Hoạt động khai thác khoáng sản trái phép diễn ra chủ yếu tại các khu vực có địa hình đồi núi, xa khu dân cư, gần những mỏ được cấp phép khai thác như: Khu vực phía Tây núi Chà Bang, suối Cạn thuộc xã Phước Minh; khu vực suối La La, dọc tuyến đường ven biển và một số điểm ở các thôn: Từ Thiện, Bàu Ngứ và Sơn Hải, xã Phước Dinh; khu vực suối Cạn, núi Chà Bang, xã Phước Nam và một số điểm nhỏ lẻ tại các địa phương khác.
Các đối tượng khai thác đất, cát trái phép thường hoạt động vào ban đêm, buổi trưa, ngày nghỉ, ngày lễ. Quá trình đấu tranh, lực lượng chức năng gặp rất nhiều khó khăn do chúng hoạt động ngày càng tinh vi, có tổ chức, bố trí lực lượng cảnh giới để báo động và lẩn trốn khi bị phát hiện. Việc tịch thu phương tiện vận chuyển về nơi tạm giữ gặp rất nhiều khó khăn do các đối tượng sử dụng máy móc lớn, khó di chuyển. Nhiều trường hợp, lực lượng chức năng phải cắm chốt trông giữ phương tiện cả ngày lẫn đêm ngay tại hiện trường.
Hiện trường một vụ khai thác cát trái phép tại xã Phước Dinh.
Trước thực trạng trên, Huyện ủy, UBND huyện Thuận Nam đã ban hành các chỉ thị, kế hoạch, triển khai các giải pháp nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản. Chính quyền cấp cơ sở cũng đã có nhiều nỗ lực dẹp bỏ nạn “cát tặc”, “đất tặc”. Điển hình, xã Phước Dinh thường xuyên tổ chức kiểm tra đột xuất địa bàn để nắm bắt tình hình với sự tham gia tích cực của đồng chí Chủ tịch UBND xã. Xã Phước Minh cử hẳn một cán bộ địa chính chuyên xuống địa bàn để kiểm tra về tình hình trật tự xây dựng và khai thác khoáng sản. Nhờ đó, nhiều vụ khai thác đất, cát trái phép được phát hiện kịp thời. Một số vụ mang tính chất nghiêm trọng được chuyển hồ sơ lên cấp tỉnh và xử lý nghiêm.
Trong tháng 2 vừa rồi, qua tuần tra địa bàn, cán bộ địa chính xã Phước Minh phát hiện 2 máy đào đất san lấp tại khu vực phía Tây núi Chà Bang. Thời điểm kiểm tra, các đối tượng không xuất trình được giấy tờ liên quan đến việc khai thác đất tại vị trí nêu trên nên đã lập biên bản, tạm giữ phương tiện, đồng thời báo cho cơ quan công an huyện. Sau khi giám định mẫu vật khoáng sản, định giá trị phương tiện, xác định đây là vụ vi phạm nghiêm trọng nên Công an huyện Thuận Nam đã chuyển hồ sơ cho cấp trên xử lý. Ngày 26-2 vừa qua, UBND tỉnh ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính số tiền 10 triệu đồng đối với Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Tri Ân về hành vi khai thác khoáng sản mà không có giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp; đồng thời, tiến hành các hình thức xử phạt bổ sung buộc ông Nguyễn Hồ Quốc Vũ, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Tri Ân nộp khoản tiền trên 1,4 tỷ đồng. Ông Vũ còn phải thực hiện các biện pháp cải tạo, phục hồi môi trường khu vực khai thác, hoàn thổ 17,342 m3 đã khai thác về hiện trạng ban đầu.
Qua thống kê, trong 3 tháng đầu năm, các cơ quan chuyên môn huyện tổ chức 20 đợt kiểm tra đột xuất các khu vực thường diễn ra tình hình khai thác khoáng sản trái phép tại địa bàn các xã Phước Dinh, Phước Minh và Phước Nam, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khai thác khoáng sản đối với 3 trường hợp, với tổng số tiền 61 triệu đồng. Một số địa phương cũng đã tiến hành kiểm tra, kịp thời phát hiện và xử phạt nhiều trường hợp. Cụ thể: Xã Phước Dinh 12 trường hợp, xã Phước Nam 7 trường hợp, xã Phước Hà 3 trường hợp.
Nhờ triển khai quyết liệt, thời gian gần đây, hoạt động khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn huyện Thuận Nam đã tạm lắng. Tuy nhiên, theo nhận định, thời gian tới, khi tuyến cao tốc Bắc - Nam bước vào giai đoạn khởi công và Dự án Cảng biển tổng hợp Cà Ná đẩy mạnh thi công thì khối lượng đất, cát cần để phục vụ san lấp mặt bằng lên tới hàng chục triệu m3. Trong khi đó, trên địa bàn huyện hiện chỉ có 1 mỏ khai thác cát xây dựng với trữ lượng 31.117 m3 được cấp phép khai thác từ năm 2014 và 4 mỏ vật liệu san lấp với tổng trữ lượng gần 2,4 triệu m3 được cấp phép và tiến hành khai thác từ những năm 2016, 2018. Như vậy, nguồn cung đang thiếu nghiêm trọng, nguy cơ tái diễn tình tình trạng khai thác khoáng sản trái phép là hiện hữu và dễ trở thành các điểm nóng. Thực tế này cũng dễ dẫn đến một số cá nhân, tổ chức lợi dụng việc đào ao, hạ cốt cải tạo đất để khai thác đất, cát san lấp trái phép.
Đồng chí Trương Xuân Vỹ, Chủ tịch UBND huyện Thuận Nam cho biết: Để chấm dứt tình trạng khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn, UBND huyện đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị có liên quan và chính quyền địa phương thành lập tổ kiểm tra, xử lý vi phạm về tài nguyên khoáng sản; tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác khoáng sản trái phép; nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác quản lý bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản; xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật, kiên quyết không bao che, nể nang đối với các đối tượng thực hiện hành vi khai thác khoáng sản trái phép cũng như hành vi lợi dụng việc đào ao, hạ cốt để khai thác đất, cát san lấp. Đồng thời, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng, nâng cao trình độ năng lực của công chức trực tiếp thực hiện công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản; đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến pháp luật về khoáng sản, nêu rõ từng hành vi vi phạm và mức xử phạt đến từng cộng đồng dân cư nhằm tạo điều kiện để người dân cùng tham gia giám sát, kịp thời phát hiện và tố giác hành vi vi phạm…
Bảo vệ tài nguyên khoáng sản là nhiệm vụ hết sức quan trọng cần có sự tham gia, vào cuộc của nhiều cấp, nhiều ngành liên quan. Do đó, bên cạnh sự nỗ lực của chính quyền huyện Thuận Nam, thiết nghĩ, Sở Tài nguyên và Môi trường cũng cần nghiên cứu giảm bớt quy trình, thủ tục để rút ngắn thời gian cấp phép mỏ vật liệu phục vụ san lấp. Đồng thời khẩn trương xem xét, rà soát và hướng dẫn nâng công suất khai thác đối với một số mỏ đã được cấp phép; tạo điều kiện cấp phép lại cho các mỏ vật liệu đã hết hạn khai thác. Có như vậy mới đảm bảo khối lượng đất, cát cần phục vụ các công trình, dự án lớn trên địa bàn huyện Thuận Nam, góp phần hạn chế tối đa tình trạng khai thác khoáng sản trái phép.
Hà Anh