Về Bác Ái nghe hát sử thi

Nghiêng trưa ngày 19-7, chúng tôi tìm đến nhà bà Katơ Sính ở thộn Ma Ty. Ngôi nhà thuộc chương trình tái định cư được xây dựng khá khang trang nằm “mặt tiền” trục đường liên xã Phước Tân- Phước Tiến. Chị Katơ Thị Đuôi 32 tuổi con gái bà Sính nói away lên rẫy trỉa bắp rồi, chiều mới về. Biết chúng tôi muốn nghe tiếng hát sử thi của away Sính, chị Đuôi cười vui vẻ sẵn sàng dẫn đường đưa chúng tôi lên rẫy gặp away. Khu rẫy của bà Sính cách làng định cư khoảng ba cây số về hướng Tây. Sau buổi trỉa bắp, bà và các cháu tộc họ Katơ đang quây quần trong mái chòi lợp lá dầu lai dưới bóng vườn điều rợp mát.

Bà Sính 57 tuổi, dáng người nhỏ nhắn, trang phục đậm nét văn hóa đồng bào Raglai huyện Bác Ái. Tai đeo tua chỉ đỏ, cổ mang vòng chuổi hạt cườm, mặc áo truyền thống aukuang. Ấn tượng đầu tiên của chúng tôi về nghệ nhân Katơ Thị Sính cách giao tiếp của bà chân thành mộc mạc. Ngồi trên sàn nứa chòi rẫy, bà vừa nhai trầu vừa say sưa hát sử thi (akha juka, tiếng Raglai). Bà hát cho chúng tôi nghe một đoạn ngắn trong Saer là bộ sử thi đồ sộ của đồng bào Raglai. Tuy không hiểu lời ăn tiếng nói của đồng bào Raglai nhưng giọng hát sử thi thâm trầm, sâu lắng của bà Sinh hút hồn chúng tôi. Saer kể lại công việc chế ngự thiên nhiên, bảo vệ xóm làng thuở khai sinh lập địa của đồng bào Raglai. Chỉ riêng bộ sử thi Saer, bà Sính có thể hát ròng rã 2-3 tháng. Bà còn nằm lòng bộ sử thi Udai kể về tình yêu trai gái vượt qua thách thức khó khăn để xây dựng cuộc sống hôn nhân bền vững.

Bà Sính nói nhờ có người mẹ ruột là Katơ Thị Cuống hướng dẫn hát sử thi nên từ khi lên 9-10 tuổi bà đã nằm lòng rất nhiều đoạn sử thi Saer, Udai và nhiều câu hát dân gian của đồng bào Raglai. Sử thi như dòng suối Chapơ trong vắt ngọt ngào từ người mẹ chảy sang bụng dạ bà Katơ Thị Sính. Bà Katơ Thị Cuống qua đời cuối năm 2008 hưởng thọ gần một trăm mùa rẫy. Nghệ nhân Katơ Thị Sính tiếp tục truyền dạy hát sử thi cho hai cháu gọi bằng dì ruột là Katơ Thị Thấm và Katơ Thị Hương. Tháng 4-2003, bà Sính vinh dự được Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian. Chủ tịch UBND tỉnh tặng bằng khen bà Katơ Thị Sính có thành tích xuất sắc góp phần xây dựng và phát triển huyện Bác Ái.

Du khách có dịp về Bác Ái tham dự Ngày hội văn hóa dân tộc Raglai Ninh Thuận năm 2013 hoặc du lịch khám phá thác Chapơ, dừng chân ghé lại xã Phước Tân thưởng thức giọng hát sử thi đặc sắc của nghệ nhân Katơ Thị Sính. Chia tay xã Phước Tân, chúng tôi nhớ như in cụ cười hồn hậu và lời giải bày mộc mạc của nghệ nhân Sính:” Còn sức khỏe là tui còn hát và truyền dạy sử thi cho con cháu góp phần gìn giữ tài sản quý báu của ông bà Raglai”.

Sơn Ngọc