(NTO) Theo thống kê sơ bộ, hiện trong tỉnh có trên 50 đơn vị được UBND tỉnh cấp phép thăm dò, khai thác đá xây dựng tại 54 vị trí mỏ, với tổng diện tích là 672,67 ha; 23 mỏ đá xây dựng đang được khai thác với tổng trữ lượng khoảng gần 10 triệu m3. Tuy nhiên, hoạt động khai thác đá trong tỉnh vẫn còn thiếu quy hoạch cụ thể, làm thất thu cho ngân sách, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến các khu vực dân cư tập trung. Vừa qua, đoàn kiểm tra liên ngành do Sở Công Thương chủ trì phối hợp với các ngành liên quan đã tiến hành kiểm tra các mỏ đá vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh. Qua kiểm tra, đoàn đã phát hiện nhiều sai phạm trong quá trình hoạt động khai thác tại các mỏ đá. Một hiện trạng là việc khai thác đã tạo thành tầng từ trên xuống dưới, với độ dốc khoảng 70 - 85 độ, không đảm bảo an toàn cho người và thiết bị làm việc dưới chân tầng. Với đặc điểm khai thác tạo thành vách đứng như vậy thì sau mỗi đợt nổ mìn sẽ xuất hiện những tảng đá treo, mất ổn định, luôn có nguy cơ trượt đá hoặc lăn đá, gây nguy hiểm trong quá trình khai thác; như tại mỏ đá Núi Tiêng, thuộc quyền khai thác của Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Sơn Long Thuận.
Hoạt động khai thác và chế biến đá của Công ty TNHH TM&XD Sơn Long Thuận. Ảnh: Văn Miên
Theo quy định chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN04: 2009/BCT thì các đơn vị phải khai thác theo thiết kế cơ sở đã được các ngành chức năng tham gia ý kiến, khai thác tạo tầng, hạ thấp độ cao, thực hiện khai thác từ trên xuống dưới, từ ngoài vào trong nhưng hầu hết các mỏ đá đều không có thiết kế cơ sở nhưng vẫn khai thác. Có mỏ triển khai khoan nhồi mìn ngay ở ngang vách đá, có mỏ thì nổ mìn đá bắn cả vào nhà dân, bắn xuống đường dân sinh hoặc làm hư hỏng hoa màu của người dân trong khu vực. Vi phạm mang tính phổ biến, nhất là các mỏ đá đều không cắt tầng khai thác theo đúng quy trình, quy phạm.
Những nguyên nhân dẫn đến việc khai thác không theo thiết kế là do tính chủ quan của doanh nghiệp, thiếu đầu tư tài chính trong việc mở vỉa để đưa các thiết bị lên tầng cao; ngoài ra các tổ chức, cá nhân thường khai thác đá theo kinh nghiệm là chính. Một số ít doanh nghiệp, trong quá trình khai thác đá chưa thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, thiếu trách nhiệm đối với các yêu cầu về giảm thiểu bụi, tiếng ồn, xử lý nước thải…như tại mỏ đá Tây Kà Rôm, mỏ đá Núi Tiêng.
Bên cạnh đó, việc chấp hành các quy định về chế độ, các thủ tục về an toàn lao động của các doanh nghiệp còn hạn chế như: chưa tập huấn kiến thức về vệ sinh an toàn lao động, phòng chống cháy nổ, khám sức khỏe định kỳ, bồi dưỡng cho người lao động làm công việc nặng nhọc, độc hại… Bản thân người lao động vì cuộc sống khó khăn nên phải mưu sinh trong hiểm nguy, trong khi đó chủ sử dụng lao động lại lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người lao động mà viện đủ lý do để không ký hợp đồng lao động, không cấp bảo hộ lao động và không có một sự đãi ngộ nào!
Không những thế, quá trình khai thác đá còn gây nguy hiểm đến khu vực xung quanh, đơn cử như Công ty Cổ phần An Khánh Ninh Thuận, Công ty Cổ phần Khai thác và Chế biến khoáng sản Phan Rang, Công ty TNHH Quang Lộc, Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Sơn Long Thuận… Cùng với đó, các doanh nghiệp khai thác đá đều đầu tư manh mún, chắp vá, thiếu định hướng dài hạn, nhiều doanh nghiệp còn chưa chấp hành nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước. Đội ngũ cán bộ quản lý mỏ còn thiếu và yếu chưa đáp ứng được trình độ chuyên môn theo quy định của pháp luật; người lao động thì ít được đào tạo, huấn luyện mà chủ yếu là lao động phổ thông nên ý thức chấp hành an toàn trong khai thác còn nhiều hạn chế. Ngoài ra, các phương án bảo vệ môi trường, an toàn khai thác mỏ, quy trình vận hành máy móc thiết bị… chủ yếu được xây dựng khi làm thủ tục xin giấy phép, đến khi đi vào hoạt động khai thác thì không được thực hiện.
Từ báo cáo của đoàn kiểm tra liên ngành, UBND tỉnh đã có văn bản phê bình nghiêm khắc các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai thác đá làm vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh, yêu cầu các doanh nghiệp khẩn trương khắc phục các sai phạm để đảm bảo an toàn trong hoạt động khai thác.
Hoạt động khai thác đá không chỉ đáp ứng về nhu cầu vật liệu xây dựng, mà còn góp phần tạo việc làm cho nhiều lao động trong tỉnh, tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ xảy ra tai nạn lao động. Do vậy, để tránh tai nạn đáng tiếc có thể xảy ra, trên hết các chủ doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm các quy định về an toàn lao động trong khai thác mỏ, các quy định về sử dụng lao động… Ngoài ra, các cơ quan quản lý nhà nước cần phải tăng cường kiểm tra, giám sát thường xuyên nhằm chấn chỉnh kịp thời và đưa hoạt động khai thác đá vào nề nếp, đúng pháp luật.
Hàn Dạ Nguyệt