(NTO) Thôn Khánh Tân (Nhơn Hải, Ninh Hải) là vùng đất pha cát, tơi xốp giàu mùn và khoáng chất, có giờ nắng trong ngày cao nên rất thích hợp với cây hành, tỏi. Theo anh Đặng Thông, Tổ trưởng Tổ hợp tác sản xuất hành tỏi Nhơn Hải, toàn thôn Khánh Tân có khoảng 200-250 ha diện tích chuyên canh cây hành, tỏi cung cấp cho thị trường mỗi năm từ 500 đến 1.000 tấn, trong đó có 50% là hành lá làm rau.
Như các vùng hành, tỏi khác trong tỉnh, hàng năm vào tháng 9, 10 nông dân Khánh Tân xuống giống gieo trồng tỏi và đến tháng 1, 2 thu hoạch. Riêng cây hành tím có thể làm 2-3 vụ nhưng vụ chính cũng bắt đầu từ tháng 9 và thu hoạch sau 2,5 đến 3 tháng trồng. Đến đây vào thời điểm vụ hè (trồng phụ), chúng tôi vẫn thấy lác đác có những đám hành trồng cỡ tháng tuổi. Anh Nguyễn Học, một nông dân đã có thâm niên trồng hành từ năm 1982, chỉ vào rẫy hành 2 sào đang thuê người nhổ cỏ nói: “Tôi đã cấy đến 4,5 tạ giống vừa trồng giáp tháng, đây là vụ đầu tiên trong năm, nếu thu hoạch sẽ cho năng suất 1-1,5 tấn/sào, trồng vụ này chủ yếu là để bán giống cung cấp cho vụ chính sắp tới”. Theo nhiều nông dân địa phương, Khánh Tân được thiên nhiên ưu đãi, có khí hậu, thổ nhưỡng thích hợp với hành tỏi, ngay cả trồng trong mùa mưa, hành, tỏi vẫn rất ít bị nấm bệnh.Tự hào với chất lượng hành, tỏi Khánh Tân, ông Võ Lợi có 3 sào trồng hành tỏi giải thích:“ Trồng hành, tỏi là nghề truyền thống có từ lâu đời ở đây với đặc điểm củ tỏi thơm nồng không nơi nào bằng, còn củ hành nhổ lên dù để lâu cũng không sợ hư thối”.
Anh Dương Đăng Sĩ có 2 ha trồng hành, tỏi, được coi là người dẫn đầu cả về diện tích và sản lượng thu hoạch ở Khánh Tân tâm sự: “Hành, tỏi Khánh Tân đã có mặt ở các thị trường như Buôn Ma Thuột (DăkLăk) và Tp.Hồ Chí Minh nhưng vì chưa có thương hiệu nên gặp rất nhiều chuyện trở ngại, nhất là cây tỏi, thương lái mua chuyển ngược ra Quảng Ngãi đề rồi tái xuất hiện trên thị trường với thương hiệu tỏi Lý Sơn”. Chua xót đó, song theo các nông dân, cũng có lúc chính tỏi từ các nơi khác đổ về bán giảm giá, người tiêu dùng ham rẻ đã bị đánh lừa vì cứ tưởng tỏi địa phương bị thu hoạch non, còn người trồng tỏi thì điêu đứng vì bị canh tranh “phá giá”. Có lẽ do vậy nên đa số nông dân thích trồng hành hơn tỏi, tuy nhiên thực ra dù sản xuất hành hay tỏi, vẫn thường chịu chung cảnh giá cả bấp bênh, không ổn định. Anh Nguyễn Văn Luận, cán bộ tư vấn B của Ban quản lý Dự án cạnh tranh nông nghiệp tỉnh chia sẻ với chúng tôi: “Không riêng Khánh Tân, nghề trồng hành tỏi ở tỉnh ta hiện đang đứng trước nhiều khó khăn thách thức, bị cạnh tranh khốc liệt về giá với tỏi nhập khẩu từ Trung Quốc và Thái Lan. Điệp khúc được mùa mất giá, được giá mất mùa luôn lặp đi, lặp lại với người nông dân”.
Trước thực trạng trên, để tạo bứt phá mới cho vùng trồng hành, tỏi ở Nhơn Hải nói chung và Khánh Tân nói riêng, Ban quản lý Dự án cạnh tranh nông nghiệp tỉnh (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) dự định sẽ hỗ trợ thành lập Liên minh sản xuất hành tỏi Hải Việt. Theo kế hoạch, Liên minh sẽ ra mắt và chính thức hoạt động từ tháng 9, là tháng vào vụ chính của cây hành, tỏi; tham gia Liên minh có 90 hộ nông dân thôn Khánh Tân với diện tích trồng 30 ha. Anh Đặng Thông cho biết: “Đây là sự hợp tác tự nguyện giữa tổ hợp tác trồng hành tỏi Nhơn Hải mà đại diện là Khánh Tân với Công ty TNHH Một thành viên Xây dựng và Dịch vụ Hải Việt. Là tổ trưởng, tôi hiểu nhiều thành viên đang nuôi khát vọng qua liên minh sẽ xây dựng thương hiệu hành, tỏi vang danh trên thị trường như của đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi)”. Khát vọng ấy rất đáng trân trọng, còn trước mắt với hình thức liên minh đầu tiên trong lĩnh vực trồng hành, tỏi ở tỉnh ta, có thể nhận ra sự liên kết hợp tác này sẽ giúp giải quyết, khắc phục tình trạng người nông dân thiếu vốn sản xuất, bị tư thương ép giá và còn được đầu tư đúng mức cơ sở hạ tầng, hệ thống cung cấp các dịch vụ cho vùng sản xuất hành, tỏi. Đặc biệt người nông dân không cỏn phải lo vấn đề tiêu thụ sản phẩm vì đã có doanh nghiệp bao tiêu.
Với kinh nghiệm lâu năm của nông dân và lợi thế về điều kiện sản xuất, Khánh Tân đang đi tiên phong trong tạo dựng thương hiệu và đẩy mạnh tiếp thị, quảng bá cho hành, tỏi trồng ở tỉnh ta. Liên minh không chỉ là cơ hội tạo ra phương thức làm ăn mới, mà cái chính là đánh thức tiềm năng của một vùng đất pha cát và nâng cao khả năng cạnh tranh của người chuyên canh hành, tỏi nhờ liên kết với doanh nghiệp thông qua sự hỗ trợ từ Dự án cạnh tranh nông nghiệp.
Bạch Thương