Phát triển bền vững nghề muối

Để đạt mục tiêu trên, tỉnh tiếp tục triển khai các giải pháp thực hiện quy hoạch phát triển ngành muối, thu hút các nguồn lực đầu tư phát triển diện tích sản xuất muối quy mô công nghiệp, áp dụng khoa học - công nghệ, thực hiện cơ giới hóa trong sản xuất... tạo điều kiện thuận lợi nhất cho diêm dân, doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng và thu nhập.

Nâng tầm hạt muối

Ninh Thuận có đường bờ biển dài hơn 105km, nước biển có độ mặn cao, khí hậu nắng nóng quanh năm, gió bốc hơi mạnh tạo điều kiện lý tưởng để sản xuất ra hạt muối trắng to, khô ráo. Nghề làm muối hiện tập trung chủ yếu ở các xã: Phương Hải, Tri Hải, Nhơn Hải (Ninh Hải), Cà Ná, Phước Diêm, Phước Minh (Thuận Nam). Những năm qua, tỉnh thường xuyên chỉ đạo đẩy mạnh áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa... trong sản xuất muối, nhờ đó đã góp phần tăng năng suất, chất lượng muối và nâng cao thu nhập cho diêm dân, doanh nghiệp sản xuất muối. Tổng diện tích đất sản xuất muối toàn tỉnh đến cuối năm 2024 có 3.059ha, trong đó: Muối công nghiệp 2.407ha; muối diêm dân 652ha. Bình quân sản lượng muối của cả tỉnh đạt khoảng 431.484 tấn/năm (muối công nghiệp 229.183 tấn/năm, muối diêm dân 202.301 tấn/năm). Hiện nay giá bán dao động muối nền đất từ 800.000 - 900.000 đồng/tấn, nền bạt từ 900.000 đến 1 triệu đồng/tấn, với mức giá này, nhiều diêm dân, doanh nghiệp có thu nhập ổn định và yên tâm gắn bó với nghề sản xuất muối.

Không chỉ dừng lại sản xuất thủ công, bà con diêm dân, doanh nghiệp đã đẩy mạnh đầu tư ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, mở rộng diện tích sản xuất muối trải bạt kết tinh để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm; đẩy mạnh nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất muối sạch; thành lập hợp tác xã (HTX), tổ hợp tác để hỗ trợ diêm dân trong cung ứng vật tư, bao tiêu sản phẩm. Bà Phạm Thị Giao Thanh, Phó Giám đốc HTX Sản xuất, kinh doanh muối Phương Hải, xã Phương Hải (Ninh Hải) chia sẻ: Để nâng cao chất lượng và sản lượng muối, các thành viên HTX không ngừng đổi mới kỹ thuật sản xuất; đồng thời lên kế hoạch chi tiết ngay từ đầu vụ và luân phiên thu hoạch giúp đảm bảo sản lượng đầu ra. Với 60 thành viên tham gia sản xuất 40ha muối, mỗi tháng HTX cung cấp ra thị trường khoảng 3.000 tấn muối. Bên cạnh sản phẩm muối hạt đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao, HTX còn sản xuất 5 dòng muối gia vị, gồm: Muối ớt, muối tôm, muối sả, muối lá chanh, muối lá xào dông và sản phẩm “Muối phong thủy”. Ngoài các kênh bán hàng tại các chợ, siêu thị, cửa hàng OCOP, các trang mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, HTX còn đẩy mạnh liên kết với doanh nghiệp, đơn cử như liên kết với Công ty Cổ phần Công nghệ Muối Biển (Hà Nội) phân phối độc quyền dòng sản phẩm muối hạt cao cấp chăm sóc sức khỏe, làm đẹp với giá bán 150.000 đồng/kg. Các sản phẩm từ muối của HTX đang được thị trường đón nhận với những tín hiệu tích cực.

Hay BIM Group xây dựng thành công tổ hợp kinh tế xanh kết hợp sản xuất muối công nghiệp và năng lượng tái tạo, tạo ra hàng trăm việc làm, giúp người dân địa phương ổn định đời sống. Doanh nghiệp áp dụng dây chuyền công nghệ thiết bị và công nghệ sản xuất muối tiên tiến từ Tây Ban Nha; cơ giới hóa tối đa các công đoạn khai thác trên quy mô lớn. BIM Group là đơn vị tiên phong thử nghiệm và đưa vào ứng dụng thành công công nghệ làm muối trên nền bạt bằng vật liệu HDPE, giúp cho các doanh nghiệp, diêm dân địa phương thay đổi tư duy, phương thức làm muối, tạo ra bước đột phá về quy trình, sản lượng, chất lượng cho ngành muối địa phương. Nhằm nâng cao sản lượng, từ năm 2016, BIM Group tiếp tục áp dụng thêm công nghệ “phủ bạt che mưa” trên cánh đồng muối Quán Thẻ. Tính đến nay, BIM Group có 3 cánh đồng muối gồm: Tri Hải (Ninh Hải), Quán Thẻ và Cà Ná (Thuận Nam) với diện tích hơn 2.100ha, sản lượng khoảng 300.000 tấn mỗi năm, đóng góp khoảng 60-70% sản lượng muối của Việt Nam, đã tạo ra gần 1.000 việc làm, giúp cho người dân địa phương có thu nhập ổn định cuộc sống. Chưa dừng ở đó, doanh nghiệp này đã xây dựng mô hình năng lượng tái tạo trên cánh đồng muối. Năm 2021, BIM Group đưa Nhà máy điện gió BIM với tổng công suất 88MW đi vào hoạt động, chính thức hoàn thiện tổ hợp kinh tế xanh sản xuất muối sạch và năng lượng tái tạo có tổng mức đầu tư 12.000 tỷ đồng, giúp tối ưu hóa giá trị của tài nguyên đất, hạn chế ảnh hưởng đến đời sống dân sinh.

Bên những kết quả được, thời gian qua do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, mưa xen kẽ và mùa mưa kéo dài đã ảnh hưởng đến sản xuất muối, vì vậy, sản lượng muối các năm gần đây thấp so với kế hoạch đặt ra. Ngoài ra, sản xuất muối diêm dân còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế, như: Hạ tầng đồng muối Bắc Tri Hải và Nhơn Hải chưa được đầu tư; các mô hình khuyến diêm còn ít về số lượng, thực hiện đơn lẻ, thiếu giải pháp đồng bộ, tính thuyết phục chưa cao, thiếu bền vững; vốn đầu tư cho ngành muối còn thấp theo nhu cầu sản xuất, phát triển của ngành muối; nguồn nhân lực ngành muối vừa thiếu, vừa yếu và chưa đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành...

Định hướng phát triển

Đồng chí Đặng Kim Cương, Giám đốc Sở nông nghiệp và Môi trường, cho biết: Để nghề làm muối phát triển bền vững, Ninh Thuận hiện đang tập trung triển khai thực hiện Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021-2030 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 1325/QĐ-TTg và Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu của tỉnh giai đoạn 2020-2025, tầm nhìn đến năm 2030. Theo Đề án phát triển ngành muối của Chính phủ, Ninh Thuận sẽ là vùng trọng điểm tập trung sản xuất muối quy mô công nghiệp ở Nam Trung Bộ để đáp ứng nhu cầu cho ngành công nghiệp hóa chất, nguyên liệu cho chế biến muối tinh cao cấp. Đến năm 2030, Ninh Thuận sẽ là địa phương dẫn đầu về quy mô diện tích và sản lượng muối của cả nước. Với đề án trên, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2025 nâng diện tích sản xuất muối lên 3.267ha, sản lượng đạt 550.000 tấn/năm; trong đó diện tích sản xuất muối kết tinh trên nền trải bạt 200ha, sản lượng đạt 150.000 tấn; sản lượng muối chế biến đạt 100.000 tấn. Đến năm 2030, toàn tỉnh duy trì ổn định tổng diện tích đất sản xuất muối với 3.267ha, sản lượng đạt 650.000 tấn/năm.

Để đạt các mục tiêu đề ra, Ninh Thuận đang tập trung tổ chức lại sản xuất, quy hoạch lại đồng muối, nâng cao năng lực sản xuất, chế biến muối. Tập trung thu hút các nguồn lực đầu tư phát triển diện tích sản xuất muối quy mô công nghiệp, áp dụng khoa học - công nghệ, thực hiện cơ giới hóa, nhất là khâu thu hoạch và rửa muối sau thu hoạch; tăng năng suất sản xuất muối tối thiểu 30%, chất lượng muối ổn định, đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp và tận thu sản phẩm phụ thạch cao và nước ót.

Đối với sản xuất muối thủ công sẽ tập trung đầu tư cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng, kiên cố hóa hệ thống thủy lợi đồng muối; hỗ trợ diêm dân vay vốn để đầu tư chuyển đổi sản xuất muối truyền thống sang áp dụng công nghệ trải bạt trên nền ô kết tinh để mang lại năng suất, chất lượng cao. Các đơn vị chuyên môn nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất muối theo hướng cơ giới hóa, hiện đại hóa, đồng bộ từ khâu cung cấp nước biển đến thu hoạch; đồng thời nghiên cứu các giải pháp sản xuất muối ứng phó với biến đổi khí hậu để chuyển giao vào sản xuất.

Tiếp tục kêu gọi các nhà đầu tư, doanh nghiệp xây dựng nhà máy chế biến muối, sản xuất hóa chất sau muối, nhân rộng mô hình liên kết sản xuất muối; hỗ trợ các cơ sở sản xuất nhỏ và vừa về kỹ thuật, thiết bị và xây dựng thương hiệu cho các cơ sở sản xuất chế biến muối vừa và nhỏ. Đồng thời, tỉnh tăng cường xúc tiến thương mại giới thiệu sản phẩm sau muối để mở rộng thị trường tiêu thụ; khuyến khích các địa phương bảo tồn và phát triển làng nghề sản xuất muối truyền thống, gắn với hoạt động du lịch tham quan, trải nghiệm sản xuất muối.

Xuân Bính