Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới: Không điều chỉnh vì thành tích

Tám tiêu chí cần chỉnh sửa

Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, hiện đã có 30/63 tỉnh, thành phố kiến nghị điều chỉnh, bổ sung bộ tiêu chí quốc gia về NTM, tập trung vào 8 tiêu chí, trong đó 3 tiêu chí nhiều ý kiến nhất là: Chợ nông thôn (29 ý kiến), thu nhập (28 ý kiến) và cơ cấu lao động (27 ý kiến). Các ý kiến còn lại gồm tiêu chí giao thông, hình thức tổ chức sản xuất (8 ý kiến); môi trường, thủy lợi, cơ sở vật chất văn hóa (13 ý kiến)… 

Với tiêu chí cơ cấu lao động, nhiều ý kiến cho rằng, tiêu chí này chỉ phù hợp với cấp tỉnh, khó thực hiện với cấp xã, đặc biệt là các xã thuần nông không có lợi thế phát triển công nghiệp, dịch vụ. Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn Tăng Minh Lộc phân tích: Theo quy định là xã NTM thì số lao động làm nông nghiệp chỉ chiếm dưới 30%. Nếu thực hiện đúng như vậy là không phù hợp với các xã vùng sâu, vùng xa vì các doanh nghiệp chưa thể vào đầu tư, điều kiện kinh tế chậm phát triển. Ngoài ra, đối với các vùng chuyên canh như cà phê, hoa, rau… ở Lâm Đồng, hiện có 70-80% dân làm nông nghiệp. Thu nhập của họ đang rất cao thì không nhất thiết phải chuyển dịch cơ cấu lao động. Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa Mai Văn Ninh lại cho rằng: "Tiêu chí chợ cần thay đổi tùy theo quy hoạch nông thôn, chứ không nhất thiết mỗi xã phải có một chợ. Còn các tiêu chí khác, như hạ tầng giao thông, thủy lợi; văn hóa, môi trường nên cho khung tối thiểu và tối đa về diện tích để các địa phương áp dụng phù hợp với thực tiễn"…

Tiếp thu ý kiến các địa phương, mới đây BCĐ TƯ đã trình Thủ tướng Chính phủ cho sửa đổi 3 tiêu chí gồm: Chợ nông thôn, thu nhập và cơ cấu lao động. Đồng thời, điều chỉnh thông tư hướng dẫn 5 tiêu chí khác là: giao thông, thủy lợi, hình thức tổ chức sản xuất, giáo dục và môi trường. Về tiêu chí thu nhập, qua thực tiễn triển khai cho thấy, đa số xã không đạt được quy định mức thu nhập bình quân gấp 1,4 lần/năm so với mức bình quân chung của tỉnh. Do đó, đề xuất sửa đổi theo 1 trong 2 phương án: Giữ nguyên tiêu chí nhưng điều chỉnh theo hướng thu nhập bình quân đầu người gấp 1,4 lần so với khu vực nông thôn của tỉnh; hoặc thu nhập bình quân đầu người bằng tiền theo mức tuyệt đối (cụ thể theo từng vùng). Đối với cơ cấu lao động, sẽ thay bằng tiêu chí tỷ lệ lao động trong độ tuổi có việc làm thường xuyên (cụ thể theo từng vùng). Đối với chợ nông thôn, để tránh hiểu lầm quy định mỗi xã nông thôn phải có một chợ và xuất phát từ thực tế, việc xây dựng chợ giao cấp huyện là cấp quyết định quy hoạch chợ trên địa bàn theo quy chuẩn về chợ nông thôn của Bộ Xây dựng…

Không hạ thấp tiêu chí

Bên cạnh những tiêu chí cần sửa đổi, một số tiêu chí BCĐ TƯ đề nghị chỉ điều chỉnh thông tư hướng dẫn, thậm chí giữ nguyên không thay đổi bởi xây dựng NTM không chỉ có hạ tầng, mà còn có cả sản xuất, tăng thu nhập, nâng cao đời sống văn hóa, dân trí và lối sống mới của người dân... Cụ thể, tiêu chí giao thông, một số địa phương kiến nghị hướng dẫn của Bộ Giao thông vận tải quy định đường trục xã có bề mặt thiết kế 2,5 - 3,5m là quá nhỏ, không phù hợp với thực tế hiện nay cũng như phát triển lâu dài. Về việc này, Bộ Giao thông vận tải cho rằng đó là quy định tối thiểu, nếu địa phương nào có điều kiện làm to hơn, rộng hơn, đẹp hơn càng tốt. Riêng tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, nhiều địa phương có kiến nghị không nên quy định cứng về diện tích của nhà văn hóa xã theo quy định mới của Bộ VH-TT&DL, bởi một số xã đặc thù như miền núi, ĐBSCL khó có thể dành đủ đất theo quy định. Tuy nhiên, tiêu chí này vẫn được giữ nguyên với lý do: Đây là điều kiện để phát triển văn hóa nông thôn, là một nội dung cốt lõi của xây dựng NTM, vì vậy, các xã đều phải phấn đấu để đạt chuẩn. Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Huỳnh Vĩnh Ái giải thích: Chúng ta không thể vì khó khăn mà thu hẹp nhà văn hóa. Đối với sân chơi thể thao cũng phải bảo đảm đủ diện tích cho người dân nông thôn, vì chúng ta làm là cho đến tận năm 2020.

Đặc biệt, tiêu chí hình thức tổ chức sản xuất sẽ được quy định cụ thể hơn, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX, tổ hợp tác, nâng cao đời sống người dân. HTX nông nghiệp được coi là hoạt động hiệu quả khi đạt các tiêu chí: ít nhất 50% số hộ nông dân trong địa bàn tham gia HTX; phải thực hiện được 3 dịch vụ gồm: Thủy lợi, cung cấp cây, con giống và tiêu thụ nông sản; HTX phải kinh doanh có lãi và chia lãi theo vốn góp của xã viên, tài sản phải tăng ít nhất 10% so với 3 năm trước…

Nhiều ý kiến cho rằng, xây dựng NTM là quá trình lâu dài, không thể vì bệnh thành tích mà hạ thấp tiêu chí xuống bởi cứ "hạ xuống" như thế, sau một giai đoạn, sẽ xuất hiện rất nhiều dạng mô hình NTM với các cấp độ khác nhau. Do đó, sẽ không thể đánh giá được phong trào xây dựng NTM mang cấp quốc gia. Vì vậy, sửa đổi tiêu chí NTM là điều tiên quyết để có bộ tiêu chí chung cho các địa phương thực hiện.