Dự án Luật Hộ tịch chưa thuyết phục được Ủy ban thường vụ Quốc hội

Kỳ vọng giảm bớt giấy tờ

Theo Tờ trình của Chính phủ, hiện nay, mỗi công dân có thể sở hữu đến khoảng 20 loại giấy tờ, mỗi loại giấy tờ đều có số khác nhau. Các giấy tờ đều có chung đặc điểm là chứa đựng những thông tin cơ bản về hộ tịch của cá nhân (họ và tên; ngày, tháng, năm sinh; giới tính; dân tộc; quốc tịch…). Tuy nhiên, trên một số loại giấy tờ của cùng một người, thông tin của cá nhân cũng không trùng nhau, gây khó khăn trong việc sử dụng. Các số/mã số trên mỗi loại giấy tờ cũng có tính độc lập và không thể chia sẻ, kết nối được với nhau.

Để khắc phục hạn chế, bất cập nêu trên, Dự thảo Luật quy định: Số định danh cá nhân là dãy số tự nhiên được lập trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư nhằm mã hóa những thông tin cơ bản của cá nhân, được cấp cho mỗi cá nhân để đáp ứng yêu cầu tra cứu thông tin, phục vụ lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức.

Số định danh cá nhân chỉ được cấp một lần duy nhất cho cá nhân, được ghi vào Sổ bộ hộ tịch, trích lục hộ tịch và giấy tờ khác theo quy định của pháp luật. Về bản chất, Số định danh cá nhân được coi như “chìa khóa” để tra cứu thông tin cá nhân, phân biệt người này với người khác. Đồng thời, khi xây dựng thành công Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và mỗi công dân có một số định danh (theo Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt), sẽ tạo ra sự đột phá quan trọng trong quản lý nhà nước, quản lý dân cư, phục vụ tích cực cho việc giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến cho người dân, cũng như trong lĩnh vực hộ tịch.

Báo cáo thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Pháp luật (UBPL) và các ý kiến thành viên UBTVQH phát biểu tại phiên họp đều quan tâm đặc biệt tới vấn đề này.

Cơ quan thẩm tra đánh giá, đây là điểm mới, có ý nghĩa đột phá quan trọng về nhiều mặt, tạo tiền đề cho công tác đơn giản hóa, cải cách thủ tục hành chính trong công tác quản lý dân cư, quản lý xã hội của Nhà nước; đồng thời, khi quy định này được áp dụng ở nước ta sẽ dần lược bỏ nhiều loại giấy tờ trùng lắp, không cần thiết.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng, để thực hiện quy định này cần tính đến lộ trình cũng như sự đầu tư của Nhà nước để bảo đảm có hiệu quả, tránh lãng phí; cũng như cần có sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, cơ quan, tổ chức hữu quan để khắc phục tình trạng chồng chéo về thẩm quyền quản lý dân cư hiện nay.

Mở màn phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội Trương Thị Mai nhấn mạnh, điểm vướng mắc nhất hiện nay là công dân đang sở hữu quá nhiều giấy tờ. Tuy đánh giá dự thảo Luật có điểm mới là quy định Số định danh cá nhân nhưng bà Trương Thị Mai cho rằng, dự thảo Luật không làm rõ được nếu cấp Số định danh cá nhân thì sẽ giảm được bao nhiêu giấy tờ mà người dân đang phải “mang vác” ?

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển cũng đề nghị làm rõ việc cấp Số định danh cá nhân có tiến tới mỗi người dân chỉ có một mã số quản lý duy nhất dùng chung cho các giấy tờ cá nhân do cơ quan nhà nước cấp hay không. Bởi nếu không, chỉ gây thêm phiền phức cho người dân.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện bày tỏ đặt rất nhiều kỳ vọng vào dự thảo Luật này, mà kỳ vọng lớn nhất là sẽ giảm được nhiều giấy tờ công dân cần phải mang trong ví. Đánh giá Số định danh cá nhân là phát minh của dự thảo Luật nhưng ông Nguyễn Văn Hiện cũng phát biểu thẳng thắn: “Tôi chưa thấy lợi thêm cái gì, chưa thấy sẽ giảm bao nhiêu giấy tờ cho người dân mà chỉ thấy thêm người, thêm việc”.

Tránh gây phiền hà cho dân

Một trong những điểm mới quan trọng của dự thảo Luật Hộ tịch là việc lập Sổ bộ hộ tịch. Theo quy định của dự thảo Luật thì Sổ bộ hộ tịch được lập và lưu giữ tại Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi người đó khai sinh hoặc tại Bộ Ngoại giao, trong đó ghi đầy đủ dữ liệu hộ tịch của cá nhân từ khi sinh ra đến khi chết.

Tuy nhiên, một số ý kiến trong cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ việc quy định trong Dự thảo Luật là UBND cấp xã chỉ có 01 loại sổ giấy là Sổ bộ hộ tịch (thay vì nhiều sổ như hiện nay) để xác nhận sự kiện khai sinh của cá nhân và cập nhật các sự kiện hộ tịch tiếp theo của người đó đến khi chết. Ý kiến này cho rằng, việc lập lại Sổ bộ hộ tịch như vậy là không cần thiết, bởi vì khi đã cấp Số định danh công dân và xây dựng được cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử thì việc cập nhật dữ liệu phát sinh sẽ bảo đảm kịp thời, đầy đủ, khắc phục được tình trạng khó tìm kiếm, tra cứu do dữ liệu hộ tịch bị phân tán (ở nhiều sổ giấy khác nhau). Hơn nữa, việc chỉ sử dụng 01 Sổ bộ hộ tịch chung (sổ giấy) là không khả thi, vì phải ghi chung tất cả dữ liệu của một người và cho tất cả dân cư trong phạm vi của cấp xã sẽ khó có thể thực hiện được, ví dụ một người khi khai sinh thì phải vào Sổ bộ hộ tịch, 80 năm sau họ chết thì phải đưa Sổ đó ra cập nhật, đăng ký phần khai tử là rất khó khăn.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Đào Trọng Thi chất vấn: Theo dự thảo, việc đăng ký hộ tịch giao cho UBND cấp xã nơi khai sinh nhưng cơ quan soạn thảo đã có phương án cho tất cả các đăng ký tiếp theo chưa? Liệu người dân có thể đăng ký tại nơi cư trú không hay phải quay về nơi đăng ký hộ tịch gốc?

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhắc lại nguyên tắc: “Việc gì có lợi cho dân thì hết sức làm, việc gì không có lợi cho dân thì không làm”, Chủ tịch Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh, những quy định của dự thảo Luật Hộ tịch cần đơn giản, dễ áp dụng, tránh tình trạng thêm sổ, gây thêm phiền phức cho dân./.