1. Nắm vững cấu trúc đề thi
Với môn Địa lí, đề thi thường có 2 phần: phần chung và phần riêng. Dựa vào phương thức và các dạng câu hỏi, chúng ta có thể chia đề thi ra 2 phần: lý thuyết và thực hành. Phần lý thuyết ta có thể bắt gặp các dạng đề sau: thứ nhất, phần “trình bày” hoặc “nêu” hiểu biết. Phần này nhằm kiểm tra sự ghi nhớ kiến thức của học sinh. Chẳng hạn: nêu ý nghĩa vị trí địa lý nước ta, nêu đặc điểm chung khí hậu Việt Nam, trình bày đặc điểm tự nhiên của đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long...; thứ hai, phần “phân tích” hoặc “chứng minh” một vấn đề nào đó. Ví dụ: phân tích những thuận lợi khó khăn trong phát triển nông nghiệp hay công nghiệp ở nước ta; phân tích các thế mạnh, hạn chế về tự nhiên đến sự phát triển kinh tế-xã hội ở một vùng miền trọng điểm ở nước ta…; thứ ba, phần “so sánh”. Với dạng này, học sinh cần có thao tác tổng hợp kiến thức để so sánh, vạch ra sự giống và khác nhau giữa các sự vật hiện tượng địa lý. Ví dụ: So sánh sự khác biệt về địa hình giữa miền Đông Bắc và Tây Bắc; đặc điểm tự nhiên đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long có gì giống và khác nhau; so sánh hai vùng trọng điểm sản xuất cây công nghiệp Đông Nam Bộ và Tây Nguyên ở nước ta,... Và thứ tư, phần “giải thích”. Với dạng này, học sinh không chỉ thuộc bài mà còn phải biết vận dụng kiến thức để giải thích. Ví dụ: tại sao phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở đồng bằng sông Hồng; tại sao phải đặt vấn đề sử dụng hợp lý và cải tạo tự nhiên ở đồng bằng sông Cửu Long;…
Phần thực hành kỹ năng thông thường là yêu cầu thí sinh vẽ biểu đồ. Các dạng biểu đồ phải vẽ thường là biểu đồ cột, biểu đồ đường (đồ thị), biểu đồ tròn, biểu đồ miền, biểu đồ kết hợp (cột và đường); kỹ năng phân tích bảng số liệu, tìm ra quy luật, mối liên hệ giữa các số liệu, rút ra nhận xét. Bên cạnh đó, đề thi cũng có câu hỏi đòi hỏi kỹ năng sử dụng Atlat địa lý để hoàn thành một yêu cầu nào đó. Chẳng hạn: kể tên ngành mỗi trung tâm công nghiệp ở một tỉnh hay thành phố nào đó, trình bày thế mạnh về tự nhiên và hiện trạng để phát triển một ngành nông nghiệp hay công nghiệp của nước ta…
2. Sử dụng phương pháp ôn thi phù hợp
Muốn nắm vững kiến thức tổng quát, điều quan trọng là phải biết cách học. Cần học chắc, nắm chắc ý cơ bản thông qua việc sử dụng các kỹ năng như: ghi nhớ thầm, sử dụng bản đồ tư duy,. Với lý thuyết, học sinh cần ôn tập theo các chủ đề. Ví dụ: chủ đề tự nhiên Việt Nam; dân cư xã hội; các ngành kinh tế, các vùng kinh tế. Trong quá trình học, cần kết hợp với việc sử dụng Atlat, bởi Atlat là tài liệu quan trọng học sinh được sử dụng trong phòng thi, nên việc sử dụng Atlat thường xuyên sẽ không chỉ giúp ghi nhớ, khắc sâu kiến thức mà còn củng cố kỹ năng sử dụng Atlat để huy động tốt kiến thức để làm bài thi. Đề thi chắc chắn sẽ có phần vẽ biểu đồ nên học sinh cũng cần chú trọng rèn luyện kỹ năng vẽ các loại biểu đồ. Với số liệu nào, yêu cầu nào thì vẽ biểu đồ gì thích hợp. Rèn luyện kỹ năng xử lý số liệu và vẽ biểu đồ nhiều lần để sao cho chính xác, thuần thục và nhanh chóng, tránh mất thời gian. Trong quá trình làm bài thi, học sinh cần nhận dạng, phân loại đề thi thuộc loại nào, yêu cầu của đề là gì để định hướng làm bài, tránh bị lạc đề, không trả lời thừa cũng không trả lời thiếu... Học sinh cần phác thảo đề cương cho từng câu hỏi trước khi làm bài. Sau khi có đề cương, học sinh sắp xếp ý viết cho logic, ngắn gọn, dễ hiểu. Lưu ý, học sinh không nên quan niệm viết thật dài là nhiều điểm. Bài làm phải đảm bảo đủ ý, chính xác, ngắn gọn là có thể đạt điểm cao. Trong quá trình làm bài nên tách ý rõ ràng, có thể đánh số theo thứ tự như: I, II, III; 1, 2, 3... hoặc a, b, c... điều này dễ gây thiện cảm cho người chấm và học sinh dễ đạt điểm cao.
Văn Hà