5 giai đoạn hợp tác Việt Nam - LHQ
Quá trình Việt Nam tham gia LHQ được chia thành 5 giai đoạn.
Ngay sau khi tham gia LHQ, Việt Nam đã tranh thủ được sự đồng tình và ủng hộ của các nước thành viên LHQ để Đại hội đồng LHQ khóa 32 thông qua Nghị quyết 32/2 kêu gọi các nước, các tổ chức quốc tế viện trợ, giúp đỡ Việt Nam tái thiết sau chiến tranh.
Trong giai đoạn đầu tiên từ năm 1977 - 1986, Việt Nam vừa phải giải quyết hậu quả của chiến tranh, vừa phải tổ chức lại nền kinh tế lạc hậu và khôi phục sản xuất. LHQ đã tích cực giúp Việt Nam giải quyết những khó khăn với tổng viện trợ hơn 500 triệu USD. Các tổ chức tài trợ chính của LHQ đã hỗ trợ cho đầu tư của Chính phủ Việt Nam về các hạng mục phát triển xã hội. Hợp tác với LHQ đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho nâng cao trình độ công nghệ và thúc đẩy tiến bộ về khoa học-kỹ thuật ở Việt Nam, phục hồi các cơ sở sản xuất, tăng cường năng lực phát triển. Trong bối cảnh bao vây cấm vận, hợp tác với LHQ giúp Việt Nam tiếp cận được nguồn viện trợ của nhiều nước phương Tây.
Giai đoạn thứ hai từ năm 1986 - 1996 là giai đoạn Việt Nam thực hiện đường lối đổi mới. Trước đó, cho tới cuối những năm 1980, LHQ chiếm tới 60% tổng số viện trợ cho Việt Nam. Từ đầu những năm 1990, nhiều nước trong Tổ chức hợp tác và phát triển (OECD), các tổ chức tài chính quốc tế và khu vực nối lại viện trợ cho Việt Nam nhưng LHQ vẫn chiếm 30% viện trợ kỹ thuật từ bên ngoài.
Các dự án là nguồn hỗ trợ đáng kể cho Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng chính sách phát triển, nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan và trình độ cán bộ trong quá trình thực hiện đường lối đổi mới. Đồng thời, LHQ tiếp tục có những đóng góp giá trị đối với việc nâng cao trình độ kỹ thuật sản xuất, phát triển nguồn nhân lực và giải quyết các vấn đề xã hội của Việt Nam. Năm 1996, Việt Nam tham gia đàm phán và là một trong những nước đầu tiên ký Hiệp ước Cấm thử Hạt nhân toàn diện (CTBT), tham gia và trở thành thành viên của Hội nghị Giải trừ Quân bị (CD).
Ở giai đoạn thứ ba 1997-2011, từ năm 1997 - 2000, LHQ dành ưu tiên cho các lĩnh vực xóa đói giảm nghèo và các chính sách xã hội; cải cách và quản lý phát triển; quản lý môi trường và tài nguyên thiên nhiên; điều phối viện trợ, quản lý nhà nước và huy động nguồn lực. Việt Nam tham gia đầy đủ và thực chất vào các cơ chế hoạch định chính sách của LHQ, như phục vụ việc Việt Nam giữ chức Phó Chủ tịch Đại hội đồng LHQ năm 1997, tham gia Hội đồng Kinh tế xã hội của LHQ (ECOSOC) (1998-2000). Năm 1998, Việt Nam tích cực thương lượng và trở thành thành viên chính thức của Công ước Cấm Vũ khí hóa học (CWC).
Từ năm 2001 - 2005, LHQ có 3 ưu tiên chính là thúc đẩy cải cách, xóa đói giảm nghèo và phát triển bền vững. Theo đề nghị của Chính phủ Việt Nam, LHQ chuyển mạnh hướng hỗ trợ kỹ thuật sang hỗ trợ các biện pháp cải cách về chính sách và thể chế kinh tế, doanh nghiệp nhà nước, hành chính công, luật pháp, lập kế hoạch đầu tư công, phát triển hệ thống ngân hàng, đồng thời mở rộng sang các lĩnh vực khác như phòng chống HIV/AIDS và các bệnh hiểm nghèo; hỗ trợ thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, thực hiện quyền bình đẳng nam nữ, tổ chức hàng năm Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ…
Việt Nam không chỉ thực hiện tốt nhiệm vụ thu hút viện trợ của các tổ chức phát triển LHQ mà còn chủ động xây dựng các hình thức hợp tác và tham gia vào các tổ chức này. Mô hình hợp tác 3 bên giữa Việt Nam, FAO và Senegal về trồng lúa đã được mở rộng và áp dụng rộng rãi, được coi là hình mẫu cho hợp tác Nam-Nam. Việt Nam cũng chủ động tham gia vào hệ thống LHQ thông qua việc là thành viên Hội đồng chấp hành UNDP/UNFPA (nhiệm kỳ 2000 - 2002), ECOSOC (nhiệm kỳ 1998-2000). Trong giai đoạn này, Việt Nam đã tích cực phối hợp với các tổ chức phát triển LHQ thực hiện thí điểm sáng kiến “Một LHQ”, được cộng đồng các nhà tài trợ đánh giá cao.
Từ năm 2006 - 2011, viện trợ của LHQ cho Việt Nam đạt trên 400 triệu USD.
Từ năm 2007 - 2011, thực hiện chính sách đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, Việt Nam đã tranh thủ diễn đàn LHQ làm cơ sở để tăng cường quan hệ với các tổ chức trong hệ thống LHQ, mở rộng quan hệ song phương và đa phương với các nước và tổ chức quốc tế. Hoạt động nổi bật nhất trong giai đoạn này là Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2008-2009. Đây là lần đầu tiên Việt Nam tham gia vào các cơ quan quan trọng nhất của LHQ về hòa bình, an ninh quốc tế trong bối cảnh HĐBA phải xử lý khối lượng công việc đồ sộ do xuất hiện nhiều vấn đề an ninh phức tạp, thêm vào đó là những thách thức an ninh toàn cầu mới và tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Trong giai đoạn hợp tác thứ tư từ năm 2012 - 2016, trong khuôn khổ Sáng kiến Thống nhất Hành động - Một LHQ, Chính phủ Việt Nam và LHQ tích cực phối hợp triển khai Kế hoạch chung tiếp theo của LHQ giai đoạn 2012 -2016, phù hợp với dự thảo Kế hoạch Phát triển kinh tế xã hội (SEDP) và Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội (SEDS) của Việt Nam. Kế hoạch chung này ưu tiên 3 lĩnh vực trọng tâm chính là chất lượng tăng trưởng, bảo trợ xã hội và tiếp cận các dịch vụ xã hội, tăng cường tiếng nói và nâng cao quản trị công. Một thành phần quan trọng của Sáng kiến Thống nhất Hành động - Một LHQ là Một Ngôi nhà chung, được cụ thể hóa bằng việc xây dựng Ngôi nhà Xanh chung LHQ tại Hà Nội. Đây là Ngôi nhà chung LHQ đầu tiên thân thiện với môi trường, được khánh thành nhân dịp Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon thăm Việt Nam tháng 5-2015. Là một trong 8 nước thí điểm triển khai Sáng kiến Thống nhất hành động trên thế giới, nhìn chung sáng kiến này đã đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường gắn kết hệ thống của các tổ chức LHQ tại Việt Nam.
Kể từ ngày 1-1-2014, Việt Nam chính thức trở thành thành viên Hội đồng Nhân quyền (nhiệm kỳ 2014-2016). Tháng 6-2014, Việt Nam lần đầu tiên cử lực lượng tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ. Hiện nay, Việt Nam đang đảm nhiệm vai trò thành viên của ECOSOC nhiệm kỳ 2016-2018 và hiện đang tích cực vận động ứng cử vào HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021.
Chương trình hợp tác giai đoạn thứ năm từ năm 2017 - 2021 giữa Việt Nam và LHQ trong khuôn khổ Sáng kiến Một LHQ đã cơ bản được xây dựng xong và đã trình Chính phủ Việt Nam chờ chính thức thông qua. Chương trình này tập trung vào mục tiêu hỗ trợ Chính phủ Việt Nam thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016-2020 và các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs). Chương trình bao gồm 4 lĩnh vực ưu tiên như: Đầu tư vào Con người; Đảm bảo thích ứng với Biến đổi khí hậu và phát triển môi trường bền vững; Thúc đẩy sự Thịnh vượng và quan hệ Đối tác; Tăng cường Công lý, Hòa bình và Quản trị toàn diện. Tổng ngân sách của chương trình này dự kiến là 423.348.650 USD.
Thành viên có trách nhiệm, đóng góp vào công việc chung của LHQ
Ngày nay bước vào giai đoạn phát triển mới, trong mối quan hệ với LHQ, Việt Nam nhận được sự giúp đỡ về nguồn vốn, chất xám, kỹ thuật của LHQ phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. LHQ trở thành một diễn đàn để Việt Nam triển khai các yêu cầu của chính sách đối ngoại. Vị thế và vai trò của Việt Nam tại LHQ ngày càng được nâng cao. Việt Nam cũng đã chủ động và tích cực phối hợp với các nước Không liên kết và đang phát triển để đấu tranh và bảo vệ các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương LHQ đồng thời bảo vệ lợi ích của các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam.
Nhân kỷ niệm 40 năm quan hệ Việt Nam - LHQ, ngày 30-5 vừa qua, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tham dự Lễ kỷ niệm tại trụ sở LHQ ở thành phố New York, Mỹ và có cuộc hội đàm với Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres (An-tô-ni-u Gu-te-rết).
Tại cuộc hội đàm, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh Việt Nam coi quan hệ với LHQ là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định là thành viên có trách nhiệm, Việt Nam đã và đang đóng góp tích cực vào công việc chung của LHQ. Về phần mình, Tổng Thư ký LHQ Guterres ghi nhận những đóng góp tích cực của Việt Nam tại các cơ chế LHQ. Hai bên nhất trí, trong bối cảnh tình hình quốc tế hiện nay, LHQ cần tiếp tục phát huy vai trò là tổ chức đa phương lớn nhất toàn cầu, thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia nhằm bảo đảm hòa bình, an ninh và phát triển trên toàn thế giới.
Sự hợp tác giữa Việt Nam và LHQ là ví dụ điển hình về hợp tác phát triển giữa các nước thành viên LHQ cũng như về vai trò của LHQ trong việc thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội, văn hóa và nhân đạo. Sự hợp tác này đã đạt được những kết quả tốt và có tác dụng tích cực. Những kết quả này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho những nỗ lực chung của Việt Nam và LHQ trong việc khắc phục những mặt còn tồn tại, nâng cao hiệu quả hợp tác, hỗ trợ tích cực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam, đồng thời nâng cao vai trò của LHQ trong thời kỳ mới.
Nguồn: Bộ Ngoại giao, TTXVN