Đây là công trình thuộc hệ thống thủy lợi Tân Mỹ do Nhà nước đầu tư xây dựng có quy mô lớn nhất tỉnh từ trước tới nay. Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ đánh dấu bước phát triển mới đặc biệt quan trọng, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội qua hơn 30 năm tái lập tỉnh.
Từ hồ chứa nước Sông Cái
Trong dịp đầu năm mới 2023, chúng tôi có dịp đi cùng cán bộ Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận về thăm hồ chứa nước Sông Cái, đập dâng Tân Mỹ và hệ thống kênh mương phát huy hiệu quả tưới tạo nên sắc màu tươi mới trong đời sống người dân địa phương. Bà con nông dân làm ăn được mùa, giá cả ổn định, phấn khởi mừng đón mùa xuân mới an vui. Qua thôn xóm thuộc địa bàn các huyện Ninh Sơn, Bác Ái, chúng tôi ghi nhận quê hương Ninh Thuận nhiều đổi mới, cuộc sống phát triển sau hơn 30 mùa xuân tái lập tỉnh. Hệ thống giao thông, thủy lợi được Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng tạo nên diện mạo nông thôn mới (NTM) ngày càng khởi sắc. Dọc tuyến đường lên xã vùng cao Phước Hòa, nhà ở của người dân xây dựng khang trang, cuộc sống no ấm thanh bình.
Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ. Ảnh: P.Bình
Hơn 8 giờ sáng, chúng tôi “tận mục sở thị” công trình chứa nước hồ Sông Cái cách Tp. Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 45 km về hướng Tây Bắc, mặt đập bê tông xi măng rộng 8-10 m đảm bảo hai làn xe xe tô đi lại thông thoáng. Trong biển nước mênh mông chúng tôi nhìn thấy, mặt nước bốc hơi tạo thành làn sương mỏng bàng bạc, khu vực hồ Sông Cái như bức tranh thủy mặc đặc sắc trong nắng sớm miền cao tươi hồng. Phía hạ lưu hồ Sông Cái đang được đơn vị quản lý xả nước với lưu lượng 28 m3/s phục vụ nước sản xuất, nuôi trồng thủy sản, nước sinh hoạt cho hàng trăm ngàn người dân vùng hạ du.
Đứng giữa công trình thủy lợi hồ chứa nước Sông Cái cơ bản hoàn thành đưa vào vận hành tích nước phát huy hiệu quả tưới, cách đây hơn 12 năm, chúng tôi được tham dự chụp ảnh đưa tin lễ khởi công hệ thống thủy lợi Tân Mỹ. Đó là vào sáng sớm ngày 8/8/2010, tại xã Phước Hòa, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phối hợp với UBND tỉnh tổ chức trọng thể lễ khởi công xây dựng hệ thống thủy lợi Tân Mỹ. Tham dự lễ khởi công có lãnh đạo Bộ NN&PTNT, các đồng chí lãnh đạo tỉnh cùng đông đảo cán bộ và nhân dân địa phương phấn khởi chào đón sự kiện quan trọng diễn ra trên địa bàn huyện Bác Ái. Theo đề án được phê duyệt thời điểm khởi công, hệ thống thủy lợi Tân Mỹ thuộc dự án phát triển đa mục tiêu đồng do Bộ NN&PTNT làm chủ đầu tư dự kiến thi công trong thời gian 5 năm.
Công trình đập đầu mối gồm hồ Sông Cái có sức chứa 219,8 triệu m3 nước bảo đảm tưới chính cho vùng đất thiếu nước canh tác phía hạ du và tiếp nước cho hệ thống thủy nông Nha Trinh - Lâm Cấm tưới đủ diện tích 12.800 ha. Đồng thời cấp nước ngọt phục vụ dân sinh, công nghiệp, dịch vụ, phát điện và nuôi trồng thủy sản 1.632 ha. Sau khi đập đầu mối tích nước sẽ giảm ngập lũ hạ lưu Sông Cái Phan Rang và cải thiện môi trường sinh thái. Tân Mỹ là hệ thống thủy lợi có năng lực tưới và quy mô đầu tư lớn nhất trên địa bàn tỉnh ta từ trước tới nay. Công trình hoàn thành đưa vào sử dụng đáp ứng nhu cầu dùng nước cho các ngành kinh tế, khai thác tiềm năng đất đai, phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng tăng trưởng nhanh, bền vững.
Đến đập dâng Tân Mỹ
Sau khi tham quan hồ chứa nước Sông Cái, chúng tôi đến thăm Trạm quản lý điều hành hệ thống thủy lợi Tân Mỹ thuộc địa bàn huyện Ninh Sơn, cách xã Phước Hòa khoảng 10 km. Anh Lê Xuân Tân, Trưởng trạm Thủy nông Sông Cái - Tân Mỹ cho biết, tính đến nay, hệ thống thủy lợi đầu nguồn Tân Mỹ cơ bản hoàn thành với mức đầu tư khoảng 6.000 tỷ đồng. Nhà nước tiếp tục huy động các nguồn vốn đầu tư hệ thống tiếp nước đến các công trình thủy lợi khác trên địa bàn tỉnh và các tuyến kênh nhánh cấp 2, cấp 3 đưa nước về tận đồng ruộng.
Cán bộ Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận trên công trình hồ Sông Cái.
Cụm đầu mối hồ Sông Cái được tạo bởi 5 đập bê tông đầm lăn có tổng chiều dài 2.770 m, chiều cao đập tại điểm cao nhất là 66,7 m; cống tiếp nước xuống hạ lưu có lưu lượng 27,8 m3/s; cống lấy nước dưới đập phụ cấp cho khu tưới Sông Cái có lưu lượng 2,01 m3/s. Hồ Sông Cái trong giai đoạn thử tải đã tích được 123 triệu m3 nước vào cuối tháng 10; dự kiến tích 158 triệu m3 vào tháng 11; tích 219,8 triệu m3 vào tháng 12/2022, đạt 100% công suất thiết kế. Cụm đập dâng Tân Mỹ gồm đập không tràn ở hai vai và đập tràn có tổng chiều dài 324,5 m. Đến cuối năm 2022 công trình hoàn thành, Bộ NN&PTNT bàn giao cho tỉnh ta quản lý vận hành.
Hệ thống kênh tưới gồm có kênh chung Tân Mỹ dài 2.683 m, trên kênh có hồ điều hòa dung tích 284.600 m3 và bể áp lực ở cuối kênh. Kênh chính Tân Mỹ tổng chiều dài 29.642 m bằng ống thép có 8 nhà van vận hành và chia nước. Kênh nhánh cấp 1 Tân Mỹ gồm 30 kênh với tổng chiều dài 61.872 m, kết cấu ống nhựa HPDE, đường kính 110-630 mm. Công trình bảo đảm tưới trực tiếp cho 7.480 ha đất canh tác, bao gồm hồ Sông Cái tưới 680 ha và đập dâng Tân Mỹ tưới 6.800 ha. Bổ sung nước cho hệ thống Nha Trinh - Lâm Cấm bảo đảm đủ nước tưới cho 12.800 ha đất canh tác 3 vụ trong năm. Đồng thời tiếp nước lưu lượng 1,5 m3/s cho các hồ chứa Cho Mo, Bà Râu, Sông Trâu và 1 m3/s cho khu tưới hồ Ông Kinh. Đồng thời phục vụ phát triển các nhà máy thủy điện kết hợp nuôi trồng thủy sản và du lịch sinh thái...
Niềm vui người dân hưởng lợi
Chia tay thượng nguồn Sông Cái, chúng tôi về vùng hạ du gặp cán bộ và nông dân hưởng lợi từ hiệu quả tưới của hệ thống thủy lợi Tân Mỹ. Gặp lại đồng chí Phạm Văn Hội, Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Sơn (Ninh Sơn), anh chia sẻ niềm vui: Năm 2022 đánh dấu bước phát triển mới có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với kinh tế - xã hội địa phương. Mỹ Sơn có 3.172 hộ với 12.239 nhân khẩu sinh sống tập trung trên địa bàn 6 thôn. Đời sống người dân dựa vào thu nhập chủ yếu từ trồng trọt và chăn nuôi gia súc có sừng. Trước đây, nông nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào nước trời nên sản xuất rất bấp bênh. Khi hệ thống thủy lợi Tân Mỹ hoàn thành phát huy hiệu quả tưới 1.600 ha đất canh tác gieo trồng 3 vụ. Năm 2022, nông dân toàn xã xuống giống 4.887 ha cây trồng các loại. Trong đó có khoảng 400 ha mía đường, 200 ha lúa, còn lại trồng bắp cao sản và rau đậu... Cấp ủy và chính quyền xã Mỹ Sơn vận động bà con nông dân phát huy tốt hiệu quả công trình thủy lợi Tân Mỹ, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa đạt hiệu quả kinh tế cao, xây dựng địa phương đạt chuẩn xã NTM nâng cao.
Nhờ hưởng lợi từ nguồn nước hệ thống thủy lợi Tân Mỹ, nông dân xã Mỹ Sơn
(Ninh Sơn) làm đất xuống giống vụ đông - xuân 2022-2023.
Theo hướng dẫn của đồng chí Phạm Văn Hội, chúng tôi đi dọc tuyến kênh tưới xã Mỹ Sơn đến cánh đồng Ruộng Soi gặp bà con nông dân thôn Mỹ Hiệp đang khẩn trương làm đất xuống giống vụ đông - xuân 2022-2023. Nhờ Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi Tân Mỹ đưa nước về tưới cho cánh đồng thôn Mỹ Hiệp giúp đồng bào Raglai canh tác được 3 vụ lúa. Gia đình vừa thu hoạch 3 sào ruộng lúa đạt năng suất bình quân 6 tạ/sào, bán cho thương lái với giá 6.300 đồng/kg. Gia đình có thu nhập tiếp tục xuống giống 3 sào lúa và 1,5 sào bắp lai giống cao sản. Nhờ đất đai canh tác đủ nước tưới nên bà con thôn Mỹ Hiệp bảo đảm cuộc sống gia đình no ấm, vươn lên thoát nghèo bền vững - chị Bo Thị Diêu phấn khởi bộc bạch niềm vui giữa mùa xuân mới Quý Mão 2023.
Đồng chí Nguyễn Công Xưng, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận cho biết: Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ - hồ chứa nước Sông Cái có dung tích 219,81 triệu m3 lớn hơn 21 hồ chứa nước đã được đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh. Sau khi hệ thống thủy lợi Tân Mỹ hoàn thành toàn tỉnh hiện có 22 hồ chứa, tổng dung tích 414,29 triệu m3 và 4 đập dâng phục vụ tưới trên 28.000 ha đất sản xuất. Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ hoàn thành tạo động lực đưa đời sống người dân trong vùng và kinh tế - xã hội tỉnh ta phát triển theo hướng tăng trưởng nhanh, bền vững. Đồng thời mong muốn lãnh đạo các ngành, các cấp đồng hành cùng đơn vị huy động các nguồn vốn đầu tư xây dựng hoàn thiện hệ thống kênh cấp 2, cấp 3 và các công trình phụ trợ, bảo đảm phát huy tối đa năng lực tưới của hệ thống thủy lợi Tân Mỹ, theo đề án đã được các cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Phượng Vỹ