Dịch bạch hầu đang có dấu hiệu gia tăng
Phát biểu tại cuộc họp khẩn giữa lãnh đạo Bộ Y tế và các chuyên gia về phòng, chống bệnh bạch hầu, ngày 7-7-2020, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Long, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh, tình hình bệnh bạch hầu đang có dấu hiệu gia tăng và có nhiều điểm khác biệt so với các năm trước đây. Tính đến thời điểm này, số ca mắc đã gấp 3 lần năm ngoái, diện mắc rộng hơn, nhiều địa bàn mắc hơn, đối tượng mắc rải rộng mọi lứa tuổi, không riêng ở trẻ em. Đặc biệt, tỷ lệ tử vong do bệnh này đến thời điểm hiện nay khá cao. Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế cũng bày tỏ quan ngại trước khả năng bệnh lan rộng do tỷ lệ miễn dịch cộng đồng ở những vùng có dịch rất thấp.
Theo thống kê, từ đầu năm tới nay, riêng khu vực Tây Nguyên đã ghi nhận 63 ca dương tính với bạch hầu, trong đó có 3 bệnh nhân tử vong. Hiện tỉnh Đắk Lắk đã ghi nhận ca mắc đầu tiên. Tỉnh Đắk Nông có thêm 4 ca bệnh, nâng tổng số ca mắc ở đây lên 25 người. Tỉnh Gia Lai có thêm 5 ca, nâng số ca mắc lên 15 ca. Riêng tỉnh Kon Tum vẫn giữ nguyên 22 ca mắc. Đặc biệt, Thành phố Hồ Chí Minh cũng phát hiện 1 ca dương tính với bạch hầu.
Theo thông tin của Cục Y tế dự phòng, đa số các trường hợp mắc bệnh là do không được tiêm vaccine phòng bệnh bạch hầu đủ mũi, đúng lịch. Tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ có xác minh chỉ khoảng 6%. Ba trường hợp tử vong ở Đắk Nông và Gia Lai đều ở vùng sâu, vùng xa, là ca bệnh mới xuất hiện lần đầu tại các địa bàn, do đó phát hiện muộn (các địa bàn này đã có 16 năm không có ca bệnh).
Trước tình hình trên, ngày 8-7-2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 862/CĐ-TTg về việc tăng cường công tác phòng, chống bệnh bạch hầu. Theo đó, để chủ động kiểm soát, ngăn chặn kịp thời dịch bệnh bạch hầu, không để lây lan, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các cấp chính quyền và các sở, ban, ngành, đoàn thể tuyên truyền, vận động người dân thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch; hướng dẫn người dân khi có dấu hiệu mắc bệnh phải đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời. UBND các tỉnh, thành phố tổ chức giám sát chặt chẽ tình hình, phát hiện sớm, xử lý triệt để không để dịch bùng phát, lan rộng; điều trị kịp thời người mắc bệnh, người lành mang trùng, hạn chế thấp nhất trường hợp tử vong.
UBND các tỉnh, thành phố xác định rõ địa bàn, đối tượng có nguy cơ mắc bệnh; tổ chức tiêm chủng đầy đủ vaccine phòng bệnh bạch hầu cho các nhóm đối tượng, nhất là ở các tỉnh khu vực Tây Nguyên; bảo đảm đủ kinh phí, phương tiện, vật tư, hóa chất, trang thiết bị, thực hiện tốt công tác chẩn đoán sớm, thu dung, cấp cứu, điều trị bệnh nhân.
Triển khai chiến dịch tiêm chủng trên diện rộng
Để ngăn chặn bệnh bạch hầu, Bộ Y tế quyết định triển khai ngay chiến dịch tiêm dự phòng bạch hầu trên diện rộng, cho tất cả đối tượng từ 2 tháng tuổi trở lên. Trong đó, trẻ 2-4 tháng tuổi tiêm vaccine 5 trong 1; trẻ 18-22 tháng tuổi, trẻ 5-7 tuổi tiêm vaccine 3 trong 1 do Việt Nam sản xuất; người lớn tiêm vaccine Td (chứa thành phần uốn ván, bạch hầu).
Theo đó, chương trình sẽ triển khai tiêm cho trẻ 7 tuổi (học lớp 2, sinh từ 1-1-2013) tại 35 tỉnh, thành phố nguy cơ cao, trong thời gian quý 4-2020 và quý 1-2021, nhằm tăng tỷ lệ phòng bạch hầu, uốn ván trong cộng đồng. Tổng số trẻ tham gia chương trình này là trên 1 triệu cháu, bao gồm trên 260.000 cháu ở miền Bắc, gần 144.000 cháu ở miền Trung, gần 109.000 cháu ở Tây Nguyên và trên 494.000 cháu ở miền Nam. Việc tiêm ngừa sẽ được thực hiện tại trường học, cơ sở y tế thôn bản hoặc xã phường, mục tiêu là trên 90% trẻ trong nhóm này được tiêm chủng.
Giao Bệnh viện Bạch Mai tiến hành đào tạo, tập huấn cho cán bộ 4 địa phương có dịch, phối hợp Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương để thực hiện. Giao Cục Quản lý Khám chữa bệnh thành lập ngay 4 tổ công tác điều trị vào “nằm vùng” ở 4 địa phương có dịch. Các tổ này tập hợp các chuyên gia về truyền nhiễm, hồi sức và các lĩnh vực điều trị khác, vừa “cầm tay chỉ việc”, vừa hướng dẫn, tập huấn, giúp cán bộ y tế ở đấy điều trị bệnh nhân.
Bạch hầu - căn bệnh nguy hiểm, dễ lây lan, nguy cơ tử vong cao
Bệnh bạch hầu là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao. Đặc điểm chính của bệnh này là sau khi xuất hiện triệu chứng khoảng 2-3 ngày, ở trong họng, thanh quản, mũi của người bệnh sẽ xuất hiện màng giả có màu trắng ngà. Màng giả bạch hầu này dai, dính và khi bóc màng giả sẽ gây chảy máu. Bệnh đã có vacccine và thuốc điều trị đặc hiệu.
- Nguyên nhân
Vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae là nguyên nhân chính gây ra bệnh bạch hầu. Bệnh có thể lây truyền trực tiếp từ người bệnh sang người lành qua đường hô hấp hoặc gián tiếp qua giọt bắn, khi tiếp xúc với đồ chơi, vật dụng có dính chất bài tiết của người bị nhiễm vi khuẩn bạch hầu. Bệnh thường xuất hiện ở đối tượng trẻ em và người lớn không được tiêm vắc xin bạch hầu; người sống trong điều kiện đông đúc hoặc mất vệ sinh; người du lịch đến khu vực đang có dịch bệnh.
- Triệu trứng thường gặp:
Tuỳ từng vị trí vi khuẩn phát sinh mà bệnh có những biểu hiện lâm sàng khác nhau:
Bạch hầu mũi: có triệu trứng giống như viêm đường hô hấp, đặc biệt có chảy mũi nước, dần dần chất dịch mũi trở nên nhầy quánh và đôi khi có máu và làm tổn thương bờ môi trên, hơi thở hôi. Thăm khám sẽ thấy một màng trắng trong hốc mũi. Bệnh thường gặp ở trẻ còn đang bú mẹ. Thể bệnh này thường nhẹ do độc tố vi khuẩn ít thâm nhập vào máu.
Bạch hầu họng-amiđan: thường gặp hơn cả. Người bệnh sốt nhẹ, đau họng, chán ăn. Sau 2-3 ngày, sẽ xuất hiện một đám hoại tử tạo thành lớp giả mạc màu trắng xanh, dai và dính chắc vào amiđan, hoặc có thể lan rộng bao phủ cả vùng hầu họng. Thường thể bệnh này các độc tố ngấm vào máu nhiều và có thể gây tình trạng nhiễm độc toàn thân. Một số bệnh nhân có thể sưng nề vùng dưới hàm và sưng các hạch vùng cổ làm cổ bạnh ra như cổ bò. Những trường hợp nhiễm độc nặng bệnh nhân sẽ phờ phạc, xanh tái, mạch nhanh, đờ đẫn, hôn mê. Các bệnh nhân này nếu không được điều trị tích cực có thể tử vong trong vòng 6-10 ngày.
Bạch hầu thanh quản: Đây là thể bệnh tiến triển nhanh và rất nguy hiểm. Bệnh nhân thường biểu hiện bằng dấu hiệu sốt, khàn giọng, thở mạnh. Khi khám, bác sĩ có thể thấy các mảng giả mạc tại ngay thanh quản hoặc từ hầu họng lan xuống. Nếu không được xử trí kịp thời, các giả mạc này có thể gây tắc đường thở làm bệnh nhân tử vong nhanh chóng.
- Điều trị
Hiện nay, đã có thuốc để điều trị bệnh bạch hầu, tuy nhiên, trong giai đoạn tiến triển, bệnh có thể gây hại cho tim, thận và hệ thần kinh của người bệnh. Ngay cả khi điều trị, bệnh bạch hầu có thể gây tử vong với tỷ lệ 3% những người mắc bệnh, tỷ lệ này còn cao hơn ở trẻ em dưới 15 tuổi.
- Phòng ngừa
+ Người dân cần đưa trẻ đi tiêm chủng tiêm vaccine phối hợp phòng bệnh bạch hầu đầy đủ, đúng lịch. Vaccine phòng bệnh bạch hầu đã được triển khai tại Việt Nam trong Chương trình tiêm chủng mở rộng từ năm 1984. Năm 2014, tỷ lệ mắc bạch hầu đã giảm xuống dưới 0,01 ca/100.000 dân, tương đương giảm 228 lần so với những ngày đầu triển khai tiêm chủng mở rộng.
+ Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng; che miệng khi ho hoặc hắt hơi; giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng hàng ngày; hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
+ Đảm bảo nhà ở, nhà trẻ, lớp học thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng.
+ Khi có dấu hiệu mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh bạch hầu phải được cách ly và đưa đến cơ sở y tế để được khám, điều trị kịp thời.
+ Người dân trong ổ dịch cần chấp hành nghiêm túc việc uống thuốc phòng và tiêm vaccine phòng bệnh theo chỉ định và yêu cầu của cơ quan y tế.
Theo TTXVN