Mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng những năm qua tỉnh ta vẫn luôn quan tâm dành một phần kinh phí không nhỏ để hỗ trợ cho các làng nghề trên địa bàn tỉnh. Chỉ tính từ năm 2006 đến nay, thông qua nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia, tỉnh ta đã đầu tư trên 25 tỷ đồng để xây dựng kết cấu hạ tầng như: đường giao thông, cổng làng nghề, nhà trưng bày... cho các làng nghề ở huyện Ninh Phước, nhờ đó diện mạo của các làng nghề đã không ngừng thay đổi.
Chế tác gốm mỹ nghệ ở Bàu Trúc. Ảnh: Hữu Thành
Bà Đàng Sinh Ái Chi, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Phước Dân cho biết: Để các làng nghề ngày càng thu hút du khách, ngay sau khi các nhà trưng bày được xây dựng xong, địa phương đã chỉ đạo các làng nghề thành lập Tổ quản lý và khai thác bằng việc vận động những hộ gia đình nghệ nhân có tay nghề lâu năm trong làng cùng tham gia. Ngoài việc đảm nhận khâu chế tác gốm và dệt để trưng bày, giới thiệu sản phẩm theo mô hình “khép kín”, các thành viên trong tổ còn đảm nhận luôn khâu biểu diễn nghệ thuật múa hát Chăm phục vụ du khách đến tham quan có nhu cầu thưởng thức.
Cách làm trên của thị trấn Phước Dân được đánh giá là khá hiệu quả, bởi không chỉ hình thành được các mô hình sản xuất tập trung mà còn giúp du khách khi đến tham quan các làng nghề được hiểu tường tận các công đoạn dệt vải và làm gốm của người dân địa phương. Tuy nhiên, nếu nhìn một cách tổng thể cho thấy hiện các làng nghề này vẫn đang lúng túng trong việc tìm lối ra cho sản phẩm của mình. Nguyên nhân của vấn đề này là do công tác tiếp thị, quảng bá thương hiệu của các làng nghề còn nhiều hạn chế, sản phẩm làm ra có mẫu mã và kiểu dáng còn quá đơn điệu, chưa tạo sức hấp dẫn đối với du khách và người tiêu dùng. Cụ thể như ở làng gốm Bàu Trúc, toàn thôn hiện có 700 hộ dân, nhưng chỉ có khoảng 200 hộ chuyên làm nghề gốm, đặc biệt để làm được gốm mỹ nghệ thì chưa đến 15 hộ, còn lại chủ yếu làm gốm gia dụng. Vì thế, trước sự “lấn sân” ồ ạt của các mặt hàng nhựa, sứ, bếp điện, lò ga... như hiện nay thì các sản phẩm gốm truyền thống như: lu, chậu, lò than... bằng đất của làng nghề này đang ngày một bị “hãm lại”, chỉ có số ít sản phẩm chưa có hàng thay thế như lò bánh căn, bánh xèo thì còn khả năng đứng chân trên thị trường.
Một hạn chế nữa mà các làng nghề ở thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước đang gặp phải đó là mẫu mã của các sản phẩm làm ra còn thiếu sự sáng tạo và đổi mới. Nếu như ở làng nghề dệt thổ cẩm Chung Mỹ, các cơ sở sản xuất chỉ mới vận dụng được nguyên tắc “làm thứ khách hàng cần” đó là các loại túi xách, ví, cà-vạt thì các mặt hàng ở làng gốm Bàu Trúc cũng chẳng sáng sủa gì hơn. Còn ở làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, nơi được coi là có sự khởi sắc hơn trong vài năm trở lại đây, ngoài hai cơ sở sản xuất của chủ hộ Thuận Thị Trụ và Phú Thị Mỡ có quy mô lớn và tìm được thị trường ra một số tỉnh, đa số còn lại rất khó khăn về “đầu ra”. Anh Phú Văn Ngòi, phụ trách cơ sở dệt thổ cẩm InRaHaNi cho biết: Hàng sản xuất ra nhiều, nhưng phần lớn chưa có thị trường tiêu thụ. Bà con rất mong có những tổ hợp tác bao tiêu sản phẩm để bà con yên tâm sản xuất.
Trước những khó khăn của các làng nghề, năm 2011, UBND tỉnh đã ban hành Đề án “Phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và làng nghề của tỉnh đến năm 2020”, với mục đích nhằm khôi phục lại các làng nghề hiện có kết hợp phát triển du lịch để giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân, góp phần đẩy nhanh phát triển kinh tế-xã hội địa phương. Qua hơn hai năm đề án được triển khai, đến nay có 3 làng nghề là dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, dệt thổ cẩm Chung Mỹ và gốm Bàu Trúc đã xây dựng được thương hiệu riêng cho mình. Ngoài ra, làng nghề gốm Bàu Trúc đã thành lập được 2 Hợp tác xã (HTX) dịch vụ, với gần 30 xã viên tham gia, có vốn điều lệ trên 230 triệu đồng và làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp thành lập được 1 HTX có 70 xã viên tham gia, với vốn điều lệ trên 600 triệu đồng. Bà Đàng Sinh Ái Chi cho biết thêm: Được đầu tư kết cấu hạ tầng, các làng nghề đã chú trọng nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu và liên doanh, liên kết giữa các cơ sở sản xuất với nhau nên sản phẩm của các làng nghề đã vươn xa ra các tỉnh, thành trong nước như TP.Hồ Chí Minh và các tỉnh Tây Nguyên, doanh thu nhờ đó cũng đã tăng lên. Chỉ riêng trong năm 2012 các HTX dịch vụ gốm Bàu Trúc đạt doanh thu 200 triệu đồng, HTX dịch vụ dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp đạt doanh thu 800 triệu đồng, góp phần giải quyết công ăn việc làm thường xuyên cho khoảng 150 lao động địa phương.
Để các làng nghề ngày càng phát triển, hiện tại ngoài việc lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận di sản văn hóa phi vật thể đối với làng nghề gốm Bàu Trúc, huyện Ninh Phước đang chỉ đạo cho thị trấn Phước Dân vận động các cơ sở dệt thổ cẩm ở Mỹ Nghiệp, Chung Mỹ tiếp tục đầu tư theo hướng cơ giới hóa; hỗ trợ để các nghệ nhân truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ; chủ động hơn nữa trong việc tiếp cận thị trường, phục chế và sáng tạo ra nhiều loại hoa văn đẹp và bắt mắt hơn. Cùng với đó, địa phương sẽ thực hiện việc lắp đặt các biển báo hướng dẫn vào làng nghề trên Quốc lộ 1A, xây dựng nhà đón tiếp khách theo kiến trúc Chăm tại các làng nghề. Vận động nhân dân đầu tư mỗi hộ từ 1 – 2 phòng nghỉ theo kiến trúc Chăm để phục vụ khách theo loại hình du lịch Homestay và tổ chức đào tạo cho khoảng 20 hướng dẫn viên chuyên nghiệp và thuyết minh viên làm việc tại các làng nghề... Đây là cơ sở nhằm mở hướng cho các làng nghề của Ninh Phước phát triển trong tương lai.
Văn Thanh