Quốc hội thảo luận về việc thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế

Kinh tế vĩ mô ổn định hơn, lạm phát được kiềm chế

Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu trình bày Báo cáo về kết quả giám sát việc thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế trong lĩnh vực đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và hệ thống ngân hàng theo Nghị quyết số 10 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2011-2015 và thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Báo cáo này.

Báo cáo nêu trên nhận định, qua hơn 3 năm thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế đã mang lại kết quả bước đầu. Cụ thể là kinh tế vĩ mô ổn định hơn, lạm phát được kiềm chế, chất lượng nền kinh tế có sự chuyển biến tích cực với việc duy trì tốc độ tăng trưởng, thu nhập bình quân đầu người tăng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng, đến năm 2013, tỷ trọng nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm so với giai đoạn trước từ 20,08% xuống còn 18,38%, tỷ trọng của công nghiệp và dịch vụ tăng từ 79,92% lên 81,62% GDP. Cán cân thương mại cải thiện đáng kể, xuất siêu liên tục từ 2012 đến nay, riêng 9 tháng đầu năm 2014 xuất siêu ước đạt 2,47 tỷ USD.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng GDP ước thực hiện bình quân 5 năm 2011-2015 là 5,78%, không đạt mục tiêu đề ra theo Nghị quyết của Quốc hội (6,5 - 7%). Điều này cho thấy những tồn tại, yếu kém của nền kinh tế chưa được giải quyết triệt để, mô hình tăng trưởng mới chưa định hình rõ nét.

Chất lượng, hiệu quả đầu tư phát triển có xu hướng cải thiện. Hệ số ICOR toàn nền kinh tế giảm từ mức 6,7 giai đoạn 2008-2010 xuống còn 5,53 giai đoạn 2011-2013 cho thấy việc triển khai nguồn vốn đầu tư phát triển theo kế hoạch trung hạn đã bước đầu giúp phân bổ vốn nhà nước tập trung, hiệu quả hơn. Tỷ trọng tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội so với GDP bình quân giai đoạn 2011-2013 thấp hơn giai đoạn 2006-2010 (31,5% so với 42,7% GDP). Tuy nhiên, việc giảm nhanh tốc độ tăng vốn đầu tư thời gian qua đặt ra thách thức phải tăng vốn đầu tư toàn xã hội trong hai năm 2014 và 2015 nếu muốn đạt chỉ tiêu của kế hoạch 5 năm khoảng 33,5%-35% GDP để tác động tăng trưởng kinh tế cao hơn, tạo việc làm nhiều hơn. Năng suất lao động xã hội tăng (năm 2011: 3,5%; năm 2012: 6,1%; năm 2013: 10,1%), có thể đạt mục tiêu kế hoạch đề ra đến năm 2015 tăng từ 29-32% so với năm 2010. Tuy nhiên, theo đánh giá của tổ chức Lao động quốc tế (ILO), năng suất lao động của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Kiến nghị 3 vấn đề nhằm thúc đẩy quá trình tái cơ cấu

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quá trình tái cơ cấu càng cho thấy rõ hơn thực trạng của nền kinh tế. Mô hình tăng trưởng mới chưa thực sự định hình; chưa tính toán được một cách toàn diện mối quan hệ tác động lẫn nhau trong tái cơ cấu ở các lĩnh vực trọng tâm và cả nền kinh tế; cơ chế, chính sách chưa đủ mạnh thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư vào khu vực công; việc chấp hành các nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn kế hoạch đầu tư ở một số bộ, ngành, địa phương chưa nghiêm; tiến độ thực hiện tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước (DNNN) chậm, chưa có chuyển biến mang tính đột phá; việc phân công, phân cấp thực hiện các quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu, đại diện chủ sở hữu nhà nước còn chồng chéo, quản trị doanh nghiệp chậm được đổi mới; Một số giải pháp hỗ trợ tái cơ cấu tổ chức tín dụng (TCTD), xử lý nợ xấu chưa mang lại hiệu quả cao, thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các giải pháp tái cơ cấu DNNN và đầu tư công; xử lý sở hữu chéo, đầu tư chéo trong hệ thống TCTD còn chậm.

Trên cơ sở kết quả giám sát, để tiếp tục nâng cao hiệu quả quá trình tái cơ cấu nền kinh tế từ nay đến hết năm 2015, Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị một số vấn đề:

Thứ nhất, cần kiên trì thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra trong Đề án tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế theo Nghị quyết số 10/2011/QH13 về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015 để đến năm 2015 bảo đảm hoàn thành cơ bản cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng phát triển nhanh và bền vững, hài hòa giữa mục tiêu tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội.

Thứ hai, bổ sung, hoàn thiện Đề án tái cơ cấu nhất là lượng hóa nội dung mô hình tăng trưởng; mô tả cụ thể các mục tiêu, lộ trình, tăng tính cạnh tranh trong kế hoạch hàng năm và 5 năm; phương thức phân bổ lại nguồn lực; hoàn thành phê duyệt các đề án tái cơ cấu ngành, lĩnh vực và từng địa phương. Tạo chuyển biến mạnh mẽ ngay từ năm 2015 trong việc áp dụng tiến bộ khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển đồng bộ thị trường lao động, nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm; đẩy mạnh công nghiệp chế tạo, chế biến, công nghiệp phụ trợ, tăng tính liên kết vùng.

Thứ ba, rà soát trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung các đạo luật phù hợp với nội dung mới của Hiến pháp; ban hành đầy đủ, kịp thời các văn bản hướng dẫn và triển khai thực hiện tốt các luật đã được Quốc hội thông qua. Chuẩn bị tốt để trình Quốc hội dự án Luật quy hoạch nhằm nâng cao chất lượng công tác quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch ngành, vùng lãnh thổ làm căn cứ xây dựng các chương trình và kế hoạch đầu tư trung hạn và dài hạn, bảo đảm kỷ cương, tính thống nhất trong công tác quy hoạch, đồng thời bổ sung dự án Luật công nghiệp phụ trợ vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh 2015-2016. Đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, cả trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, chế biến và dịch vụ nông nghiệp nhằm phát triển nông nghiệp bền vững.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, cần xây dựng, triển khai các đề án cụ thể và hệ thống chính sách khuyến khích thu hút đầu tư tư nhân phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội có sinh lời thay dần cho đầu tư công; Cần quy định mức tối thiểu giá trị dự án, công trình phải kêu gọi đầu tư từ thành phần ngoài nhà nước, trường hợp các nhà đầu tư ngoài nhà nước không tham gia thì mới thực hiện đầu tư công; Nghiên cứu hoàn thiện các hình thức hợp tác công tư (PPP); Tiếp tục rà soát, đầu tư dứt điểm các công trình, dự án đầu tư công có hiệu quả kinh tế - xã hội, đầu tư cho khoa học công nghệ và phát triển nguồn nhân lực; Không để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản; Đổi mới, hiện đại hóa công tác quản lý thông tin, dữ liệu đầu tư công. Xây dựng đề án sử dụng nguồn vốn thu được từ quá trình cổ phần hóa DNNN đầu tư cho một số dự án, công trình cấp bách để giảm gánh nặng nợ công; tập trung nguồn vốn này đầu tư cho các bệnh viện để khắc phục cơ bản tình trạng quá tải trong vòng hai năm tới; Xử lý dứt điểm các TCTD yếu kém, tiếp tục thực hiện các giải pháp giảm nợ xấu và đến cuối năm 2015 còn dưới 3% trong tổng dư nợ; Nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế hoạt động cho Công ty quản lý tài sản của TCTD; Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật đối với TCTD, giám sát chặt chẽ, thực chất sở hữu chéo, đầu tư chéo để xử lý kịp thời các vi phạm và ngăn chặn rủi ro phát sinh. Nghiên cứu dỡ bỏ trần lãi suất, trần tăng trưởng dư nợ tín dụng đối với ngân hàng thương mại mà thông qua sử dụng các công cụ gián tiếp để can thiệp phù hợp với quan hệ cung - cầu của thị trường; tách bạch chính sách tín dụng theo định hướng của Nhà nước với chính sách tín dụng thương mại.

Không để tái diễn tình trạng "xây rồi đập, đập rồi lại xây"

Trong phiên thảo luận sáng nay, nhiều đại biểu có chung nhận định rằng chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế đã đạt được một số kết quả bước đầu, nhưng vẫn còn chậm. Cơ cấu kinh tế còn lạc hậu, trong ngành công nghiệp chủ yếu là gia công lắp ráp, hàm lượng nội địa và giá trị gia tăng thấp.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Khá (đoàn Trà Vinh), 3 năm qua, từ 2011-2013, kết quả bước đầu Việt Nam đạt được trong tiến trình tái cơ cấu nền kinh tế là đã phê duyệt đề án tái cơ cấu DNNN, góp phần thay đổi, ổn định nền kinh tế. Tuy nhiên, tiến độ tái cơ cấu DNNN còn chậm, chưa có chuyển biến mang tính đột phá. Mặc dù số DNNN giảm mạnh nhưng với việc hình thành các tập đoàn, công ty con, công ty cháu…, DNNN vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong GDP; cơ cấu các ngành kinh tế bất ổn; khu vực kinh tế tư nhân chưa được phát huy hết thế mạnh; chyển dịch cơ cấu lao động chậm…

Đại biểu Nguyễn Thị Khá cho rằng, nguyên nhân chính của những hạn chế trên là khâu chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu các đơn vị, doanh nghiệp chưa quyết liệt. Đại biểu đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo mạnh mẽ, quyết liệt hơn nữa để các bộ, ngành và địa phương tiếp tục phê duyệt các đề án tái cơ cấu chuyển đổi mô hình hoạt động của DNNN. Cần tách bạch chức năng quản lý nhà nước với chức năng chủ sở hữu, từ đó tránh dựa dẫm, xin - cho. Sắp xếp hợp lý bộ máy quản lý điều hành, tinh giảm biên chế, nâng cao kỹ năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Đồng thời, DNNN cần quyết tâm hơn nữa, không dựa dẫm bộ chủ quản, đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa…

Đại biểu Thân Đức Nam (đoàn Đà Nẵng) đánh giá, tiến trình tái cơ cấu còn chậm, đề án tái cơ cấu mới chỉ có mục tiêu, định hướng, chứ chưa có chính sách cụ thể. Như trong lĩnh vực tái cơ cấu ngân hàng thương mại, nhiều ngân hàng thương mại chính là công cụ của các ông chủ bất động sản để huy động vốn, việc sắp xếp các ngân hàng vừa qua chưa giải quyết được thực trạng nên nợ xấu vẫn còn. Trong tái cơ cấu các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, 2 năm qua, nhiều đơn vị đã áp dụng hình thức thay người đứng đầu nếu không thực hiện cổ phần hóa nhưng tiến độ cổ phần hóa vẫn chậm… Đại biểu Thân Đức Nam đề nghị, cổ phần hóa DNNN nên thực hiện ở tổng công ty, công ty mẹ, không nên bắt đầu ở các công ty thành viên; các bộ, ngành dứt khoát không quản lý trực tiếp DNNN nào nữa mà chỉ thực hiện quản lý theo chức năng; xây dựng kế hoạch sử dụng vốn nhà nước sau khi cổ phần hóa theo hướng đầu tư vào các mục tiêu phát triển phúc lợi xã hội.

Đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (đoàn Cần Thơ) cho rằng: Vẫn còn nhiều công trình đầu tư quá hoành tráng, gây lãng phí tiền của của Nhà nước và nhân dân. Việc đầu tư xây dựng không theo quy hoạch, kế hoạch nếu có chỉ ở tầm ngắn hạn, xây rồi đập, đập rồi lại xây, có công trình xây không phát huy được tác dụng, có công trình bỏ hoang. Nhiều dự án vay ODA do Chính phủ bảo lãnh, do tính toán không kỹ, làm ăn lỗ không có khả năng thanh toán, đến hạn Chính phủ phải bỏ tiền ra thanh toán, từ đó làm cho nợ công, nợ quốc gia gia tăng gần tới ngưỡng không an toàn. Đại biểu Huỳnh Văn tiếp đề nghị, trong quá trình sửa đổi Luật ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công và một số luật liên quan, Quốc hội cần bổ sung, làm rõ những vấn đề có liên quan để góp phần cho việc tái đầu tư công trong thời gian tới đạt kết quả tốt hơn.

Một vấn đề khác được nhiều đại biểu quan tâm là vấn đề nợ xấu của ngân hàng. Mặc dù Chính phủ đã có nhiều giải pháp giải quyết nợ xấu nhưng nhiều đại biểu lo ngại về dự báo có khoảng 60 nghìn doanh nghiệp vắng mặt trên thị trường trong năm tới, do đó, năm 2015, nợ xấu sẽ tăng lên. Vì vậy, cần có giải pháp quyết liệt trong cơ cấu lại đầu tư, cơ cấu lại thị trường tài chính, cơ cấu lại doanh nghiệp…/.