, bồi đắp nguyên khí là việc cần kíp”.

Trải qua gần 1.000 năm lịch sử, với biết bao trí tuệ, công sức, đóng góp của các bậc tiền nhân qua nhiều đời, nhiều thế hệ đã góp phần sáng tạo, hun đúc, bảo tồn và lưu truyền lại cho chúng ta ngày hôm nay một Di sản văn hóa vô giá, có một không hai của Việt Nam.

Khi đến với Văn Miếu – Quốc Tử Giám, nhà sử học có thể tìm thấy những tư liệu về lịch sử nền giáo dục Việt Nam, về những tên tuổi gắn bó với lịch sử dân tộc, quê quán, danh tính những bậc hiền nhân, hiền tài. Nhà địa lý có thể tra cứu những địa danh cũ để tìm ra những vùng đất cổ liên quan đến thời hiện tại. Nhà nghiên cứu triết học có thể tìm ở đây những chứng cứ để xác định vai trò của Nho giáo ở Việt Nam.

Những người Việt Nam khi tới đây có thể tìm thấy tên họ một vị tổ tiên có trong khoa bảng. Nhà nghiên cứu mỹ thuật và các nghệ sỹ tạo hình có thể từ những hình dáng bia, rùa, hoa văn và các kiểu cách chạm khắc trên bia mà phát hiện ra tinh hoa của nghệ thuật dân tộc để phát huy, áp dụng vào những sáng tạo hiện đại.

Đã có nhiều công trình nghiên cứu về bia Tiến sỹ, song việc khai thác tư liệu từ các pho “sử đá” này vẫn còn nhiều tiềm năng để tiếp tục. Các nhà khoa học đều thống nhất cho rằng bia Tiến sỹ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám có nhiều giá trị độc đáo và hiếm có về văn hóa, lịch sử, nghệ thuật chế tác… không chỉ với Việt Nam mà với cả thế giới.

Với những giá trị đó, từ năm 1962, Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. Đến năm 2010, 82 tấm bia Tiến sỹ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Tư liệu Thế giới trên phạm vi toàn cầu.

Tháng 5/2012, Văn Miếu - Quốc Tử Giám được Thủ tướng Chính phủ cấp Bằng công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.

Di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám luôn là điểm đến tham quan, tìm hiểu, học tập của nhân dân trong nước, du khách quốc tế và nhiều nguyên thủ quốc gia trên thế giới. Lượng khách đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám đã tăng từ mức 300.000 lượt người/năm lên trên 1,5 triệu lượt người/năm.

Văn Miếu – Quốc Tử Giám đã làm rạng rỡ truyền thống văn hóa, lịch sử sâu đậm của dân tộc Việt Nam, tôn vinh nền văn hóa, giáo dục, truyền thống tôn sư trọng đạo, khuyến đức, khuyến tài của dân tộc Việt.

TP Hà Nội quan tâm bảo tồn, xây dựng và phát huy giá trị của Di tích đặc biệt quan trọng này. Từ năm 1988, TP Hà Nội đã thành lâp Trung tâm hoạt động văn hóa, khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám, đã có những đóng góp đáng kể vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của Di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám.

Phát biểu tại Lễ đón nhận Bằng công nhận Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu-Quốc Tử Giám và Bằng công nhận 82 tấm bia Tiến sỹ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám là Di sản Tư liệu Thế giới, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân chúc mừng nhân dân Thủ đô Hà Nội và cho rằng, việc Văn Miếu -Quốc Tử Giám chính thức được bảo vệ ở tầm quốc gia và quốc tế là một vinh dự vô cùng to lớn của nhân dân Thủ đô Hà Nội nói riêng và nhân dân cả nước nói chung.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, giáo dục là một trong những trụ cột quan trọng của mỗi quốc gia. Văn Miếu - Quốc Tử Giám là biểu tượng trường tồn, vĩnh cửu của tinh hoa văn hóa, giáo dục Việt Nam.

Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám và 82 tấm bia Tiến sỹ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được vinh danh là vinh dự và trách nhiệm của nhân dân Thủ đô Hà Nội nói riêng và nhân dân cả nước nói chung. Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đề nghị lãnh đạo Thủ đô, ngành văn hóa, giáo dục Thủ đô, mỗi gia đình và người dân Thủ đô sẽ có sáng kiến và cách làm riêng của mình để con cháu và thế hệ thanh niên hiểu sâu sắc hơn, tự hào hơn về Văn Miếu – Quốc Tử Giám, về truyền thống hiếu học để giữ nước và phát triển đất nước ngày càng giàu đẹp.