Gốm Bàu Trúc vươn xa nhờ du lịch
Làng gốm Chăm Bàu Trúc, nằm tại thị trấn Phước Dân (Ninh Phước), nổi tiếng từ lâu với nghề gốm truyền thống độc đáo với kỹ thuật làm gốm hoàn toàn bằng tay, không dùng bàn xoay. Là một trong những làng gốm cổ nhất Đông Nam Á, mang đậm bản sắc văn hóa Chăm, nhờ sự kết hợp giữa bảo tồn DSVH và phát triển du lịch, làng gốm Bàu Trúc ngày càng thu hút đông du khách trong và ngoài nước. Đặc biệt, khi “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” được UNESCO ghi danh là DSVH phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, cơ hội phát triển du lịch đã mở ra, góp phần nâng cao giá trị văn hóa và thúc đẩy kinh tế địa phương.
Những ngày này, làng gốm Bàu Trúc trở nên tấp nập hơn bao giờ hết khi người dân chuẩn bị đón khách tham quan trong dịp lễ 30/4 và 1/5 sắp tới. Giữa sân của Hợp tác xã Gốm Chăm Bàu Trúc, những lò nung luôn đỏ lửa, bàn tay thoăn thoắt nặn gốm, phơi gốm, vẽ hoa văn... tất cả tạo nên một khung cảnh lao động sôi động, đầy sức sống.
Du khách tham quan, trải nghiệm tại Hợp tác xã Gốm Chăm Bàu Trúc.
Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị nghề gốm Chăm, tỉnh Ninh Thuận đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ như hỗ trợ xây dựng không gian trưng bày sản phẩm, cải tiến mẫu mã phù hợp với thị hiếu của thị trường, tổ chức các tour du lịch trải nghiệm, mở rộng quy mô sản xuất và tạo điều kiện để nghệ nhân phát huy tay nghề và sáng tạo. Hiện nay, tỉnh đang xây dựng Đề án bảo tồn và phát huy giá trị DSVH phi vật thể “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm”, với mục tiêu đưa nghề gốm trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch địa phương. Nhờ sự kết hợp chặt chẽ giữa bảo tồn truyền thống và phát triển du lịch, nhiều sản phẩm gốm Bàu Trúc đã có mặt trong các khu nghỉ dưỡng cao cấp, biệt thự ven biển và thậm chí xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Làng nghề cũng đang được quy hoạch mở rộng để đáp ứng nhu cầu sản xuất và phục vụ du khách ngày càng tăng.
Ông Phú Hữu Minh Thuần, Giám đốc Hợp tác xã Gốm Chăm Bàu Trúc chia sẻ: Nghề gốm hiện đang bước vào giai đoạn “thăng hoa” nhất. Vào mùa cao điểm, mỗi ngày HTX đón khoảng 1.500 du khách đến tham quan, trải nghiệm. Làng gốm Bàu Trúc không chỉ là một điểm đến du lịch, mà còn dần khẳng định là sản phẩm du lịch đặc trưng, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển của ngành du lịch Ninh Thuận.
Kết hợp hài hòa giữa bảo tồn với phát triển
Phát huy giá trị DSVH không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn, mà còn phải chuyển hóa thành động lực phát triển kinh tế - xã hội. Tại Ninh Thuận, công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH thời gian qua đã được triển khai đồng bộ, góp phần tạo diện mạo mới cho ngành văn hóa và du lịch địa phương. Hoạt động trưng bày, giới thiệu tại Bảo tàng tỉnh và khu di tích tháp Po Klong Garai được chú trọng, kết hợp biểu diễn nghệ thuật truyền thống và không gian giới thiệu sản phẩm làng nghề, tạo điểm nhấn thu hút người dân và du khách. Đồng thời, công tác số hóa tài liệu, hiện vật cũng được đẩy mạnh, góp phần bảo tồn lâu dài và phục vụ hiệu quả cho nghiên cứu, trưng bày. Cùng với đó, các hoạt động tuyên truyền được triển khai đa dạng, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Nhiều di tích lịch sử - văn hóa được bảo tồn gắn với khai thác du lịch hiệu quả, hình thành các sản phẩm du lịch đặc trưng như làng gốm Bàu Trúc, làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, lễ hội Katê, tháp Po Klong Garai...
Từ năm 2021 đến nay, Ninh Thuận đã ghi nhận nhiều dấu ấn quan trọng trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị DSVH. Tiêu biểu là việc UNESCO công nhận nghệ thuật làm gốm của người Chăm là DSVH phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, vịnh Vĩnh Hy được công nhận là Danh lam thắng cảnh quốc gia, nhiều nghi lễ truyền thống của người Chăm và Raglai được đưa vào Danh mục DSVH phi vật thể quốc gia. Cùng với đó, các nghệ nhân được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”, nhiều hiện vật, ấn phẩm văn hóa Chăm được sưu tầm, phục chế và số hóa, góp phần gìn giữ và quảng bá giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương.
Đồng chí Nguyễn Văn Linh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: Hằng năm, ngành văn hóa tỉnh thực hiện tốt công tác kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa, đánh giá thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị các di tích được xếp hạng, phục vụ đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng và đáp ứng nhu cầu phát triển du lịch. Công tác tuyên truyền cũng được chú trọng, nhằm nâng cao nhận thức toàn xã hội trong việc bảo tồn và tôn tạo DSVH tiêu biểu, đặc biệt là các di tích lịch sử cách mạng và DSVH của đồng bào dân tộc thiểu số.
Kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và khai thác hiệu quả di sản không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa. Với những nỗ lực trong bảo tồn DSVH, du khách đến Ninh Thuận không chỉ được tham quan mà còn cảm nhận được sức sống mãnh liệt của DSVH, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Mỹ Dung