Vườn Quốc gia Phước Bình có độ cao 200- 1900 mét thuộc địa bàn xã Phước Bình, huyện Bác Ái. Vườn có diện tích 19.814 ha được các nhà khoa học đánh giá là mẫu chuẩn hệ sinh thái rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới của Việt Nam đặc trưng cho rừng khô hạn của tỉnh Ninh Thuận. Là địa điểm lý tưởng trong nghiên cứu khoa học, bảo tồn và đa dạng sinh học. Vườn hiện có 327 loài động vật thuộc 94 họ, 28 bộ; trong đó có 69 loài quý hiếm nằm trong sách đỏ Việt Nam và sách đỏ thế giới. Nơi đây còn quần thể gần 80 con bò tót sinh sống bầy đàn. Từ cuối năm 2009 đến nay, có một con bò tót đực lẻ bầy xuống núi thường xuyên “định cư” tại tiểu khu 16 thuộc thôn Bạc Ray 2. Con bò tót này có chiều cao 1,7 mét, thân dài hơn 2 mét, nặng khoảng 1 tấn nhập bầy với đàn bò cái của nông dân địa phương.
Con bò tót đực “lạc đàn” thường xuyên xuất hiện tại vùng rừng đệm Phước Bình
Con bê lai F1 tại thôn Bạc Ray 2 có ngoại hình giống bò tót (Ảnh do Vườn Quốc gia Phước Bình cung cấp)
Sau hơn ba năm “xuống núi” con bò tót đực lai tạo với đàn bò cái nhà sinh sản 11 con bê có ngoại hình giống bò tót. Tuy chưa được phân tích gen di truyền xác định giống loài nhưng theo ghi nhận của cán bộ khoa học Vườn Quốc gia Phước Bình cho biết những con bê lai F1 mau lớn sức vóc cường tráng hơn so với bê nhà cùng độ tuổi. Bê lai không có u vai và yếm rốn, đầu hơi nhỏ, trán rộng và lõm, mặt hình chữ V, sừng nhọn và phát triển sớm. Khi mới sinh, bê lai có lông màu nâu vàng hoặc xám nâu khác biệt so với bê nhà. Sau 3- 4 tháng tuổi, màu lông bê lai chuyển dần sang nâu đen toàn thân, lông chân từ khuỷu xuống móng có màu trắng. Ngoại hình và màu lông bê lai F1 gần giống với bò tót. Nếu giám định gen xác định đây là “sản phẩm” giữa bò tót lai với bò nhà sẽ mở ra một triển vọng mới nâng cao chất lượng đàn bò thương phẩm của Việt Nam trong tương lai.
Nguồn vốn đầu tư cho chương trình nghiên cứu bò tót lai giống bò nhà tại Vườn Quốc gia Phước Bình là 1.929 triệu đồng do ngân sách hai tỉnh Ninh Thuận và Lâm Đồng đầu tư. Trong đó, tỉnh Ninh Thuận đầu tư 928 triệu đồng và tỉnh Lâm Đồng đầu tư 1.001 triệu đồng. Đề tài chính thức được thực hiện vào đầu năm 2013 với thời gian nghiên cứu kéo dài trong ba năm. Ban quản lý đề tài thực hiện các nội dung công việc: Mua 10 con bê lai F1 làm đối tượng nghiên cứu giám định gen di truyền giữa bò tót và bò nhà. Nghiên cứu khả năng sinh trưởng của đàn bò lai F1 từ lúc sơ sinh đến 24 tháng tuổi và trưởng thành. Nghiên cứu khả năng sinh sản của đàn bò cái lai F1 để tạo ra đàn bê lai F2 bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo các giồng bò đực chuyên thịt cao sản. Nghiên cứu khả năng sinh sản của bò cái nền lai Zê- bu tạo ra đàn bê lai F2 bằng phương pháp phối giống trực tiếp với bò đực lai bò tót F1. Xây dựng chuồng trại, trồng cỏ, thuê mướn nhân công chăm sóc đàn bò…
Thạc sĩ Nguyễn Công Vân, Giám đốc Vườn Quốc gia Phước Bình cho biết nếu giám định gen xác nhận đàn bê lai F1 giữa bò tót đực (Bos gaurus) và bò cái nhà (Bos taurus) là đúng thì đây là trường hợp lai tạo quần thể tự nhiên hiếm gặp ở Việt Nam từ trước đến nay. Đây là sự kiện khoa học và giá trị thực tiễn quan trọng đối với ngành chăn nuôi đại gia súc. Đề tài mở ra triển vọng mới về giống bò thịt có khả năng cho năng suất chất lượng cao hướng tới giá trị thương hiệu bò lai Ninh Thuận- Lâm Đồng.
Sơn Ngọc