Tăng cường minh bạch, chống thất thoát khi bán vốn Nhà nước

Tính đúng giá trị đất đai trong CPH

Tại buổi họp báo chuyên đề trao đổi xung quanh dự thảo Nghị định về CPH doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) do Bộ Tài chính tổ chức chiều 16/3, ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) cho biết, dự thảo Nghị định mới về chuyển DNNN thành công ty cổ phần (thay thế Nghị định 59/2011/NĐ-CP ngày 18/7/2011, Nghị định 189/2013/NĐ-CP ngày 20/11/2013 và Nghị định 116/2015/NĐ-CP ngày 11/11/2015) có nhiều điều chỉnh, bổ sung đáng chú ý.

Cụ thể là vấn đề xử lý đất đai và xác định giá trị quyền sử dụng đất trong giá trị DN CPH. Đây là vấn đề được quan tâm nhất trong quá trình CPH, do có tình trạng lợi dụng kẽ hở CPH để mua đất với giá thấp kinh doanh sai mục đích kiếm lời, gây nhiều bức xúc trong thời gian qua.

Ông Tiến cho rằng, dự thảo Nghị định mới quy định, căn cứ giá đất cụ thể do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (nơi DN có diện tích đất được giao và thuê) công bố. DN CPH phải có trách nhiệm tính vào giá trị DN và nộp ngân sách Nhà nước theo quy định của pháp luật về đất đai.

Đồng thời, dự thảo Nghị định mới bổ sung quy định về xử lý đất đai đối với các DN quản lý nhiều đất đai ở những vị trí có lợi thế thương mại cao theo hướng yêu cầu DN CPH có trách nhiệm xây dựng phương án sử dụng đất trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Phương án sử dụng đất của DN phải bảo đảm phù hợp với quy định về sắp xếp lại, xử lý nhà, đất theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng tại địa phương và phải được gửi đến UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trên địa bàn trước khi thực hiện xác định giá trị DN.

Quy định mới yêu cầu phương án sử dụng đất của DN phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt phù hợp với quy định về sắp xếp lại, xử lý nhà, đất theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng tại địa phương trước khi tổ chức thực hiện xác định giá trị DN… sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng DN lợi dụng tiếp tục nắm giữ, “ôm” lại toàn bộ diện tích đất đang quản lý mặc dù chưa phù hợp ngành nghề kinh doanh, mục đích sử dụng đất, cũng như quy hoạch của địa phương.

Dự thảo Nghị định cũng quy định rõ, khi phê duyệt phương án sử dụng đất của DN CPH, phải rà soát và quyết định thu hồi những diện tích đất DN sử dụng chưa phù hợp và không đúng quy hoạch… Quy định mới cũng yêu cầu phải xác định lại giá đất để xác định giá trị quyền sử dụng đất, tiền thuê đất hằng năm vào giá trị DN CPH phải sát với giá thị trường.

Đồng thời, để tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng đất thuê trả tiền hằng năm (tránh việc lợi dụng trả tiền 1 lần vào thời điểm giá thấp), dự thảo Nghị định quy định rõ công ty cổ phần được chuyển đổi từ DNNN phải thực hiện quản lý và sử dụng đất của DN theo đúng mục đích, đúng phương án sử dụng của toàn bộ diện tích đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Trường hợp công ty cổ phần được cơ quan có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng đất thì phải thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất và thực hiện các nghĩa vụ với Nhà nước theo giá thị trường tại thời điểm chuyển mục đích sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

Tăng cường minh bạch, hiệu quả

Ông Đặng Quyết Tiến cũng cho biết, dự thảo Nghị định mới cũng quy định về xử lý các vấn đề về tài chính trước và trong quá trình CPH được tăng cường, bảo đảm ngăn chặn thất thoát vốn và tài sản Nhà nước.

Về các phương thức bán cổ phần lần đầu, ngoài 3 phương thức bán cổ phần hiện hành (đấu giá công khai, bảo lãnh phát hành, thỏa thuận trực tiếp), dự thảo Nghị định bổ sung thêm phương pháp mới là dựng sổ (Book building).

Phương thức dựng sổ để bán cổ phần này là một phương thức phổ biến trên thế giới cần được nghiên cứu áp dụng trong quá trình CPH. Phương pháp này là quá trình tạo lập, tiếp nhận và ghi lại cầu cổ phiếu của nhà đầu tư, tổ chức phát hành sẽ thực hiện chào bán ra công chúng thông qua bảo lãnh phát hành. Theo đó, tổ chức bảo lãnh phát hành phối hợp với tổ chức phát hành xác định khoảng giá dự kiến và dựa vào nhu cầu của thị trường trên cơ sở dựng sổ lệnh về nhu cầu nhà đầu tư để xác định mức giá cuối cùng.

Đại diện Bộ Tài chính cũng cho biết, đang triển khai tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao năng lực và trách nhiệm của các tổ chức tài chính trung gian, các công ty kiểm toán, tư vấn... khi tham gia hoạt động hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi DN.

Do đối tượng CPH trong thời gian tới là các DN có quy mô lớn và hoạt động trong những ngành, lĩnh vực đặc thù, nên dự thảo Nghị định đã bổ sung thêm nội dung kiểm toán Nhà nước để kiểm toán lại kết quả xác định giá trị DN và xử lý các tồn tại về tài chính trong giai đoạn này đối với các đối tượng như công ty mẹ thuộc tập đoàn kinh tế Nhà nước; các DNNN (bao gồm công ty mẹ thuộc tổng công ty Nhà nước, các công ty TNHH MTV do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ) và các công ty TNHH MTV do các tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ có vốn chủ sở hữu theo sổ sách kế toán tại thời điểm xác định giá trị DN từ 5.000 tỷ đồng trở lên; các công ty TNHH MTV khác khi có yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.

Đáng chú ý, ông Đặng Quyết Tiến cho biết, để tránh tình trạng quản trị kinh doanh vẫn kém cỏi sau khi CPH, dự thảo Nghị định mới quy định cụ thể tiêu chuẩn của nhà đầu tư chiến lược phải có kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh 2 năm gần nhất, tính đến thời điểm đăng ký mua cổ phần, phải có lãi và không có lỗ lũy kế.

Có nhiều ý kiến cho rằng, một phần việc thất thoát vốn do vấn đề kiểm tra, xử lý các vi phạm về thoái vốn gây thất thoát chưa nghiêm, việc bán vốn tại một số DNNN chưa thật sự hiệu quả. Về vấn đề này, ông Đặng Quyết Tiến cho biết, các cơ quan như Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ đã thanh tra, kiểm toán việc tái cơ cấu, CPH của các đơn vị, khi có kết quả sẽ công bố công khai. Còn Bộ Tài chính chủ yếu đóng vai trò xây dựng chính sách và cảnh báo. Ngoài ra, việc bán vốn phải thực hiện có lộ trình, có sự thăm dò với nguyên tắc không làm xáo trộn thị trường.

Lãnh đạo Cục Tài chính DN cho rằng, siết chặt các quy định, nhưng tinh thần Nghị định mới là tăng cường minh bạch, yêu cầu phải thực hiện đấu giá công khai, không được mới chào cạnh tranh, cuối cùng mới thoả thuận.

Những lĩnh vực quan trọng, ảnh hưởng đến dân sinh, Nhà nước công khai rõ các tiêu chí cần có lựa chọn từ đầu. Ngoài ra, có thể thúc đẩy bán hết cổ phần cho DN, Nhà nước không cần làm cổ đông chiến lược.