Phép thử với năng lực lãnh đạo của NLD
Với dân số hơn 50 triệu người, bao gồm 135 dân tộc và nhiều nền văn hóa khác nhau cùng tồn tại, nguy cơ chia rẽ và xung đột sắc tộc luôn đe dọa sự ổn định xã hội tại Myanmar. Kể từ khi nước này giành độc lập từ Anh năm 1948, các cuộc xung đột sắc tộc tại Myanmar đã khiến hơn 130.000 người thiệt mạng. Do đó, sau khi đảng NLD giành chiến thắng áp đảo trong cuộc tổng tuyển cử tháng 11-2015, với hơn 77% số ghế trong Quốc hội Myanmar, tiến trình hòa bình và hòa giải nhằm chấm dứt xung đột tại Myanmar được xem là ưu tiên hàng đầu đối với Cố vấn Nhà nước Myanmar bà Aung San Suu Kyi và đảng NLD.
Trong những năm qua, vai trò của bà Suu Kyi trong tiến trình hòa bình cũng ngày càng rõ nét. Bà vừa là người khởi xướng Hội nghị Hòa bình Panglong thế kỷ 21, vừa là Chủ tịch Ủy ban Hỗn hợp đối thoại hòa bình liên bang (UPDJC) - cơ quan gồm đại diện chính phủ, các nhóm vũ trang sắc tộc, đảng phái chính trị, chịu trách nhiệm kiến tạo các cuộc đối thoại hòa bình.
Sau khi đảng NLD lên nắm quyền, tại Hội nghị Hòa bình Panglong thế kỷ 21 lần thứ nhất vào năm 2016, lần đầu tiên Chính phủ Myanmar đã mời tất cả các nhóm vũ trang sắc tộc thiểu số - lực lượng đối lập với chính phủ - tham gia hòa đàm, giúp các nhóm vũ trang có cơ hội trình bày và lắng nghe quan điểm về tương lai đất nước. Đây được xem là một bước ngoặt lớn bởi những thỏa thuận ngừng bắn trước đây chỉ tập trung vào một số cộng đồng sắc tộc và tôn giáo thiểu số nhất định và cũng chưa có thỏa thuận nào duy trì được hiệu lực lâu dài.
Với mục tiêu đoàn kết các nhóm sắc tộc và xây dựng một liên bang dân chủ thông qua đối thoại, hội nghị đã tập trung vào khuôn khổ đối thoại chính trị quốc gia nhằm chấm dứt xung đột giữa quân đội và các nhóm vũ trang suốt gần 7 thập niên. Một trong những nguyên tắc chính trị nhận được sự đồng thuận cao tại Hội nghị Hòa bình Panglong thế kỷ 21 là việc Chính phủ Myanmar đồng ý trao quyền lập pháp cho chính quyền các khu vực hoặc các bang. Các bên cũng thống nhất thành lập một cơ quan Hiến pháp độc lập để giải quyết tranh chấp liên quan luật pháp liên bang và địa phương, đồng thời đề ra những nguyên tắc chung bao gồm phân chia hợp lý các khoản thu thuế và nguồn tài chính giữa nhà nước liên bang và chính quyền bang hoặc địa phương; bảo đảm cơ hội phát triển kinh tế bình đẳng giữa các khu vực.
Qua 3 lần tổ chức Hội nghị Panglong thế kỷ 21 vào tháng 8-2016, tháng 5-2017, tháng 7-2018, tổng cộng 51 nguyên tắc cơ bản liên quan đến liên bang đã được ký kết. Đặc biệt, tại hội nghị lần thứ tư vào tháng 8/2020, các bên đã ký Hiệp định Liên bang phần III, được đánh giá là đầy đủ khi chỉ rõ được con đường và cách thức giải quyết các vấn đề liên quan Thỏa thuận Ngừng bắn toàn quốc (NCA) và những khó khăn trong quá trình thực hiện, cũng như mô tả chi tiết mô hình Liên bang Dân chủ Myanmar hướng tới và cách thức thực thi.
Thông qua các nỗ lực đối thoại, đến nay, 10 tổ chức vũ trang sắc tộc đã ký NCA với Chính phủ Myanmar kể từ khi hiệp định này được khởi xướng tháng 10-2015.
Trong một bước đi đầu tiên hướng tới thống nhất liên bang vốn được chờ đợi từ lâu, phát triển quốc gia, hòa giải dân tộc và hòa bình, cũng như quá trình chuyển tiếp dân chủ ở Myanmar, ngày 17-8 vừa qua, Ủy ban chung về Đối thoại Hòa bình Liên bang (UPDJC) của Myanmar tại cuộc họp lần thứ 19, tổ chức ở thủ đô Nay Pyi Taw, đã nhất trí 9 điểm trong một thỏa thuận liên quan Hội nghị Hòa bình Liên bang, trong đó có việc thay thế các ủy viên của UPDJC, phân công trách nhiệm cho các ủy viên, các nguyên tắc và quy định tuân thủ tại hội nghị". Thỏa thuận cũng đề cập việc trình Hiệp định Liên bang Phần III, các báo cáo của UPDJC và Nhóm Điều phối thực thi chung (JICM) lên Hội nghị Hòa bình Liên bang.
Nhưng cho dù Hội nghị Hòa bình Panglong thế kỷ 21 đã mang lại nhiều hy vọng, nhưng việc một số nhóm vũ trang đòi ly khai, chưa ký hiệp định ngừng bắn không tham dự cho thấy con đường hòa bình của Myanmar vẫn còn gian nan. Bên cạnh đó, xung đột sắc tộc bùng phát từ năm 2017 tại bang Rakhine đã cản trở chính sách hòa giải, hòa hợp dân tộc nhằm mở ra cơ hội phát triển cho Myanmar.
Đặc biệt, thời gian qua, sự bùng phát và diễn biến phức tạp của đại dịch COVID-19 tại Myanmar khiến tình hình trở nên phức tạp. Với 61.000 ca mắc COVID-19 và hơn 1.300 ca tử vong, Myanmar là một trong những quốc gia Đông Nam Á đang đối mặt với tình hình dịch nghiêm trọng nhất và phải đương đầu với sự giảm sút của nền kinh tế do COVID-19. Lệnh phong tỏa đã khiến hàng trăm nghìn người mất việc làm. COVID-19 cũng tác động nghiêm trọng đến ngành du lịch của Myanmar với lượng du khách sụt giảm mạnh. Lượng kiều hối cũng sụt giảm mạnh, trong khi chuỗi cung ứng bị gián đoạn. WB nhận định COVID-19 đang giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Myanmar, có nguy cơ đảo ngược một phần những tiến bộ nước này mới đạt được trong cuộc chiến giảm nghèo đói.
Theo Báo cáo Kinh doanh năm 2020 của WB, Myanmar đứng thứ 165/190 nền kinh tế, tăng so với thứ hạng 171 của năm ngoái. Tuy nhiên, kể từ trước khi đại dịch bùng phát, 1/3 trong tổng số 53 triệu dân Myanmar có nguy cơ cao rơi vào cảnh nghèo đói. Nguyên nhân là do ngành sản xuất, đặc biệt là dệt may, lĩnh vực chủ lực của Myanmar, nằm trong số những ngành chịu ảnh hưởng nặng nhất bởi cú sốc cung cầu. Dù sản xuất và kinh doanh đã nối lại sau khi chính phủ nới lỏng các hạn chế vào tháng 5 và tháng 6, song nhu cầu toàn cầu suy yếu đã khiến dệt may không thể hoạt động hết công suất. Giờ đây, các biện pháp hạn chế mới càng khiến tình hình trầm trọng hơn. Trước tình hình này, WB dự báo tăng trưởng kinh tế của Myanmar sẽ giảm từ mức 6,8% trong tài khóa 2018-2019 xuống còn 0,5% trong tài khóa 2019-2020. Nếu dịch bệnh kéo dài, tăng trưởng kinh tế có thể giảm tới 2,5% năm 2020.
Với những khó khăn như vậy, cuộc tổng tuyển cử tại Myanmar ngày 8-11-2020 được xem là phép thử đối với năng lực lãnh đạo của đảng NLD.
Cử tri đặt trọn niềm tin
Cuộc tổng tuyển cử ngày 8-11 là cuộc tổng tuyển cử lần thứ 3 ở Myanmar trong vòng 60 năm qua. Trước thềm cuộc bầu cử giới phân tích nhận định đảng cầm quyền chiếm ưu thế so với các đảng khác vì đảng này vẫn duy trì được sự ủng hộ lớn từ đa số các sắc tộc ở Myanmar (68% dân số toàn quốc). Và đúng như các dự báo trước bầu cử, NLD đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử này.
Theo kết quả chính thức của cuộc tổng tuyển cử do Ủy ban bầu cử liên bang Myanmar đã công bố ngày 13-11, đảng NLD cầm quyền của nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi đã giành được đủ số ghế trong Quốc hội để thành lập chính phủ tiếp theo. Cụ thể, NLD đã giành được 346 ghế trong cơ quan lập pháp lưỡng viện, trong khi số ghế mà đảng này cần có để giữ đa số tại Quốc hội là 322/412 ghế.
Chiến thắng của NLD trong cuộc bầu cử này đã cho thấy một lần nữa cử tri Myanmar tiếp tục đặt niềm tin trọn vẹn vào đảng cầm quyền. Mặc dù vậy, thực tế đất nước hiện nay cũng đặt ra không ít thách thức cho đảng cầm quyền trong nhiệm kỳ tới.
Nếu như trong nhiệm kỳ 5 năm đầu tiên của NLD, chính phủ do bà Suu Kyi lãnh đạo đã thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình giữa quân đội và các nhóm vũ trang dân tộc thiểu số tại nước này, thì trong nhiệm kỳ 5 năm tới mục tiêu kiến tạo một nền hòa bình lâu dài tại Myanmar được đặt lên hàng đầu và cần tiếp tục các cuộc đàm phán càng sớm càng tốt. Do vậy chính quyền Myanmar sẽ phải tiếp tục đàm phán với các lực lượng vũ trang vốn đã ký kết NCA để thúc đẩy hơn nữa tiến trình hòa bình, đồng thời thảo luận với những bên chưa ký kết cho đến khi họ ký kết NCA và tổ chức các cuộc đàm phán cần thiết để hoàn thành những mục tiêu khôi phục nền hòa bình bền vững.
Trong bối cảnh hòa giải và hòa hợp dân tộc là mục tiêu quan trọng trong quá trình phát triển của Myanmar, nỗ lực củng cố lòng tin giữa các bên, thúc đẩy những nỗ lực duy trì đối thoại, hướng tới hàn gắn, hòa bình, phát triển kinh tế và nâng cao đời sống người dân cũng sẽ là nhiệm vụ cấp bách với chính phủ Myanmar.
Còn trước thực trạng COVID-19 đang tác động mạnh đến nền kinh tế Myanmar, đặt ra nhiều thách thức cho tiến trình dân chủ hóa đất nước và hòa giải dân tộc tại quốc gia Đông Nam Á này, nhiều ý kiến cho rằng Chính phủ cần phải hành động nhanh hơn để cải cách nền kinh tế, hiện đang bị tàn phá bởi đại dịch COVID-19.
Theo TTXVN