“Cú huých” lớn cho xuất khẩu và đầu tư
Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của EU trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) với thương mại hàng hóa trị giá gần 50 tỷ euro (khoảng 56 tỷ USD). Do vậy, việc ký kết và thực thi EVFTA sẽ là “cú huých” rất lớn cho xuất khẩu của Việt Nam, giúp đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt là các mặt hàng nông, thủy sản cũng như những mặt hàng Việt Nam vốn có nhiều lợi thế cạnh tranh, như: dệt may, da giày, nông thủy sản (gạo, đường, mật ong, rau củ quả), đồ gỗ…
Thực thi các hiệp định EVFTA sẽ mang lại nhiều cơ hội lớn cho Việt Nam. Ảnh: Văn Nỷ
Cụ thể, ngay khi EVFTA có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với khoảng 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Sau 7 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Đối với khoảng 0,3% kim ngạch xuất khẩu còn lại, EU cam kết dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%. Như vậy, có thể nói gần 100% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu sau một lộ trình ngắn. Cho đến nay, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho Việt Nam trong các hiệp định FTA đã được ký kết. Lợi ích này đặc biệt có ý nghĩa khi hiện nay, mới chỉ có khoảng 42% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU được hưởng mức thuế 0% theo Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP), trong khi EU liên tục là một trong hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay.
Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng cam kết sẽ xóa bỏ thuế quan ngay khi Hiệp định có hiệu lực với 48,5% số dòng thuế (chiếm 64,5% kim ngạch nhập khẩu). Tiếp đó, sau 7 năm, 91,8% số dòng thuế tương đương 97,1% kim ngạch xuất khẩu từ EU được Việt Nam xóa bỏ thuế nhập khẩu. Sau 10 năm, mức xóa bỏ thuế quan là khoảng 98,3% số dòng thuế (chiếm 99,8% kim ngạch nhập khẩu). Đối với khoảng 1,7% số dòng thuế còn lại của EU, ta áp dụng lộ trình xóa bỏ thuế nhập khẩu dài hơn 10 năm hoặc áp dụng hạn ngạch thuế quan theo cam kết WTO. Những cam kết xóa bỏ thuế quan của Việt Nam cho EU sẽ giúp người tiêu dùng Việt Nam dễ dàng tiếp cận với nguồn cung sản phẩn và dịch vụ chất lượng cao từ EU như dược phẩm, chăm sóc sức khỏe, xây dựng hạ tầng và giao thông công công…
Theo nghiên cứu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, EVFTA sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng thêm khoảng 20% vào năm 2020; 42,7% vào năm 2025 và 44,37% vào năm 2030, so với không có hiệp định. Đồng thời, kim ngạch nhập khẩu từ EU cũng tăng nhưng với tốc độ thấp hơn xuất khẩu, cụ thể là khoảng 15,28% vào năm 2020; 33,06% vào năm 2025 và 36,7% vào năm 2030. Về mặt vĩ mô, EVFTA góp phần làm GDP của Việt Nam tăng thêm ở mức bình quân 2,18-3,25% (năm 2019-2023); 4,57-5,30% (năm 2024-2028) và 7,07-7,72% (năm 2029-2033).
Bên cạnh đó, do EVFTA là hiệp định rất toàn diện, trải rộng từ hàng hoá, đầu tư, mua sắm chính phủ, phòng vệ thương mại, sở hữu trí tuệ… Việt Nam sẽ có điều kiện để tiếp tục hoàn thiện nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, đặc biệt là có điều kiện hình thành chuỗi giá trị mới.
Ngoài những lợi ích về kinh tế, các hiệp định cũng sẽ thúc đẩy việc tăng cường tôn trọng quyền con người, quyền của người lao động và bảo vệ môi trường.
Còn về EVIPA, hiệp định này bao gồm các quy định hiện đại về bảo hộ đầu tư cho phép việc thực thi và triển khai thông qua Hệ thống mới tòa án về đầu tư, đồng thời vẫn đảm bảo các chính phủ cả 2 phía có quyền điều tiết các lợi ích của công dân. EVIPA sẽ thay thế các hiệp định đầu tư song phương mà 21 nước thành viên EU đã ký với Việt Nam, để triển khai một khung pháp lý mới đảm bảo ngăn ngừa xung đột về lợi ích cũng như tăng cường minh bạch.
Cụ thể, EVIPA sẽ giúp bảo vệ nhà đầu tư, từ đó tăng đầu tư của EU vào Việt Nam. Những cam kết dành đối xử công bằng, bình đẳng, bảo hộ an toàn và đầy đủ cho các khoản đầu tư và nhà đầu tư của nhau trong Hiệp định EVIPA sẽ góp phần tích cực vào việc xây dựng môi trường pháp lý và đầu tư minh bạch, từ đó Việt Nam sẽ thu hút nhiều hơn nhà đầu tư đến từ EU và các nước khác. Điều này hứa hẹn đưa Việt Nam trở thành một trong những trung tâm hoạt động thương mại và đầu tư của EU tại Đông Nam Á.
Về quá trình đàm phán
Được khởi động từ tháng 6-2012, đến cuối năm 2015, Việt Nam và EU đã kết thúc quá trình đàm phán và tích cực thực hiện công tác rà soát pháp lý nhằm tiến tới sớm ký kết EVFTA.
Tuy nhiên, tại EU đã xuất hiện một vấn đề có tính chất pháp lý về thẩm quyền phê chuẩn các FTA và đã phải xin ý kiến của Tòa án công lý châu Âu. Tòa này sau khi xem xét đã đưa ra phán quyết của mình về định dạng mới cho các FTA giữa EU với các đối tác. Và tháng 9-2017, EU chính thức đưa ra một định dạng mới cho hiệp định sẽ ký kết với Việt Nam. Theo đó, EU đề xuất tách EVFTA thành hai hiệp định riêng biệt EVFTA và EVIPA.
Tháng 6-2018, Việt Nam và EU đã chính thức thống nhất việc tách EVFTA thành EVFTA và EVIPA; chính thức kết thúc toàn bộ quá trình rà soát pháp lý Hiệp định EVFTA; và thống nhất toàn bộ các nội dung của Hiệp định EVIPA. Tháng 8-2018, hoàn tất rà soát pháp lý Hiệp định EVIPA.
Sau nhiều năm tiến hành đàm phán và rà soát pháp lý đến ngày 17-10-2018, Ủy ban châu Âu đã chính thức thông qua EVFTA và EVIPA và đến ngày 25-6-2019, Hội đồng châu Âu phê duyệt cho phép ký các Hiệp định.
EVFTA với 17 Chương, 2 Nghị định thư và một số biên bản ghi nhớ kèm theo với các nội dung chính gồm thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ, đầu tư, phòng vệ thương mại, cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm của chính phủ, sở hữu trí tuệ, thương mại và phát triển bền vững, các vấn đề pháp lý-thể chế. EVFTA được coi là một Hiệp định toàn diện, chất lượng cao và đảm bảo cân bằng về lợi ích cho cả Việt Nam và EU, đồng thời phù hợp với các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).
EVFTA và EVIPA là những thỏa thuận tiêu chuẩn và tham vọng cao nhất từng được ký kết giữa EU và một quốc gia đang phát triển dựa trên quy định pháp luật.
Ngày 25-6-2019, EU cho biết Cao ủy thương mại Cecilia Malmstrom, Bộ trưởng Romania phụ trách kinh doanh, thương mại và doanh nghiệp Stefan-Radu Oprea sẽ đại diện cho EU ký kết EVFTA tại Hà Nội vào ngày 30-6-2019.
Theo lịch trình, sau khi được ký kết, hai hiệp định EVFTA và EVIPA sẽ được trình lên Nghị viện châu Âu (EP) và nghị viện của 28 nước thành viên bỏ phiếu thông qua. Dự kiến, EVFTA sẽ được EP thông qua vào cuối năm nay hoặc đầu năm 2020, còn EVIPA sẽ mất nhiều thời gian hơn, ít nhất là 2 năm để EP và nghị viện của 28 quốc gia thành viên thông qua.
Theo TTXVN