Dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi): Thay đổi căn bản việc đăng ký kinh doanh

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đặng Huy Đông, mục tiêu cao nhất của sửa đổi Luật Doanh nghiệp là làm cho doanh nghiệp trở thành một công cụ kinh doanh rẻ hơn, an toàn hơn và hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư; qua đó tăng cường thu hút và huy động các nguồn lực và vốn đầu tư vào sản xuất, kinh doanh. Dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) bao gồm 10 chương và 222 điều. So sánh với Luật doanh nghiệp 2005, dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) cơ bản giữ nguyên cấu trúc, gồm 10 chương. Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) đã bổ sung thêm Chương IV về công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu; sáp nhập hai chương cũ của Luật Doanh nghiệp 2005 là “Chương IX quản lý nhà nước” và “Chương X điều khoản thi hành” thành Chương IX về tổ chức thực hiện.

Về số lượng điều khoản, dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) tăng 42 điều mới; có 132 điều được sửa đổi, bổ sung; có 39 điều được giữ nguyên; bãi bỏ 5 điều.

Một trong những thay đổi quan trọng nhất trong sửa đổi Luật Doanh nghiệp lần này là việc đăng ký kinh doanh sẽ có thay đổi căn bản.

Thứ trưởng Đặng Huy Đông cho hay, so sánh quốc tế và khu vực, thủ tục thành lập doanh nghiệp và khởi sự kinh doanh ở nước ta vẫn còn phức tạp, tốn kém về thời gian và chi phí. Theo cách tính của Ngân hàng Thế giới năm 2013, khởi sự kinh doanh ở nước ta gồm 10 thủ tục với tổng thời gian vào khoảng 34 ngày, và xếp hạng thứ 109 trên 189 quốc gia và nền kinh tế.

Dự thảo Luật sửa đổi lần này đã quy định, tách biệt việc đăng ký thành lập doanh nghiệp và việc xin giấy phép kinh doanh đối với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo hướng bãi bỏ các yêu cầu về điều kiện kinh doanh tại thời điểm đăng ký thành lập doanh nghiệp, như: yêu cầu về chứng chỉ hành nghề, xác nhận vốn pháp định... Áp dụng thống nhất các thủ tục của Luật Doanh nghiệp về thành lập doanh nghiệp, mua cổ phần, phần vốn góp đối với nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Đồng thời tiếp tục đơn giản hóa và tạo thuận lợi hơn cho thành lập doanh nghiệp, như: đơn giản hóa nội dung giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp chỉ ghi ngành nghề kinh doanh có điều kiện); hài hòa hóa và thực hiện đồng thời thủ tục đăng ký doanh nghiệp với thủ tục về đăng ký thuế, đăng ký lao động và bảo hiểm xã hội...

Về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu cho hay: Hện có hai loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất tán thành với quy định như dự án Luật. Loại ý kiến thứ hai cho rằng thủ tục hiện nay là quá đơn giản, dẫn tới thành lập doanh nghiệp dễ dàng, vì trong thực tế có doanh nghiệp được thành lập mua bán hóa đơn, thậm chí lừa đảo; đề nghị cân nhắc quy định theo hướng chặt chẽ hơn để bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước.

Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu cho biết: Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành loại ý kiến thứ nhất. Bởi cho rằng việc kết hợp thủ tục thành lập doanh nghiệp với thủ tục về thuế, đăng ký lao động và bảo hiểm xã hội vừa để giảm thiểu thời gian và rút gọn thủ tục đăng ký thành lập doanh nghiệp, vừa để giúp cho công tác theo dõi, quản lý tình trạng tổ chức, hoạt động, giải thể, phá sản của các doanh nghiệp trên thực tế; việc áp dụng thống nhất một thủ tục thành lập doanh nghiệp, góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp, không phân biệt nhà đầu tư trong nước và nước ngoài là hợp lý.

Về bản chất, Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp là hình thức để Nhà nước ghi nhận sự hình thành và việc gia nhập thị trường của doanh nghiệp. Tại thời điểm thành lập doanh nghiệp, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp chưa phát sinh. Do vậy, Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành việc tách biệt rõ giữa thủ tục thành lập doanh nghiệp và thủ tục đăng ký kinh doanh, điều kiện kinh doanh.

Để tạo thuận lợi doanh nghiệp, Ủy ban này đề nghị quy định cụ thể trong dự án Luật một cơ quan đầu mối quản lý thống nhất về đăng ký thành lập doanh nghiệp; bổ sung quy định chặt chẽ về hậu kiểm đối với doanh nghiệp để bảo đảm doanh nghiệp đã đăng ký là có tồn tại và hoạt động, các thông tin trong Giấy đăng ký kinh doanh vẫn đúng thực tế; từ đó, có cơ sở dữ liệu đáng tin cậy về tình trạng cũng như số lượng các doanh nghiệp thành lập mới, đang hoạt động, tạm ngừng hoạt động hoặc đã phá sản, giải thể. Dự án Luật cũng cần bổ sung quy định về sự phối hợp chặt chẽ và thông tin hai chiều giữa cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế, cơ quan quản lý trực tiếp và các cơ quan có liên quan.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhắc lại Điều 33 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm” đã mở rộng hơn về đối tượng được kinh doanh và ngành nghề được kinh doanh tạo điều kiện mọi người tự do kinh doanh làm giàu chính đáng, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội. Từ đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị: Luật này cần phải cải thiện, tạo điều kiện cho người dân tự do kinh doanh trong những ngành nghề không cấm. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội nhận xét Luật chưa làm rõ giải pháp để giải quyết vấn đề gian lận, hàng giả, hàng nhái, vi phạm pháp luật.

Góp ý vào dự thảo Luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị: Quy định trong luật doanh nghiệp phải có trách nhiệm xã hội thể hiện trong việc đóng góp, chăm lo đến người nghèo và các yếu tố liên quan đến người nghèo, dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo. Về hành vi bị cấm, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị dự thảo Luật ghi thêm một điều là “cấm nhục hình, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, sức khỏe của người lao động”.

Giải trình thêm trước UBTVQH, Thứ trưởng Đặng Huy Đông nhấn mạnh: "Với luật này, chúng tôi tạo điều kiện cho doanh nghiệp trên khuôn khổ chung. Các doanh nghiệp ra thương trường trên cơ sở luật chung. Để kiểm soát hành vi gian lận thì giữa các doanh nghiệp khi có hoạt động với nhau phải kiểm soát lẫn nhau bằng các chế tài công khai, minh bạch".

Theo Thứ trưởng, Luật quy định các doanh nghiệp tự đăng ký và chịu trách nhiệm về các thông tin về hoạt động kinh doanh của mình về vốn, quản trị doanh nghiệp, nhân thân doanh nghiệp. Doanh nghiệp đã khai vào đó là phải chịu trách nhiệm trước đối tác và xã hội./.