ASEAN nhất trí xây dựng Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông

Trong hai ngày nhóm họp, các Bộ trưởng đã tập trung thảo luận về hai nội dung chính là định hướng tương lai của ASEAN giai đoạn sau 2015 và thúc đẩy quan hệ ASEAN-Trung Quốc nhân dịp kỷ niệm 10 năm Quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Trung Quốc (2003-2013). Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự cuộc họp.

Cần có lộ trình xây dựng tầm nhìn ASEAN sau 2015

Về định hướng tương lai của ASEAN giai đoạn sau 2015, các Bộ trưởng nhất trí sẽ tiếp tục các trao đổi tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 46 (AMM-46) vừa qua tại Brunei, tháng 6/2013, các Bộ trưởng đã nhất trí vừa đẩy nhanh các mục tiêu xây dựng Cộng đồng vào 2015, vừa khởi động trao đổi và xây dựng tầm nhìn để ASEAN tiếp tục phát triển vững mạnh và phát huy vai trò ở cả khu vực và trong các vấn đề toàn cầu trong những thập kỷ tiếp theo 2015.

Theo đó, tại Hội nghị lần này, các Bộ trưởng nhất trí từ nay đến 31/12/2015 cần đặt ra một lộ trình để xây dựng tầm nhìn của ASEAN giai đoạn sau 2015.

Với mục tiêu đó, trước hết, từ nay đến hết năm 2015, ưu tiên cao nhất là thực hiện tốt Lộ trình tiến tới Cộng đồng đã vạch ra. Các nước thành viên cần tăng cường hơn nữa các nỗ lực huy động nguồn lực, thực hiện tốt các chương trình hợp tác quan trọng của ASEAN, như Kế hoạch tổng thể kết nối ASEAN (MPAC), Kế hoạch hành động giai đoạn II Sáng kiến liên kết ASEAN (IAI) nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển…, thúc đẩy quan hệ đối ngoại sâu rộng hơn nữa, tận dụng sự hỗ trợ của các đối tác phục vụ cho tiến trình xây dựng Cộng đồng; phát huy vai trò hạt nhân của ASEAN trong việc giải quyết các vẫn đề quan trọng của khu vực, qua đó nâng cao vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực; tăng cường hơn nữa hiệu quả hoạt động và sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức của ASEAN, trong đó chú trọng nâng cao vai trò của Ban Thư ký ASEAN.

Về hoạch định tầm nhìn ASEAN sau 2015, các Bộ trưởng thống nhất tầm nhìn sau 2015 vừa phải vừa thể hiện tầm nhìn dài hạn, vừa kế thừa và nhân lên các thành tựu của quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN 2009-2015; đồng thời đã thảo luận về những vấn đề lớn, có tính nguyên tắc để định hướng cho quá trình xây dựng tầm nhìn ASEAN sau 2015 và lộ trình thực hiện.

Tiếp tục thúc đẩy Quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc

Vấn đề thứ hai được các Bộ trưởng bàn tại Hội nghị là việc chuẩn bị cho Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Đặc biệt ASEAN-Trung Quốc kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác chiến lược hai bên, các Bộ trưởng khẳng định Quan hệ đối thoại ASEAN-Trung Quốc thời gian qua đã phát triển nhanh chóng, toàn diện trên các lĩnh vực chính trị-an ninh, kinh tế và hợp tác chuyên ngành, mang lại lợi ích chung cho cả ASEAN và Trung Quốc, đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và thịnh vượng trong khu vực.

Cùng với việc tiếp tục thúc đẩy các mặt hợp tác trên, ASEAN và Trung Quốc cần nỗ lực tăng cường hơn nữa hợp tác trên 11 lĩnh vực hợp tác ưu tiên đã được xác định (gồm nông nghiệp, công nghệ thông tin và truyền thông, phát triển nguồn lực, đầu tư hai chiều, phát triển Lưu vực sông Mekong, giao thông, năng lượng, văn hóa, du lịch, y tế cộng đồng và môi trường).

Các Bộ trưởng đánh giá cao các kết quả tích cực trong triển khai thực hiện, nhất là về kinh tế-thương mại. Cho đến nay, kim ngạch thương mại hai chiều đã tăng liên tục, đạt gần 400 tỷ USD trong năm 2012, tổng đầu tư của Trung Quốc vào ASEAN đạt hơn 100 tỷ USD. Trung Quốc liên tục là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN, trong khi ASEAN trở thành đối tác thương mại lớn thứ 3 của Trung Quốc.

Các Bộ trưởng nhất trí trong thời gian tới cần tiếp tục thúc đẩy Quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc; nỗ lực thực hiện Kế hoạch hành động ASEAN-Trung Quốc giai đoạn 2011-2015, tăng cường kết nối, phấn đấu đưa thương mại hai chiều lên mức 500 tỷ USD vào năm 2015.

Sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông

Về Biển Đông, các Bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của quan hệ ASEAN-Trung Quốc trong việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải tại Biển Đông, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tôn trọng luật pháp quốc tế và công ước luật biển; đặc biệt các Bộ trưởng nhấn mạnh hai bên, nhân dịp này, càng cần phải quan tâm và đẩy mạnh hơn nữa việc thương lượng và sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) nhằm bảo đảm tốt hơn hòa bình, ổn định và an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông.

Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc (PMC ASEAN-Trung Quốc) ngày 30/6/2013 tại Bruney, hai bên đã nhất trí tổ chức họp tham vấn chính thức các Quan chức cấp cao ASEAN-Trung Quốc để thảo luận về Bộ Quy tắc ứng xử các bên tại Biển Đông (COC); các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN nhất trí sẽ phối hợp thúc đẩy thảo luận một cách thực chất giữa hai bên nhằm hướng tới sớm hình thành COC.

Tham dự Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh đã nhấn mạnh vấn đề này trong cuộc trả lời phỏng vấn riêng phóng viên thường trú VOV tại Thái Lan.

Thứ trưởng Phạm Quang Vinh cho biết: “Các Bộ trưởng ASEAN khẳng định đã tập trung thảo luận về việc làm sao tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược giữa ASEAN và Trung Quốc. Trong quá trình thảo luận, các Bộ trưởng ASEAN đánh giá, quan hệ giữa hai bên đã phát triển tốt trên các mặt nhưng đồng thời cũng phải xử lý các tồn tại cần giải quyết. Theo thông lệ, trước mỗi cuộc gặp với đối tác, các nước ASEAN sẽ bàn về những nội dung ASEAN sẽ phát biểu, và lần này cũng vậy, bàn về ASEAN thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược trên tất cả các lĩnh vực, đồng thời bàn về việc ASEAN và Trung Quốc có thể cùng nhau nỗ lực bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải trên biển Đông. Đặc biệt là làm sao cùng với Trung Quốc sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử COC ở biển Đông“.

Tham dự Hội nghị, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã có những phát biểu quan trọng, nhấn mạnh các nội dung có tính nguyên tắc khi xây dựng Tầm nhìn sau 2015 là phải vừa thể hiện tầm nhìn dài hạn, vừa kế thừa và nhân lên các thành tựu của quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN 2009-2015 trên cả 3 trụ cột Cộng đồng.

Theo đó, các biện pháp trong Định hướng cần hướng tới việc đưa liên kết của Hiệp hội lên một tầm cao mới với mức độ liên kết, hợp tác sâu rộng hơn cả về chính trị, kinh tế và văn hóa xã hội, trên tinh thần bảo đảm giữ vững các nguyên tắc cơ bản của ASEAN, nhất là nguyên tắc “đồng thuận”, tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực và thúc đẩy việc xây dựng, chia sẻ và phát huy các giá trị/chuẩn mực chung của Hiệp hội lên tầm khu vực và thúc đẩy nâng cao cuộc sống và hướng tới người dân.

Bộ trưởng Phạm Bình Minh cũng đề xuất thực hiện một số bước triển khai cụ thể phục vụ xây dựng Định hướng như tiến hành kiểm điểm thực hiện Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC) và sớm hoàn tất kiểm điểm đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Văn hóa-Xã hội (ASCC) và Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC); tiến hành dự báo, đánh giá tổng quát về ASEAN khi Cộng đồng ASEAN ra đời vào năm 2015 để qua đó xác định mặt mạnh, yếu của Hiệp hội; thúc đẩy lập Nhóm đặc trách cao cấp để thực hiện kiểm điểm lại vai trò, chức năng của các cơ quan ASEAN; tiến hành kiểm điểm Hiến chương ASEAN…

Về quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc, Bộ trưởng đã ghi nhận những thành tựu và sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc trong 10 năm qua, nhấn mạnh sự cần thiết nâng quan hệ hai bên lên một tầm cao mới, trên cơ sở quan hệ hữu nghị, láng giềng thân thiện và cùng có lợi. Bộ trưởng cũng đề xuất một số biện pháp thúc đẩy quan hệ như: thực hiện đầy đủ và hiệu quả Kế hoạch hành động ASEAN - Trung Quốc 2011-2015, đề nghị phía Trung Quốc tập trung hỗ trợ các ưu tiên của ASEAN như xây dựng cộng đồng, kết nối khu vực, hội nhập và thu hẹp khoảng cách phát triển; tăng cường các cơ chế, công cụ hợp tác sẵn có, như Hiệp định Mậu dịch tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA), Hội chợ thương mại ASEAN-Trung Quốc, Trung tâm ASEAN-Trung Quốc; tăng cường liên kết trong các lĩnh vực giao lưu nhân dân, trao đổi văn hóa.

Về vấn đề Biển Đông, Bộ trưởng Phạm Bình Minh nhấn mạnh tầm quan trọng duy trì môi trường hòa bình, an ninh, ổn định tại Biển Đông; giải quyết hòa bình các tranh chấp, tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS); đồng thời khẳng định lại cam kết các bên thực hiện đầy đủ, hiệu quả mọi khía cạnh của Tuyên bố DOC; khẳng định sự cần thiết của việc sớm hoàn tất Bộ quy tắc ửng xử COC.

Nhấn mạnh về sự cần thiết của COC hiện nay đã được Bộ trưởng các nước ASEAN nhất trí, phát biểu tại cuộc họp báo chiều 14/8, Bí thư thường trực Bộ Ngoại giao Thái Lan Sihasak Phuangketkeow cho rằng: ‘‘COC sẽ tăng cường sự tin tưởng lẫn nhau giữa hai bên, bảo vệ không để xẩy ra trên biển những vụ việc không mong muốn, ví dụ như thiết lập đường dây nóng giữa các bên và cuối cùng là nếu xẩy ra vụ việc thì các bên có thể giải quyết được vụ việc bằng biện pháp hòa bình, không để cho vụ việc vượt quá tầm kiểm soát”.

Hội nghị đã kết thúc với sự thống nhất của các Bộ trưởng việc hoạch định tầm nhìn ASEAN sau 2015 và lộ trình thực hiện. Các Bộ trưởng sẽ kiến nghị Lãnh đạo Cấp cao ra Tuyên bố chính trị về việc xây dựng Định hướng tại Cấp cao ASEAN 23 tại Brunei vào tháng 10 tới. Và cuối cùng là trong khuôn khổ kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và Trung Quốc sẽ nhóm họp phiên đặc biệt vào 28-30/8/2013 và dự kiến các Lãnh đạo cấp cao ASEAN và Trung Quốc sẽ ra Tuyên bố chung kỷ niệm nhân dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 16 tại Brunei vào tháng 10/2013.