"Nóng” nợ bảo hiểm
ông Nguyễn Quang Công, Trưởng phòng thu BHXH tỉnh đưa ra một danh sách dài những doanh nghiệp dây dưa nộp BHXH, BHYT, BHTN mặc dù đã nhiều lần được nhắc nhở. Nhiều đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN từ 3 tháng trở lên, có công ty nợ đến trên 40 tháng. Điển hình như Công ty Cổ phần Giao thông Ninh Thuận nợ đến 68,16 tháng, với số tiền 1,161 tỷ đồng; Viện nghiên cứu Bông và phát triển Nông Nghiệp Nha Hố nợ 6,01 tháng, với số tiền 558,76 triệu đồng; Công ty cổ phần Thương mại và Xây dựng Hoàng Anh nợ 30,38 tháng, với số tiền 167,98 triệu đồng; Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghiệp Nam Trung Bộ nợ 24,81 tháng, với số tiền 207,77 triệu đồng... Gộp những đơn vị chây ỳ nộp BHXH, số tiền nợ lên đến 9,661 tỷ đồng, quả là không nhỏ! Doanh nghiệp thì đổ cho “lạm phát”, kinh tế khó khăn; hàng chục cơ quan, đơn vị hành chính công và trường học chẳng có lý do gì cũng nợ BHXH, BHYT với lý do chi trả chậm lương…
Không chỉ những doanh nghiệp nợ BHXH, con số doanh nghiệp trốn BHXH được lãnh đạo BHXH tỉnh cho là... không đếm xuể. Theo thống kê sơ bộ, hiện tỉnh ta có hơn 1.365 doanh nghiệp đang hoạt động, tương ứng với 34.125 lao động, nhưng hiện tại, chỉ có 413 doanh nghiệp đóng BHXH, BHYT, BHTN (kể cả những doanh nghiệp thường xuyên nợ BHXH) với 12.094 lao động được bảo hiểm. Tình hình nợ đọng BHXH, BHYT và BHTN nêu trên đã và đang gây cho các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương nhiều khó khăn bởi quỹ BHXH của tỉnh thường xuyên phải giải quyết tiền lương cho lao động sản xuất, hoặc tham gia bảo hiểm, nay được thụ hưởng các chế độ chính sách hưu trí, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất…
Khi người lao động bị bỏ quên
Không nộp bảo hiểm, dĩ nhiên thiệt thòi thuộc về người lao động vì họ sẽ không được hưởng những quyền lợi BHXH, BHYT, BHTN mang lại theo quy định. Điển hình, trong khi tỉnh ta đang tìm “lời giải” cho bài toán lao động ở Công ty Cổ phần Giao thông tỉnh, thì từ tháng 5-2004 đến nay, 106 lao động của công ty không được hưởng một chế độ, chính sách nào của bảo hiểm. Hay 29 trường hợp lao động ở Công ty Cổ phần Sách, Thiết bị trường học cũng không nhận được khoản trợ cấp chế độ, chính sách nào từ tháng 11-2010. Nguyên nhân chính do các công ty không nộp tiền bảo hiểm cho người lao động, nhưng vẫn trừ lương hàng tháng lý do nộp tiền bảo hiểm! Hậu quả, chỉ có người lao động lãnh đủ.
Trao đổi với lãnh đạo BHXH tỉnh và một số ngành chức năng, chủ doanh nghiệp thực hiện tốt chính sách bảo hiểm được biết: Trước hết xuất phát từ ý thức chấp hành pháp luật và vấn đề đạo đức của chủ doanh nghiệp. Doanh nghiệp chỉ muốn thu lợi nhuận tối đa, không quan tâm đến quyền lợi của người lao động, tìm cách trốn tránh, đối phó với cơ quan chức năng. Nhiều doanh nghiệp làm ăn phát đạt nhưng vẫn cố tình chây ỳ không đóng tiền BHXH. Nếu thực hiện chế độ BHXH, hàng tháng người lao động phải trích lại 8,5% lương để nộp BHXH, chủ sử dụng lao động nộp 20%. Khi trốn nộp BHXH, doanh nghiệp vừa không phải chi 20%, vừa giữ luôn 8,5% lương của người lao động. Một số doanh nghiệp nại ra lý do kinh doanh, làm ăn khó khăn để trốn nộp BHXH cho người lao động. Theo quy định, nếu người sử dụng lao động vi phạm luật BHXH sẽ bị xử phạt hành chính, và buộc phải nộp đủ, đúng số tiền còn thiếu theo quy định, cộng với tiền lãi ngân hàng số tiền nộp chậm. Nếu vi phạm với số lượng lớn, thời gian dài có thể bị khởi kiện tại toà án dân sự. Tuy nhiên, thủ tục khởi kiện tương đối phức tạp, và các doanh nghiệp thiếu hợp tác gây nhiều khó khăn.
Tổ chức Công đoàn của nhiều doanh nghiệp thiếu tính độc lập, chưa trở thành chỗ dựa tin cậy của người lao động. Bên cạnh đó, rất nhiều doanh nghiệp chưa có tổ chức công đoàn, thậm chí giám đốc kiêm luôn cả chức vụ chủ tịch Công đoàn. Vì vậy, khi người lao động bị thiệt thòi không có tổ chức đứng ra bảo vệ. Mặt khác, nhận thức về pháp luật của người lao động còn rất nhiều hạn chế. Một số lao động không muốn tham gia tổ chức công đoàn, không muốn trích nộp BHXH vì sợ thu nhập bị giảm đi. Hoặc người lao động không dám đấu tranh do tâm lý sợ bị trù dập, mất việc làm.
Bài toán chưa có lời kết
Theo ông Trần Xuân Phương, Giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Thực tế, bên cạnh sự chây ỳ của của các doanh nghiệp, nhiều đơn vị, doanh nghiệp khác vẫn thực hiện rất nghiêm túc nghĩa vụ về đóng các loại BHXH, BHYT và BHTN. Đơn cử là Công ty TNHH May Tiến Thuận, bình quân mỗi tháng đóng bảo hiểm hơn 484,96 triệu đồng cho 1.464 lao động; hay Công ty Cổ phần Xuất khẩu Nông sản Ninh Thuận, mỗi tháng đóng 297,4 triệu đồng cho 805 lao động…
Cũng theo ông Trần Xuân Phương, theo Nghị định 113, quy định xử phạt hành chính đối với những doanh nghiệp nợ BHXH quá hạn, trốn BHXH với mức phạt tối đa 20 triệu đồng. Nhưng xem ra, quy định này khó lòng thực hiện, bởi cơ quan thu BHXH không có thẩm quyền xử phạt đối với những doanh nghiệp này, phải nhờ đến Thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội. Thế nhưng, nhiều năm nay, mặc dù BHXH đã lập danh sách báo cáo về những doanh nghiệp chây ỳ nộp BHXH hoặc trốn nộp BHXH, nhưng cũng chỉ bị nhắc nhở. Chế tài có, nhưng không có cơ quan chức năng thực hiện, nên doanh nghiệp vẫn xem việc nộp BHXH là công việc tự nguyện hay không tự nguyện, chứ không phải trách nhiệm, nghĩa vụ của doanh nghiệp. Nghị định 02 của Chính phủ đã ban hành thêm chế tài, nhằm răn đe những doanh nghiệp để quá hạn BHXH là tính lãi suất theo ngân hàng số tiền nợ của doanh nghiệp, nhưng khó mà thực hiện, bởi tiền gốc đòi còn khó, huống gì tiền lãi...!
Biện pháp mạnh nhất hiện nay của cơ quan thu BHXH là gửi thư nhắc nhở, gửi báo cáo cho Sở Lao động - Thương binh và Xã hội và thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng về những doanh nghiệp nợ và trốn BHXH, nhưng biện pháp “giơ cao đánh khẽ” này xem ra không hiệu quả. “Các doanh nghiệp không nộp BHXH đồng nghĩa không nộp BHYT vì hai chế độ này luôn đi kèm khi thu. Chính vì vậy, khi doanh nghiệp không nộp BHXH, người lao động cũng sẽ không được hưởng bất kỳ chính sách bảo hiểm nào dành cho mình như luật quy định. Quay đi ngoảnh lại, chỉ có người lao động là chịu thiệt!”, ông Phương nhận định. Vì thế, chuyện nộp và nợ BHXH vẫn là bài toán nan giải chưa có lời kết.
Một điều đáng nói nữa, mặc dù Luật BHXH có hiệu lực từ 1-1-2007 nhưng các văn bản hướng dẫn còn chậm, một số quy định của luật chưa được cụ thể hóa. Có những nội dung trong giải quyết chế độ, chính sách cho người lao động còn vướng mắc, mức phụ cấp, hỗ trợ chưa tương quan với các chính sách khác. Theo quy định của ngành BHXH, đơn vị chậm đóng BHXH sẽ bị khoanh sổ, dừng chi trả chế độ cho người thuộc đơn vị chậm đóng. Vì vậy, người lao động bị thiệt thòi!
Xuân Bính
Đồng chí Võ Đại, Phó Chủ tịch UBND tỉnh:
Để hạn chế tiến tới chấm dứt tình trạng doanh nghiệp nợ BHXH, ngành BHXH cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền thực hiện chính sách BHXH, BHYT. BHXH tỉnh cần phối hợp với các ngành liên quan, UBND huyện, thành phố tổ chức thực hiện nghiêm Nghị định số 86/2010/NĐ-CP của Chính phủ tăng cường công tác thanh tra chuyên ngành về BHXH, BHYT, BHTN tại các đơn vị sử dụng lao động. Kiên quyết xử phạt vi phạm hành chính trong việc thực hiện các quy định của Luật BHXH, BHYT đối với các đơn vị sử dụng lao động chưa chấp hành nghiêm. Tiến hành rà soát lại các tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh có sử dụng lao động nhưng chưa nộp bảo hiểm, đề xuất giải pháp trình UBND tỉnh chỉ đạo giải quyết.
Đồng chí Trần Văn Trưa, Phó Giám đốc sở Lao động- Thương binh và Xã hội:
Hiện nay, Luật BHXH đã quy định cụ thể, ngành BHXH tỉnh cần làm các thủ tục khởi kiện một số doanh nghiệp chây ỳ nợ đọng BHXH để làm gương cho các doanh nghiệp khác. Về phía ngành, hiện nay, chúng tôi đang thành lập đoàn thanh tra với sự tham gia của nhiều ngành, nhiều cấp sẽ tiến hành thanh tra, kiểm tra một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh về vấn đề nợ đọng bảo hiểm trong tháng 8-9. Đồng thời sẽ tổ chức ký kết liên tịch với cơ quan BHXH để phối hợp, hợp tác chặt trong việc kiểm tra, theo dõi các doanh nghiệp, người lao động và các chính sách bảo hiểm.
Đồng chí Đoàn Phú Nho, Phó Giám đốc BHXH tỉnh:
Hiện nay nhiều cơ quan, doanh nghiệp vi phạm về thực hiện Luật BHXH. Nhiều cơ quan Nhà nước thụ hưởng ngân sách Nhà nước nhưng lại không đóng bảo hiểm cho người lao động trong cơ quan? Nhiều doanh nghiệp, cố tình không đóng bảo hiểm cho người lao động. Khi được nhắc nhở, nhưng các doanh nghiệp vẫn cố tình “quên” vi phạm. Hiện nay, chúng tôi đã lập dánh sách số cơ quan, doanh nghiệp nợ bảo hiểm trình các cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết; đồng thời tiến hành hoàn thành các thủ tục hồ sơ đưa 3 doanh nghiệp ra tòa trong thời gian đến.