Ở các xã Phước Nam, Phước Minh, Phước Dinh, mỗi ngày có trên dưới trăm người vào đây đào tìm “thần xạ”. Tầm 6 giờ sáng, đi qua các địa phương trên dễ dàng bắt gặp từng nhóm người “cơm đùm, gạo gói”, chở nhau trên xe máy chạy vào rừng săn lùng cây thuốc. Anh Kiều Văn Phước, người ở thôn Văn Lâm 1, xã Phước Nam, kể: “Cây thần xạ không lạ gì với bà con địa phương. Lâu nay một số người cũng đã đi đào về bán cho những hộ làm nghề thuốc nam gia truyền. Nhưng khi đó giá rẻ, một ký chỉ vài chục ngàn đồng. Từ ngày “sốt giá” đến nay, số lượng người đi đào loại cây này tăng gấp bội”.
Điểm thu mua cây xáo tam phân ở xã Phước Minh. Ảnh: Anh Tùng
Nghe đồn nhiều người “đổi đời” nhờ trúng đậm cây thuốc quý, nhưng thực tế để tìm được số lượng lớn không dễ. Một người tên Bình ở thôn Quán Thẻ 3, xã Phước Minh, thổ lộ: Thấy người ta rủ nhau lên núi tìm “thần xạ” tưởng ngon ăn, cả gia đình tôi bỏ việc ruộng đồng đi tìm vận may. Ròng rã 3 ngày trời ở trong rừng sâu chẳng thấy “thần xạ” đâu, chỉ tội bị đổ bệnh. Anh Nguyễn Minh Triết ở thôn Quán Thẻ 3, người có thâm niên đi tìm cây “thần xạ”, cho biết: “Trước đây cây có nhiều ở các triền đồi khu vực núi Đá Bạc (xã Phước Minh), Bãi Thuyền (xã Phước Dinh)… nhưng gần đây do khai thác nhiều nên cạn kiệt dần. Hiện nay, muốn tìm được loại cây này phải vào những khu rừng giáp ranh với huyện Tuy Phong (Bình Thuận), Núi Chúa (Ninh Hải) mới có. Đúng vậy, trong dòng người xuống núi vào các buổi chiều hằng ngày có người khấp khởi vui mừng vì tìm được vài, ba ký “thần xạ”, nhưng cũng không ít người về tay không, mặt mũi bơ phờ.
Dù cây “thần xạ” ngày càng ít đi, nhưng người vào rừng vẫn không giảm. Và hằng ngày, có một số lượng khá lớn thân, rễ cây “thần xạ” được bán ra thị trường. Hiện nay, ở các xã Phước Minh, Phước Nam hình thành các điểm thu mua khá nhộn nhịp. Trong vai người đi mua cây “thần xạ”, chúng tôi chứng kiếm cảnh “tranh mua, tranh bán” khá quyết liệt. Tầm 5 giờ chiều, thấy người lạ từ nơi khác đến địa phương là có những phụ nữ đến chào bán cây “thần xạ”. Chị Sáu, “trùm” thu mua cây “thần xạ” ở xã Phước Minh, đon đả: Thương lái ngoài tỉnh rất thích mua hàng của tôi, vì chất lượng cây “thần xạ” ở đây tốt hơn những nơi khác. Có ngày tôi bỏ ra cả trăm triệu đồng để “gom” hàng. Mua tất từ cành đến rễ. Giá cành và thân 70 nghìn đồng/kg; rễ 300 nghìn đồng/kg.
Nghe chị Sáu báo giá từng loại, chúng tôi mới hiểu việc người dân “đào tận gốc, trốc tận rễ” cây “thần xạ” không có gì là lạ. Điều đáng lo là, với hình thức khai thác tận diệt như vậy, nguy cơ mất nguồn gene của loại cây thuốc quý hiếm là có thật. Đưa vấn đề trao đổi với Ban Quản lý Rừng phòng hộ ven biển Ninh Phước, được đồng chí Tài Minh Việt, Phó trưởng Ban, cho biết: “Thời gian gần đây có một số hộ dân ở địa phương đi khai thác cây “thần xạ” trong lâm phần đơn vị quản lý. Đơn vị đã tổ chức tuần tra, ngăn chặn nhưng gặp khó khăn do cây “thần xạ” mọc rải rác ở vùng núi cao, vùng sâu. Được biết, UBND huyện Thuận Nam cũng đã chỉ đạo các đơn vị bảo vệ rừng, UBND các xã trên địa bàn tăng cường tuần tra, ngăn chặn; đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền người dân nâng cao ý thức bảo vệ các loại cây thuốc quý.
Anh Tùng - Thanh Quang