Tiếp tục đổi mới nhận thức, tư duy về khoa học, công nghệ

Hoạt động khoa học, công nghệ mang lại hiệu quả kinh tế to lớn

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân đã báo cáo với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về tình hình thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và việc chuẩn bị đề án “Phát triển khoa học công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” trình Hội nghị Trung ương 6, khóa XI.

Triển khai các chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển khoa học, công nghệ (KHCN), từ năm 2000 đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cơ bản hoàn thành nền tảng pháp lý cho hoạt động KHCN với 8 đạo luật chuyên ngành và gần 300 văn bản hướng dẫn thi hành, điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, công nghệ cao, năng lượng nguyên tử, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, chất lượng sản phẩm, hàng hóa và đo lường.

Hệ thống pháp luật đã tạo thuận lợi cho các nhà khoa học, doanh nhân, người quản lý… tham gia tích cực vào hoạt động sáng tạo, đồng thời tạo động lực cho KHCN phát triển và góp phần đàm phán thành công gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Xuất phát từ các đề tài, dự án KHCN do Nhà nước đầu tư, nhiều kết quả nghiên cứu đã được ứng dụng vào đời sống, sản xuất kinh doanh, đem lại hiệu quả kinh tế lớn.

Năm 2011 là năm đánh dấu sự đầu tư hiệu quả của Nhà nước thông qua dự án quy mô lớn chế tạo giàn khoan tự nâng 90m nước; kết quả nghiên cứu sản xuất xăng sinh học và dầu diesel sinh học đã được chuyển giao cho các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất các loại nhiên liệu này; lần đầu tiên Việt Nam tự thiết kế, chế tạo thành công máy biến áp điện lực 3 pha 500kv-3X150 MVA với chất lượng tương đương châu Âu. Đồng thời đánh dấu sự thành công của các nhà khoa học Việt Nam khi làm chủ công nghệ và sản xuất được chip bán dẫn, thẻ và đầu đọc có khả năng ứng dụng cao; sáng tạo ra các phần mềm an toàn, an ninh mạng…

Các GS, bác sĩ tại Bệnh viện Nhi Trung ương đã nghiên cứu, sử dụng tế bào gốc từ tủy xương điều trị thành công người bệnh được chẩn đoán là bị ly thượng bì bọng nước bẩm sinh, một căn bệnh nguy hiểm với trẻ em. Sự kiện này đưa Việt Nam trở thành nước thứ 2 trên thế giới, sau Mỹ, thành công với công nghệ này.

Mặc dù vậy, hoạt động KHCN cũng còn nhiều hạn chế. Đó là KHCN chưa thực sự trở thành động lực then chốt cho phát triển kinh tế-xã hội; tiềm lực KHCN phát triển còn chậm; việc đổi mới cơ chế quản lý hoạt động KHCN chưa đáp ứng yêu cầu; thị trường KHCN còn sơ khai, chậm phát triển…

7 vấn đề ngành KHCN cần tập trung thực hiện

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu gợi mở để các đại biểu cùng tập trung thảo luận bàn cách khắc phục những hạn chế hiện tại để tiếp tục đổi mới cơ bản hệ thống KHCN; tổ chức, cơ chế quản lý, cơ chế hoạt động KHCN; nâng cao hiệu quả hoạt động KHCN.

Tổng Bí thư cũng lắng nghe những trăn trở, băn khoăn, mong muốn của các nhà khoa học, nhà quản lý trong lĩnh vực KHCN.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đã chỉ rõ những vấn đề ngành KHCN cần tích cực đổi mới.

Theo Phó Thủ tướng, cơ chế quản lý hoạt động KHCN đã chuyển dần từng bước trong việc xác định các nhiệm vụ khoa học, từ chỗ chủ yếu do giới khoa học đề xuất sang kết hợp với nhu cầu của thực tiễn và đặt hàng của quản lý nhà nước. Bên cạnh đó, thị trường KHCN tuy còn mới nhưng 10 năm qua đã có nhiều chuyển biến, mặc dù chủ yếu vẫn là giao dịch sản phẩm, trong khi, dịch vụ KHCN còn yếu.

Những vấn đề ngành KHCN cần chú trọng trong thời gian tới là đổi mới nội dung, kế hoạch hoạt động, trong đó, việc xây dựng kế hoạch kinh tế xã hội, phát triển của các ngành cần cấu phần KH, CN trong thời hạn 5 năm và dài hạn đi cùng.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của người quản lý, người đứng đầu trong việc “đặt hàng” các nhà khoa học, doanh nghiệp phát triển các sản phẩm KH, CN mới. Công tác chọn, đánh giá sản phẩm, phân bổ nguồn vốn, đẩy mạnh thị trường, dịch vụ KH, CN cũng cần được chú trọng.

Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cho biết, năm 2011 Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng Đề án đổi mới cơ bản toàn diện đồng bộ tổ chức, cơ chế quản lý, cơ chế hoạt động KHCN nhưng khi triển khai các vấn đề cụ thể thấy còn một số vấn đề cần phải chờ chủ trương của Đảng. Vì vậy, sau khi Nghị quyết Trung ương 6 ra đời sẽ có căn cứ để Đề án hoàn thiện và sớm được phê duyệt ban hành.

Phát biểu kết luận buổi làm việc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng yêu cầu ngành KHCN tiếp tục phát huy những thành tựu, kinh nghiệm đã có, khắc phục những hạn chế yếu kém còn tồn tại. Tổng Bí thư đã nhấn mạnh 7 vấn đề quan trọng ngành cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.

Tổng Bí thư cho rằng cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa nhận thức, tư duy về KHCN trong điều kiện mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển từ sử dụng nhiều nhân công, tài nguyên sang sử dụng chất xám, sản phẩm KNCN.

Từ đó, đổi mới mạnh mẽ cơ chế, chính sách về phát triển KHCN, trong đó chú trọng chính sách đầu tư, tài chính, giao kế hoạch cụ thể, huy động mọi nguồn lực trong xã hội.

Mặt khác, cần đổi mới hệ thống tổ chức làm công tác nghiên cứu, triển khai thực hiện hoạt động khoa học công nghệ bao gồm mạng lưới nghiên cứu, các doanh nghiệp làm khoa học cho phù hợp với kinh tế thị trường, các quỹ phát triển khoa học công nghệ.

Một vấn đề quan trọng nữa là đổi mới công tác quản lý, phát huy tiềm năng to lớn của nguồn nhân lực KHCN, khuyến khích người tài, tạo môi trường thuận lợi phát huy tiềm năng KHCN. Đồng thời, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ làm KHCN, sử dụng, sắp xếp lại cán bộ hiện có, đào tạo nhân lực cho một số ngành mũi nhọn, trọng điểm.

Bên cạnh đó, ngành KHCN cũng cần chú ý phối hợp tốt, kịp thời, nhịp nhàng hơn nữa với các bộ, ngành, địa phương.

Cuối cùng, cần chú trọng công tác xây dựng Đảng, thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các Nghị quyết của Đảng, đây là yếu tố quyết định đến thái độ làm việc, phẩm chất đạo đức, tác phong của những người làm KHCN.