Báo cáo một số nội dung lớn trong dự án Luật hải quan (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật Phan Trung Lý cho biết, tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội đã thảo luận về dự án Luật hải quan (sửa đổi). Ngay sau kỳ họp, Thường trực Ủy ban pháp luật đã chủ trì, phối hợp với Cơ quan soạn thảo, các cơ quan có liên quan tổ chức khảo sát tại một số cục hải quan, đồng thời tiếp thu chỉnh lý nhiều nội dung theo ý kiến của đại biểu Quốc hội.
Tại phiên họp này, Thường trực Ủy ban pháp luật xin ý kiến UBTVQH 5 vấn đề lớn liên quan đến: địa bàn hoạt động hải quan; hệ thống tổ chức hải quan; trách nhiệm kiểm tra hàng hóa, phương tiện vận tải trong địa bàn hoạt động hải quan; thẩm quyền của cơ quan hải quan trong việc áp dụng các biện pháp phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới; thẩm quyền của cơ quan hải quan, công chức hải quan trong việc xử lý hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.
Trong đó, về hệ thống tổ chức hải quan, Thường trực Ủy ban pháp luật cho rằng, theo quy định của Luật hiện hành, cục hải quan được tổ chức theo mô hình tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đến nay, đã có 34 cục hải quan tỉnh, liên tỉnh được thành lập, hoạt động. Tuy nhiên, thực tế cho thấy ở các địa bàn khác nhau, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, khối lượng công việc khác nhau. Việc quy định cơ quan hải quan gắn với địa giới hành chính như Luật hiện hành là chưa phù hợp. Để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu trong điều kiện hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, bảo đảm sự chặt chẽ trong việc thành lập tổ chức hải quan, Ủy ban này đề nghị thành lập theo hướng “Việc thành lập Cục Hải quan, Chi cục Hải quan, Đội kiểm soát hải quan và đơn vị tương đương căn cứ khối lượng công việc, quy mô, tính chất hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, đặc thù, điều kiện kinh tế - xã hội của từng địa bàn”.
Quan điểm này được Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện đồng tình và nhấn mạnh “hải quan có tính chất đặc thù, vì vậy không nên tổ chức theo mô hình mang tính hành chính”. Ông cũng tin rằng tuyệt đại đa số ĐBQH sẽ đồng tình với quan điểm này.
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân phân tích: Theo quan điểm thành lập tổ chức hải quan của Ủy ban Pháp luật nghĩa là trên địa bàn một tỉnh, thành phố có thể tổ chức nhiều cục hải quan. Theo bà, như vậy là không phù hợp, đi ngược lại xu hướng phát triển. Thêm vào đó làm như vậy sẽ tăng bộ máy, kéo theo tăng cơ sở vật chất, chi phí hoạt động.
Một nội dung khác nhận được quan tâm của các thành viên UBTVQH tại phiên họp chiều nay là thẩm quyền của cơ quan hải quan, công chức hải quan trong việc xử lý hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Tại Kỳ họp thứ sáu, đã có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị bỏ quy định về thẩm quyền “tạm giữ người, áp giải người” của cơ quan hải quan vì không phù hợp với Luật xử lý vi phạm hành chính.
Chủ nhiệm Phan Trung Lý phân tích, Luật hải quan hiện hành đã quy định thẩm quyền của cơ quan hải quan trong việc tạm giữ người, phương tiện vận tải nếu có căn cứ cho rằng có hành vi cất giấu hàng hóa buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Tuy nhiên, Luật xử lý vi phạm hành chính chỉ quy định tạm giữ người trong hai trường hợp là nhằm ngăn chặn ngay hành vi gây rối trật tự công cộng hoặc gây thương tích cho người khác.
Cũng theo Chủ nhiệm Phan Trung Lý, Bộ luật tố tụng hình sự và Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự tuy đã quy định thẩm quyền của cơ quan hải quan trong việc khởi tố, điều tra đối với tội buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới nhưng cũng không giao thẩm quyền tạm giữ người vi phạm cho công chức hải quan. Bên cạnh đó, quy định hiện hành cũng không cho phép cơ quan hải quan có thẩm quyền dừng phương tiện vận tải để kiểm tra, xác minh, làm rõ hành vi vi phạm, kể cả trong địa bàn hoạt động hải quan. Vì vậy, ngay trong địa bàn hoạt động hải quan thì lực lượng hải quan cũng khó có thể ngăn chặn kịp thời hành vi vi phạm. Trong khi đó, pháp luật hiện hành vẫn giao cơ quan hải quan chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát, kiểm soát đối với hàng hoá, phương tiện vận tải để chủ động phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới. Các quy định này chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn đấu tranh phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới của lực lượng hải quan. “Trên thực tế, kể từ khi Luật xử lý vi phạm hành chính có hiệu lực, cơ quan hải quan, công chức hải quan gặp nhiều khó khăn trong công tác phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới vì không được áp dụng các biện pháp ngăn chặn có hiệu quả” – Chủ nhiệm Phan Trung Lý bày tỏ.
Quan điểm trên nhận được sự đồng tình, chia sẻ của nhiều thành viên UBTVQH. Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cho rằng nếu không cho cơ quan hải quan tạm giữ người thì cực kỳ khó khăn trong công tác phòng, chống buôn lậu. Tuy nhiên, bà đề nghị làm rõ khi xây dựng luật Xử lý vi phạm hành chính có lường đến khó khăn này không? hay có lường trước nhưng quan điểm là không cho phép?
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện thì cho rằng một trong những nhiệm vụ quan trọng của lực lượng hải quan là phòng, chống buôn lậu qua biên giới. Vì vậy, phải tạo điều kiện để lực lượng này hoàn thành tốt nhiệm vụ. “Ngay cả luật cũ đã quy định thẩm quyền của cơ quan hải quan trong trường hợp giữ người, quy định này đã phát huy hiệu quả, vậy tại sao khi sửa luật mới lại không làm?” – ông Hiện nêu quan điểm.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Phùng Quốc Hiển cũng khẳng định “đương nhiên phải giao cho hải quan quyền hạn dừng phương tiện, bắt giữ người có vi phạm”.
Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cũng khẳng định: Hải quan có nhiệm vụ chính là phòng, chống buôn lậu trái phép qua biên giới. Vì vậy, phải giao chức năng, nhiệm vụ đầy đủ cho lực lượng này. Theo Chủ tịch Quốc hội, cần thiết phải cho phép lực lượng này giữ người nhưng phải quy định chặt chẽ giữ bao lâu, trường hợp nào được giữ người.
Cũng trong chiều 14/1, UBTVQH đã thông qua Chương trình hoạt động đối ngoại năm 2014 của các cơ quan của Quốc hội./.
Nguồn Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam